بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی پژوهش حاضر تعیین تاثیر حافظه کوتاه مدت کودکان عقب مانده ذهنی بر زبان آموزی آن ها بر اساس نرم افزار آموزشی حافظه کاری می باشد. در این تحقیق شبه آزمایشی، 32 دانش آموز عقب مانده ذهنی، با روش تصادفی از بین دانش آموزان عقب مانده ذهنی مدرسه کودکان استثنایی دین و دانش شهرستان آمل در سال تحصیلی 93-92 در پایه های اول، دوم و سوم در قالب دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند.
سپس نرم افزار آموزش حافظه کاری و آزمون رشد زبان TOLD بر روی نمونه آماری به اجرا درآمد. داده ها به روش تحلیل واریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان دادند که حافظه کوتاه مدت بر زبان آموزی کودکان عقب مانده ذهنی تاثیر دارد؛ همچنین متغیر سن بر حافظه کوتاه مدت و بر زبان آموزی کودکان عقب مانده ذهنی تاثیر دارد. تاثیر پایه تحصیلی نیز بر زبان آموزی کودکان عقب مانده ذهنی تائید شد؛ اما تاثیر متغیر پایه تحصیلی بر حافظه کوتاه مدت این کودکان مورد تائید واقع نشد.
واژگان کلیدی: حافظه، حافظه کوتاه مدت، عقب مانده ذهنی، یادگیری
مقدمه
کودکی اولین و مهمترین دوره زندگی آدمی است. از آن جا که در این دوره ساختار شخصیتی و رفتاری انسان بنیان گذاشته می شود، دوران کودکی را دورانی سرنوشت ساز و مثبت دانسته اند. کوشش ها و تحقیقات فراوان دانشمندان معروفی مانند روسو، پستالوزی، مونته سوری، فروبل، پیاژه، دیویی و افراد دیگر نیز موید این مطلب است که تجارب سال های اولیه هر کودک در چگونگی تشکیل شخصیت و کمال نهایی وی بی نهایت تاثیرگذار است.
فروبل به اهمیت فرصت های آموزشی در اولین سال های دبستان اشارات فراوانی داشت و معتقد بود که کودک در محیطی غنی و سرشار می تواند علایق خود را از طریق تجربه اندوزی و فعالیت شخصی رشد دهد. مطالعات روان شناسان نیز نشان می دهد، رشد زبان و گفتار یکی از جنبه های اصلی رشد در انسان محسوب می شود. زبان ذاتا وسیله ای برای بیان تعداد نامحدود و نامعینی از معانی است که از طریق نظامی - سیستمی - محدود صورت می گیرد و نیز راهی برای ابراز خواسته ها و نیازها، تبادل اطلاعات و بیان احساسات و درک دیگران است.
از این طریق است که کودکان کنترل می شوند و کنترل کردن دیگران را یاد می گیرند. برقراری ارتباط با دیگران و تبادل افکار، از بارزترین کارکردهای زبان است. اما همان طور که ماسن و همکارانش به آن اشاره کرده اند زبان کارکردهای دیگری همچون درک جامعه و فرهنگ، کمک به برقراری و تداوم روابط اجتماعی، طبقه بندی مقوله های زبانی و کمک به استدلال را نیز دارد. بنابراین، آموختن زبان به کودکان به توجه و دقت مستمر و کافی نیاز دارد تا ساختار محکمی برای زبان و سخن گویی کودک فراهم آورد.
چگونگی نحوه آموزش و تاثیر آن روی یادگیری از مسائلی است که برنامه ریزان آموزشی و متخصصان روانشناسی دائما با آن روبرو هستند. حافظه از جمله عواملی است که در این رابطه مطرح بوده است. یادگیری معمولا در یک مقطع زمانی خاص صورت می گیرد و اگر فرد بخواهد دوباره از آموخته هایشاستفاده کند باید از سیستم حافظه کمک بگیرد. با توجه به تاثیر حافظه و نگهداری اطلاعات آموخته شده، بررسی حافظه از جنبه های مختلف ضروری است. در دهه های اخیر موضوع حافظه یکی از مهمترین زمینه های تحقیق در علم بوده است.
این موضوع توجه دانشمندان رشته های مختلف اعم از روانشناسان، فیزیولوژیستها، زیست شناسان را به خود جلب کرده است و هر کدام گوشه ای از مسائل مربوط به حافظه را مورد بررسی قرار داده اند. بطور کلی تعریف حافظه عبارتست از قدرت نگهداری و یاد آوردن تجارب پیشین یا توانایی یادآوری. تعریف یادآوری عبارت است از فراخوانی تجربه ای به ذهن و یا بازاندیشی درباره آن می باشد. جنبه های گوناگون حافظه در زندگی روزانه ما اهمیت دارند. بیشتر یادگیری های ما از طریق شنیدن تحقق می پذیرد.
در تحقیق حاضر، دیدگاهها در مورد تاثیر حافظه کوتاه مدت بر زبان آموزی کودکان عقب مانده ذهنی بر اساس نرم افزار آموزشی حافظه کاری مورد بررسی و تشریح قرار خواهند گرفت. آنگاه به تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات جمع آوری شده ونتایج خواهیم پرداخت.
بیان مسئله
به نظر می رسد ما انسان ها تقریبا هر چه داریم یا هرکه هستیم از برکت حافظه است. افکار و تصورات ما حاصل کار حافظه است و همچنین ادراکات، اندیشه و حرکت های ما از آن سرچشمه می گیرد. حافظه، پدیده های بی شمار هستی ما را در کل تا حدی یکپارچه می سازد. اگر نیروی پیوند دهنده و وحدت بخش حافظه نبود ، هوشیاری ما به تعداد لحظات زندگی ما تجزیه می شد. - ساعد ودر گذشته فرض بر این بود که پردازش شناختی اطلاعات از طریق یک مدل حافظه سه بعدی - حافظه حسی، حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت - در ذهن فراگیران صورت می گیرد، که در حافظه حسی اطلاعات صوتی تصویری به شکل گزینشی انتخاب می شوند و حافظه کوتاه مدت نیز با سازمان مناسب آن و تلفیق دو مجرا به یکدیگر آن را به حافظه بلند مدت انتقال می دهد.
اما بدلی با مطرح نمودن واژه جدید حافظه فعال بر این باور است که حافظه کوتاه مدت نه تنها توان ذخیره بلکه توان پردازش اطلاعات را نیز داراست. در واقع با این گفته او از این حقیقت که فراگیران حافظه های کوتاه مدت متفاوتی برای پردازش اطلاعات در اختیار دارند پرده برداشته است. در واقع می توان با طراحی محتوای آموزشی به گونه ای متناسب با تفاوت های شناختی شاهد ارتقاء هرچه مطلوب تر توان یادگیری در فراگیران بود. نیز حافظه کوتاه مدت را متشکل از حافظه های بصری و کلامی می دانند.
دانش آموزان و کودکان عقب مانده ذهنی که حدود 3-2 درصد از افراد هر جامعه ای هستند در زمینه مهارت های شناختی از جمله حافظه نقایص جدی دارند و این اشکالات باعث تاخیر در یادگیری تحصیلی و اجتماعی و عاطفی آنان می شود. در بین خصوصیات رفتاری و روانی افراد عقب مانده ذهنی، مهم تر از همه، توانایی کم آن ها در یادگیری است. این کودکان حداقل در چهار حوزه مربوط به شناخت - یادگیری - دچار اشکال هستند: دامنه توجه، حافظه، زبان و دروس. قلمرو حافظه کودکان عقب مانده ذهنی از گذشته های دور ناقص تلقی شده ، اما توجیهاتی که در باب این نقص آمده متنوع است.
اولین یافته مهم در مطالعات زبانی کودکان عقب مانده ذهنی که در بررسی های ادراک واژگانی اثبات شده ، این نکته است که رشد واژگانی در این کودکان، همانند کودکان بهنجار، در سن عقلی یکسانی شروع می شود . اما کودکان عقب مانده ذهنی به زودی از کودکان بهنجار، در رشد واژگانی عقب می مانند. پژوهش های متعددی اثر حافظه کوتاه مدت بر توانایی خواندن و نوشتن فراگیران را تائید کرده اند. بعلاوه از آنجا که حافظه کوتاه مدت توان پردازش عمیق تری از اطلاعات را داراست و یادگیری واژگان نیز پردازش عمیق تری از مفاهیم را می طلبد.
با توجه به اهمیت موضوع، محقق در صدد برآمد تا در تحقیق حاضر به بررسی تاثیر حافظه کوتاه مدت بر زبان آموزی کودکان عقب مانده ذهنی مدرسه استثنایی دین و دانش شهرستان آمل بر اساس نرم افزار آموزشی حافظه کاری بپردازد.
اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
رابطه حافظه با یادگیری اجتناب ناپذیر است؛ به طوری که توانایی یادگیری تا حد بسیاری به حافظه وابسته است. تاثیرات نوعی تجربه یادگیری باید حفظ و نگه داری شود تا پس از متراکم شدن این تجربیات، یادگیری رخ دهد. اگر کودکی در بازشناسی و یا به خاطر آوردن اطلاعات شنیداری، دیداری و یا لمسی مشکل داشته باشد، عملکرد و یادگیری او در مورد هر تکلیفی که نیازمند انجام پردازشهایی در یک یا چند زمینه فوق باشد، دچار مشکل شدیدی خواهد شد. برای درک مشکلات حافظه ای کودکان دچار ناتوانی یادگیری، رویکردی وجود دارد که بر کمبودها و نقایص راهبردی فرایند یادگیری تاکید می کند.
اخیرا حافظه کوتاه مدت به عنوان یکی از فرایندهای شناختی مورد توجه قرار گرفته است که بر مبنای آن می توان طبقه بندی های زیرگروه های فرعی ناتوانی های خاص یادگیری را اعتبار بخشید. مطالعه گفتار و زبان کودکان عقب مانده ذهنی ، از این جهت مهم است که می تواند ابعاد عمومی و خاص زبان و اکتساب زبان را روشن تر سازد. در اغلب افراد عقب مانده ذهنی ، دوره رشد گفتار و زبان طولانی تر و کند تر از حالت طبیعی ، طی می شود و بدین شکل این امکان فراهم می شود که بتوان مراحل رشد گفتار و زبان و ابعاد آن را بهتر و دقیق تر بررسی کرد و تاثیر عوامل مختلفی مانند سن، جنس، پایه تحصیلی و ... را بر رشد و مهارت های گفتاری و زبانی سنجید.
از این رو در این پژوهش به بررسی تاثیر حافظه کوتاه مدت بر زبان آموزی کودکان عقب مانده در مدرسه استثنایی دین و دانش شهرستان آمل پرداخته می شود. ضرورت پرداختن به این مهم از آنجا ناشی می شود که پژوهش های انجام شده در این حیطه از مشکلات خاص دانش آموزان عقب مانده ذهنی در سازماندهی اطلاعات دیداری پیچیده و رشد و توسعه یک راهبرد مناسب برای رمزگذاری این اطلاعات حکایت می کنند. از سوی دیگر شناخت حافظه به معلمان کمک می کند تا در روش تدریس خود تصمیماتی را اتخاذ کنند که به بهبود حافظه این گروه از دانش آموزان منجر شود.
اهداف پژوهش هدف اصلی
تعیین تاثیر حافظه کوتاه مدت کودکان عقب مانده ذهنی بر زبان آموزی آن ها بر اساس نرم افزار آموزشی حافظه کاری.
اهداف ویژه
تعیین تاثیر متغیر حافظه کوتاه مدت بر سن کودکان عقب مانده ذهنی؛ .2 تعیین تاثیر متغیر حافظه کوتاه مدت بر پایه تحصیلی کودکان عقب مانده ذهنی؛ .3 تعیین تاثیر متغیر زبان آموزی بر سن کودکان عقب مانده ذهنی؛ .4 تعیین تاثیر متغیر زبان آموزی بر پایه تحصیلی کودکان عقب مانده ذهنی. فرضیه های پژوهش فرضیه اصلی حافظه کوتاه مدت کودکان عقب مانده ذهنی بر زبان آموزی آن ها بر اساس نرم افزار آموزشی حافظه کاری تاثیر دارد.
