بخشی از مقاله
چکیده
برای تعیین عملکرد تولیدمثل در گاوهای شیری در یک واحد گاوداری در استان البرز معیاری مانند صفات تولیدمثلی اعم از روزهای باز، فاصله گوسالهزایی، تعداد تلقیح به ازای هر آبستنی در نظر گرفته شد، و فاکتورهای مؤثر روی این صفات شامل، فصل و سال، میزان تولیدشیر، سن گاو، وضعیت زایش دوره شیردهی مورد توجه قرار گرفت، 16348 داده از سال 1367 الی 1388 در این تحقیق استفاده شد، که فصل و سال زایش دوره شیردهی، وضعیت زایش، میزان شیرتولیدی اثر معنیداری بر صفات تولیدمثل داشت . - p<0/05 - عملکرد تولیدمثل در زمستان نسبت به سایر فصول بخصوص تابستان به طور معنیداری پائین بود. دوره شیردهی اول و ششم به طور معنیداری افت عملکرد تولیدمثلی را نشان داد .
مقدمه
شناخت و تعیین اثر عوامل مختلف مؤثر بر تولید مثل در گاوداریها برای افزایش بازدهی آن در حال حاضر از اهمیت خاصی برخوردار می باشد - . - 1 به تعویق افتادن آبستنی در دوره پس از زایش به ازای هر روز تأخیر در آغاز آبستنی بعدی 2 تا 3 دلار ضرر اقتصادی بر گله وارد می کند - . - 3 عملکرد تولیدمثل در گاوهای شیری همسطح با عملکرد تولیدشیر از نظر اقتصادی دارای ارزش است در گذشته بهبود وضعیت گله براساس افزایش تولید شیر صورت گرفته است که تحقیقات کنونی نشان داد کاهش عملکرد تولیدمثل در گلههای پرتولید را در پی دارد .
- 1 - صفات تولید مثلی از قبیل فاصله گوسالهزایی، تعداد روزهای باز و روزهای خشکی معیارهای مناسبی برای ارزیابی عملکرد تولید مثل میباشند و از عوامل مؤثر بر این صفات میتوان به سال و فصل زایش، میزان تولید شیر 305 روز، درصد چربی شیر، میزان چربی تولیدی، دورههای شیردهی و سن زایش را نام برد. در گاوهای پرتولید پس از زایش معمولاً بدلیل عدم تأمین احتیاجات دام از مواد خوراکی دچار توازن منفی انرژی میشود. براثر کمبود شدید انرژی آزاد شدن پالسی هورمون لوتیوتروپیک متوقف میشود. تنش حرارتی سبب کاهش مصرف ماده خشک مصرفی میشود و توازن منفی انرژی را افزایش میدهد، وجود گلوکز پایین در خون افت غلظت انسولین و در نتیجه کاهش رشد و توسعه فولیکول میشود .
- 5 - شناخت و تعیین اثر عوامل مختلف مؤثر بر عملکرد تولیدمثل در گاوداریها برای افزایش عملکرد تولید مثل در حال حاضر از اهمیت خاصی برخوردار است لذا باتوجه به اهمیت بالای تولید مثل و بازدهی آن باید اذعان نمود که هرچه بازدهی تولید مثل بالاتر باشد، قطعاً تعداد گوسالههای متولد شده بیشتر، و سوددهی نیز به تبع آن افزایش خواهد یافت. این تحقیق به بررسی عوامل مؤثر بر صفات تولید مثل در یکی از گاوداریهای استان البرز پرداخته است.
مواد و روشها
این تحقیق از یک واحد گاوداری در استان البرز که 8000 رأس دام در زمان انجام تحقیق در گاوداری موجود بوده است صورت گرفت. اطلاعات مورد استفاده مربوط به سالهای 1367 تا 1388 میباشند. . تعداد دادههای مورد استفاده در این تحقیق پس از ویرایش 16348 داده بود که آنالیز دادههای مورد استفاده توسط نرم افزار آماری SPSS و رویه GLM صورت گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل صفات، مدلی به شرح ذیل مورد استفاده قرار گرفت: Yijklmnopqrst=ʽ+CYi+CMj+BYk+LACTl+AGm+PLAn +DYSo+BTp+ABOq+MRr+DIs+CYMij+ LAlm+eijklmnopqrst اجرای مدل به شرح ذیل است:
= Yijklmnopqrst مشاهدات مربوط به متغیرهای مورد بررسی - تعداد روزهای باز، فاصله گوسالهزایی و ..... - = میانگین مشاهدات برای هر صفت
= CYi اثر i مین سال زایش 17 - گروه - از سال 71 تا - 87 = CMjاثر j امین ماه زایش 12 - گروه - از فرودین تا اسفند - = BYk اثر k امین سال تولد 21 - گروه- از سال 65 تا - 85
= LACTl اثر l امین دوره شیردهی 10 - گروه - شکم یک تا شکم دهم -
= AGm اثر m امین سن دام هنگام زایش بر حسب ماه 127 - گروه- 23 ماه تا 150 ماه - = PLAn اثر جفت ماندگی - 2 گروه -
= DYSo اثر سخت زایی 2 - گروه -
= BTp اثر تیپ تولد 2 - گروه - تک یا دوقلو - = ABOq اثر سقط 2 - گروه -
= MRr اثر r امین کد تولید شیر خام 9 - گروه از کمترین تا بیشترین تولید -
= DIs اثر s امین کد تعداد روز شیردهی 16 - گروه- از 120 روز تا بیش از 570 روز - = CYMij اثر متقابل سال و ماه زایش
= LA lm اثر متقابل سن زایش و دوره شیردهی = eijklmnopqrst اثر باقیمانده یا خطای آزمایش به منظور تجزیه و تحلیل صفات از رویه GLM نرم افزار آماری SPSS استفاده شد. سطح معنیدار آزمون 5 درصد در نظر گرفته شد و برای مقایسه میانگین گروه ها از روش دانکن استفاده شد. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل صفت تعداد روز خشکی و تعداد روز آبستنی اثر تعداد روزهای باز نیز به عنوان یک اثر به مدل اضافه گردید - 15 گروه- از دامنه 60-30 تا بیش از 510 روز - .
نتایج و بحث
فصل زایش روی عملکرد تولیدمثلی اثر معنیداری داشت . - p<0/05 - عملکرد تولیدمثل - فاصله گوسالهزائی، روزهای باز و تعداد تلقیح به ازای هر آبستنی - در فصل تابستان نسبت به فصل زمستان بهتر بود - جدول - 1 که با یافتههای Silva و همکاران - 1992 - ، همخوانی نداشت. Silva و همکاران - 1992 - یکی از علتهای کاهش عملکرد تولیدمثل در فصل تابستان را افزایش دمای محیطی در این فصل بیان کردند.سال زایش بر روی عملکرد تولیدمثل اثر معنیداری داشت. با گذشت زمان به تدریج تعداد روزهای باز، فاصله گوسالهزایی و تعداد تلقیح به ازای هر آبستنی افزایش مییابد.
برطبق آمار مرکز اصلاح نژاد کشور میانگین فاصله گوساله زایی کشور در سال - 420/21 - 1381 روز و روزهای باز - 150/21 - عنوان شده که باتوجه به فاصله گوساله زایی استان - 407/34 - و روزهای باز - 122/48 - از میانگین کشوری بهتر بوده ولی با اهداف جهانی یعنی فاصله گوساله زایی 365 روز و روزهای باز 85 روز فاصله زیادی داریم . - 2 - با افزایش تولید شیر عملکرد صفات تولید مثلی کاهش مییابند که دلیل آن میتواند افزایش گرمای متابولیکی باشد که بر روی تعادل گرمایی گاوها با تولید بالا و در نتیجه کاهش مصرف خوراک و کاهش گلوکز و انسولین خون و در نتیجه روی رشد فولیکول ها تأثیر دارد. گاوهای پیرتر نیاز کمتری به تعداد تلقیح به ازای هر آبستنی دارند، با افزایش سن دامها عملکرد تولیدمثلی کاهش یافت.
لوسی و همکاران - 1995 - عنوان کردند که فاصله زایش تا برگشت کامل رحم به حالت طبیعی در گاوهای جوان نسبت به گاوهای پیرتر کوتاهتر میباشد که به تبع بر روی عملکرد تولیدمثل اثر می گذارد. در دوره زایش اول بدلیل تنش رشد و نیز در بیشتر مواقع بروز سخت زائیها سبب میگردد که عملکرد تولیدمثلی در این دوره با افت مواجه شود. و دوره زایش ششم، میتواند به افزایش تولیدشیر و نیز مشکلات پس از زایمان در اندام تناسلی دام ماده اشاره نمود.
تعداد روزهای باز در گاوهایی که در هنگام زایش دچار مشکل بودند نسبت به گاوهایی که زایش طبیعی داشتند 12 روز بیشتر بود. شرایط مطلوب آب و هوایی در منطقه کرج و نیز دسترسی به علوفه و موادغذایی مناسب به عنوان عوامل تأثیرگذار میتواند مطرح شود.در این تحقیق گاوها از لحاظ مقدار شیرتولیدی به 9 دسته تقسیم شدند؛ 3000-0 کیلوگرم، 3000 تا 6000 کیلوگرم،9000-6000 کیلوگرم،12000-9000 کیلوگرم،15000-12000 کیلوگرم، 18000-15000 کیلوگرم، -18000 21000 کیلوگرم، 24000-21000 کیلوگرم و27000-24000 کیلوگرم. فاصله گوسالهزایی با افزایش تولیدشیر، افزایش یافته است و روزهای باز و تعداد تلقیح به ازای هر آبستنی نیز از چنین روندی برخوردار بوده است، که با خدایی و همکاران - 1383 - همخوانی داشت.
تحقیقات گزارش کردهاند که بین تولیدشیر و عملکرد تولیدمثل ارتباط منفی وجود دارد - هیلرز و همکاران، . - 1984 افزایش تولیدشیر با افزایش تولید گرمای متابولیکی ارتباط دارد که ممکن است روی تعادل گرمایی گاوهای با تولیدشیر بالاتر اثر بگذارد. تعادل منفی انرژی بعد از زایمان در گاوهایی که دارای تولیدشیر بالایی هستند، سبب افت عملکرد تولیدمثل میشود. میانگین فاصله گوساله زایی، روزهای باز و تعداد روزهای اولین تلقیح بعد از زایش در فصول مختلف در جدول 1 آورده شده است.
