بخشی از مقاله
چکیده
در سدههاي اخیر نقش زنان به عنوان نیمی از جمعیت جهان در حال توسعه نادیده گرفته شده که این امر نشان از وجود تبعیضات و نابرابریهاي جنسیتی در زمینههاي گوناگون سیاسی، اقتصادي، اجتماعی و غیره دارد. جامعه انسانی از عدم حضور واقعی زنان در عرصههاي مختلف لطمات جبران ناپذیري دیده و بدین خاطر در دو دهه اخیر درصدد جبران این نقیصه بر آمده است.براي رسیدن به تعادل، برابري و رفع تبعیضات و در نتیجه توسعه بهتر و کاملتر جامعه، نیاز به آن است که زنان بتوانند در فرآیند تصمیمگیري در سطوح مختلف جامعه شرکت نمایند. متأسفانه در بسیاري از کشورهاي جهان سوم این مسأله چندان شایان توجه نیست و تنها تعداد محدودي از زنان در پستهاي مدیریتی و مهم تصمیمگیري کشور قرار دارند.
در ایران علیرغم آن که قانون اساسی کشور راه را براي تصدي اکثر مناصب تصمیم گیري براي زنان باز گذاشته با این وجود تنها 8/2 درصد مشاغل مدیریتی در کشور به زنان اختصاص یافته است. بنابراین موانعی براي ارتقاء شغلی زنان به سطوح مدیریت مطرح است که باید این موضوع در ایران بررسی گردد . موانعی که در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته است و مبناي تدوین فرضیات تحقیق بوده اند عبارتند از : عوامل فرهنگی، عوامل شخصی، عوامل سازمانی و عوامل اجتماعی.
پس از مطالعه مبانی نظري پرسشنامه مرتبط با موضوع با توجه به فرضیات تحقیق، تدوین گردید که در نمونه آماري توزیع گردید و پس از جمع آوري داده ها، پرسشنامه هاي استخراج شده با استفاده از تکنیک آماري آزمون t مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این تحقیق ؛ هر چهار فرضیه با 95 درصد پذیرفته شد.
کلمات کلیدي: پست هاي مدیریتی، موانع ارتقاء شغلی زنان، جنسیت
مقدمه
در سنوات اخیر به رغم میزان روزافزون جمعیت زنان داراي تحصیلات بالا ، میزان دستیابی زنان به پست هاي سازمانی در بخش هاي دولتی تقریباً نصف و در بعضی موارد خیلی کمتر از مردانی است که تحصیلات مشابه با آنان داشته اند. به علاوه تنوع شغلی زنان نیز محدود بوده است، به گونه اي که بخش عمده اي از زنان تحصیلکرده در مشاغل زنانه اي مانند بهداشت و آموزش اشتغال دارند. بررسی هاي مختلفی در این خصوص در کشورهاي مختلف برگزارشده است در کشور ایران نیز اقداماتی مشابه در موانع رشد و پیشرفت زنان در حوزه اجرایی انجام گردیده است ؛ اما در حوزه نظارتی این بررسی کمتر صورت پذیرفته است ، همچنین براي اینکه زنان هم از فرصتهاي مساوي با مردان برخوردار باشند اقدامات اساسی تري لازم است و باید از نتایج در عمل استفاده گردد. در تحقیق حاضر سعی می گردد مطالبی در مورد موانع ارتقاء شغلی زنان به سطوح مدیریت ارایه گردد و راه حل هایی براي برطرف کردن این موانع مطرح شود.
بیان مساله :
در قوانین و مقررات زیادي در ایران بر تساوي حقوق زنان و مردان و انتخاب آزادنه فرصتهاي شغلی تاکید گردیده است. از جمله اینکه در قانون اساسی در اصل بیستم آمده است که "همه افراد اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند. قوانین دیگر از قبیل قانون کار جمهوري اسلامی ایران، قوانین استخدامی نیز تبعیض بین زنان و مردان را در مورد کار رد نموده است.
در برنامه هاي پنجساله توسعه ایران ، افزایش تعداد مدیران زن در سازمانهاي دولتی مورد توجه قرار گرفته است، به طوري که در برنامه پنجم ماده 230 به عنوان تک ماده برنامه اي و اجرایی مسایل زنان با اطلاق کلی » تهیه برنامه توسعه جامع زنان و خانواده « با محوریت دولت و دستگاههاي دولتی و با همکاري مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوري، امر برنامه ریزي براي زنان را به پایان می رساند . علاوه بر آنکه برنامه ریزي خانواده را با جداسازي از بخش مربوط خویش به زیرفصل بودجه و نظارت می سپارد.
لازم به ذکر است که با تفکیک بعد امنیت زنان و کودکان از این ماده و واگذاري آن به دستگاههاي انتظامی و قضایی - به موجب ماده 227عملاً - باب انفکاك موضوعی از مسایل زنان و خانواده و واسپاري آن به دستگاههاي مختلف نیز به نوعی گشوده شده است . البته وضعیت عملکردي با هدف برنامه تفاوت فاحشی دارد، از سوي دیگر مشارکت زنان در فعالیتهاي اقتصادي عامل مهم در توسعه یافتگی کشور تلقی می شود؛ به طوري که سازمان ملل همه ساله شاخص تواناسازي جنسیتی کشورها را گزارش می کند.
گزارش مزبور در سال 1998 حاکی از این است که ایران با 3 درصد مدیران زن به کل مدیران جایگاه هشتاد و هفتم را در کل کشورهاي جهان کسب کرده است که به هیچ عنوان ارضاء کننده نمی باشد. گزارش اخیر سازمان ملل - سال - 2001 در خصوص برابري و توانمندسازي جنسیتی حاکی ازاین است حقوق ومزایاي زنان بطور متوسط 29درصد حقوق ومزایاي مردان است.در ضمن بسیاري از شاخصها نیز تقویت یا بهبود یافته اند.
سازمان بین المللی کار سه دلیل، براي اینکه چرا اهمیت دارد که زنان نقش مساوي در تصمیم گیري بازي کنند ذکر می کنند: اول، به دلیل حقوق انسانی، زنان تقریباً نیمی از جمعیت جهان و بیشتر از یک سوم نیروي کار را تشکیل می دهند، عدالت در فرصت ها و رفتار، حق آنهاست. دوم، به دلیل عدالت اجتماعی، تبعیض در برابر زنان وجود دارد و باید برطرف شود. سوم، به دلیل نیاز ضروري به سرعت بخشیدن و اثربخشی توسعه، زنان با توانایی ها و خلاقیتشان به این امر کمک می کنند، - 72 بنابراین با توجه به موانعی که براي ارتقاء زنان در سطوح مدیریت وجود دارد و همچنین با توجه به اهمیت نظارتی دیوان محاسبات ضروري است تا عواملی را که در این زمینه موثرند شناسایی نمودو با از میان برداشتن موانع، شرایط ارتقا را براي زنان به سطوح مدیریت فراهم گردد.
هدف اصلی پژوهش یافتن موانع موثر بر ارتقاء زنان به سطوح مدیریت میباشد تا با شناخت و رفع این موانع اقدامات لازم در جهت بهبود وضعیت شغلی زنان و ارتقاء آنان به سطوح مدیریت صورت گیرد که در نهایت به رشد و کارایی سازمان منجر شود و همچنین به اهداف فرعی و اساسی زیر در تحقیق پاسخ داده شود.
چارچوب نظري تحقیق :
بطور کلی جنسیت از دو راه بر رفتارهاي مدیران تاثیر گذارد : 1 جامعه پذیري متفاوت : این جامعه پذیري زمینه هاي گسترده اي را در بر میگیرد بر این اساس، با هرکسی از لحظه تولد به گونه اي متفاوت رفتار می شود . با دختران زن گونه و با پسران مردگونه رفتار می شود و همچنین نوع رفتاري که به خاطر آن تشویق و تنبیه می شوند باعث میشود تا کودکان پسر ارزشها، آرزوها و مهارتهاي رفتاري متفاوتی را بیاموزند. کودکان پسر بیشتر به خاطر رفتارهاي تهاجمی، تحلیلی و رقابتی تشویق می شوند در حالی که از کودکان دختر انتظار می رود که انفعالی، منحصربه فرد، وابسته و داراي روابط نیکو باشند.
سقف شیشه اي :
سقف شیشه اي برآمده از برداشتهاي کلیشه اي و پیش داوري هایی است که در مورد زنان وجود دارد و باعث می شود تا زنان نتوانند در سلسله مراتب سازمانی از سطوحی خاص بالاتر روند . سقف شیشه اي که مبتنی بر نگرش پیش داوري هاي سازمانی است مانع پیشرفت زنان در مشاغل مدیریتی می شود. بررسیهاي به عمل آمده حاکی از این است که ایجاد شرایط براي ارتقاي زنان به رده هاي بالاي سازمانی به طور غیر مستقیم با کاهش هدف این کلیشه ها هستند آنها را پذیرفته اند .بوردیو و چافتر بر نقش و اهمیت فرایند جامعه پذیري در ایجاد و توسعه ي این کلیشه ها تأکید دارند چارچوب نظري تحقیق در قالب نمودار ذیل تشریح می شود .
