بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین عملیات مدیریتی در توتون انجام صحیح و به موقع گلزنی و کنترل جوانههاي جانبی است. این عملیات در توسعه و رشد ریشه، مقاومت به خشکی و وزش باد، کاهش استقرار آفات و افزایش سنتز نیکوتین موثر است. این تحقیق به منظور تعیین ارتفاع مناسب - تعداد برگ - و مرحله گلزنی جهت بهبود کمی و کیفی برگهاي عملآوري شده توتون بارلی - رقم بارلی - 21 در 10 تیمارشامل سه مرحله - تکمهاي، اوایل گلدهی و گلدهی کامل - و تعداد برگ - 20، 23 و - 26 به همراه تیمار شاهد بدون گلزنی و کنترل جوانه جانبی در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با 3 تکرار طی دو سال در مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش اجرا شد.
بر اساس جدول تجزیه واریانس مرکب صفات مورد ارزیابی، بین تیمارها از لحاظ وزن سبز، عملکرد برگ عملآوري شده، متوسط قیمت توتون، درآمدکل و درصد قند داراي تفاوت معنیدار بودند. تیمار 23 برگ در مرحله تکمهاي به دلیل عملکرد بالا نسبت به سایر تیمارها برتر بود.
کلمات کلیدي: تکمهاي، توتون، گلزنی،گلدهی، نیکوتین
مقدمه:
در توتونهاي تیپ غربی یکی از مهمترین عملیات مدیریتی انجام صحیح و به موقع گلزنی و کنترل جوانههاي جانبی است. گلزنی در توسعه رشد، جذب مواد غذایی، مقاومت به خشکی، مقاومت در برابر باد، افزایش توانایی گیاه در سنتز نیکوتین و کاهش استقرار آفاتی چون شته و افزایش حجم و اندازه برگ موثر است و برگهاي جوان تاثیرپذیري بیشتري در مقایسه با برگهاي مسن دارند. تحقیقات در کارولیناي شمالی حاکی از این است که تاخیر در گلزنی در هر روز باعث کاهش عملکرد به میزان 16 کیلوگرم در هکتار در روز براي بوتههایی که جوانههاي جانبی بصورت دستی انجام میگیرد و در بوتههایی که براي کنترل جوانهجانبی از مالیک هیدرازید استفاده میگردد، کاهش عملکرد 30 کیلوگرم در هکتار است.
همچنین تاخیر در گلزنی باعث کاهش درصد قند و نیکوتین و کاهش آلکالوئیدهاي کل و کاهش طول و عرض برگ بالایی میگردد . البته تعداد برگها در بررسیها بر اساس منطقه؛ شرایط کشت؛ آب و هوا و سایر عوامل متغیر است. مور در برنامه گلزنی و کنترل جوانه جانبی در جورجیا گزارش کرد، بیشتر واریتههاي توتون بالاترین عملکرد کمی و کیفی را زمانی تولید میکنند که گلزنی بعد از تولید برگهاي 18 تا 22 باشد. گلزنی از برگهاي پایینتر باعث کاهش سطح برگ گیاه و افزایش غلظت نیکوتین میگردد. در گیاه توتون زمانی که رشد رویشی به زایشی تبدیل می گردد تولید برگ به سمت رشدگل متمایل میگردد. عملکرد کیفی و کمی اگر گلزنی از مرحله آغازین گلدهی به بعد انجام شود کاهش مییابد.
برگ بوتههایی که زودتر گلزنی شوند ضخیمتر و بافت قويتري دارند . - 4 - پالمر - 1999 - در تحقیقی زمان و ارتفاع گلزنی را در توتون بارلی مورد بررسی قرار داد. چهار زمان گلزنی شامل مرحله تکمهدهی، 10-25 درصد گلدهی، 50-75 درصد و 100 درصد گلدهی همراه با دو ارتفاع گلزنی شامل 20 و 26 برگی در نظر گرفته شد. مقدار عملکرد در تیمار 26 برگی 51/7 کیلوگرم در هکتار برگ میانی بوته بیشتري در مقایسه با تیمار 20 برگی داشت. اما بین تیمارهاي 20 و 26 برگی اختلافی از نظر موقعیت برگهاي پایینی نداشت.
عملکرد کل بطور معنیداري در 26 برگی با 82/6 کیلوگرم در هکتار بیشتر بود. وزن برگ در 26 برگی با 6/62 گرم به طور معنیداري در مقایسه با 20 برگی با 8/37 گرم کمتر بود . - 5 - اهداف طرح تعیین زمان مناسب گلزنی و تعداد برگ در توتون بارلی جهت حفظ کمیت و کیفیت یا افزایش آن در مناطق شمالی، کاهش هزینههاي تولید شامل برداشت؛ سوزنزنی؛ جور و دسته بندي و تاسیسات عملآوري و تولید توتونهاي بیسیک بود.
مواد و روش:
این طرح به منظور بررسی مناسبترین مرحله گلزنی و تعداد برگ در توتون هواخشک - رقم بارلی - 21 با 10 تیمار در 3 تکرار طی دو سال در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش اجرا شد.
تیمارهاي آزمایشی در این طرح عبارتند از:1گلزنی در مرحله تکمهدهی و برداشت 20 برگ-2 گلزنی در مرحله اول گلدهی و برداشت 20 برگ-3 گلزنی در مرحله گلدهی کامل و برداشت 20 برگ
-4 گلزنی در مرحله تکمهدهی و برداشت 23 برگ-5 گلزنی در مرحله اول گلدهی و برداشت 23 برگ-6 گلزنی در مرحله گلدهی کامل و برداشت 23 برگ-7 گلزنی در مرحله تکمهدهی و برداشت 26 برگ-8 گلزنی در مرحله اول گلدهی و برداشت 26 برگ-9 گلزنی در مرحله گلدهی کامل و برداشت 26 برگ-10 بدون گلزنی و کنترل جوانه جانبی - شاهد - .
ابعاد کرتها 5×4 متر بود. نشاهاي مورد استفاده به روش شناور در آب تولید شد و کلیه عملیات زراعی به روش معمول صورت گرفت. کنترل جوانه جانبی براي تیمارهاي آزمایشی بجز تیمار شاهد یکبار انجام شد. محلول کنترل کننده مورد استفاده پرایم پلاس بمقدار 15 میلیلیتر براي هر بوته بود. صفات مورد ارزیابی شامل عملکرد برگ تر و خشک، متوسط قیمت توتون، درآمد ریالی، درصد قند و نیکوتین و همچنین هزینههاي برداشت، سوزنزنی، جور و دسته بندي بودند.
متوسط قیمت، درآمد کل و خالص و درصدهاي قند و نیکوتین در سال دوم بیشتر از سال اول بود. تیمار 26 برگ اول گلدهی با میانگین عملکرد خشک 3674 کیلوگرم درهکتار بیشترین مقدار را دارا بود و تیمار شاهد با 2653 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد را داشت عملکرد برگ سبز تیمارهاي 26 برگ اول گلدهی و گلدهی کامل نسبت به سایر تیمارها بیشتر بود. از نظر درآمد کل تیمارهاي 20 برگ گلدهی کامل، 23 برگ گلدهی کامل و شاهد کمترین درآمد کل در هکتار را دارا بودند.
متوسط قیمت تیمارهاي 20 برگ اول گلدهی و 26 برگ تکمهاي نسبت به سایر تیمارها بخصوص شاهد و 20 برگ گلدهی کامل بیشتر بودند. درصد نیکوتین کلیه تیمارهاي گلزنی شده بر اساس تعداد برگ و مرحله گلزنی نسبت به شاهد بیشتر بود و 20 برگ تکمهاي بیشترین درصد نیکوتین را دارا بود. در مجموع درآمد خالص با در نظر گرفتن کلیه هزینههاي مراحل برداشت، عملآوري و انبار، مراحل جور و دسته بندي و عدلبندي برگهاي توتون بارلی تیمار هاي 20 برگ تکمهاي و اول گلدهی و تیمار 23 برگ تکمهاي و اول گلدهی نسبت به سایر تیمارها بیشتر بوده و تیمار شاهد کمترین درآمد خالص را دارا بود .
سرزنی در گیاه توتون با توجه به حذف گلآذین موجب انتقال مواد غذایی بسمت برگها شده که در افزایش ابعاد برگ و ضخامت آن تاثیر گذارست و بهترین زمان تکمه اي و 23 برگ است. عدم گل زنی گیاه موجب انتقال مواد جذب شده بسمت گلآذین و بذور شده که از افزایش عملکرد جلوگیري می کند .عملکرد برگ سبز در اثر متقابل سال در تیمار، تیمارهاي 26 برگ در مرحله اول گلدهی و گلدهی کامل - تیمارهاي 9 و - 8 در سال اول بیشتر بود. تیمارهاي 20 برگ و 23 برگ در مرحله گلدهی کامل - تیمارهاي 3 و - 6 کمترین عملکرد برگ سبز را داشتند.
