بخشی از مقاله
چکیده
اصطلاح اختلالات رفتاری را می توان، به رفتاری تلقی کرد که ضمن متناسب نبودن با سن فرد، شدید مزمن و یا مدام باشد. این اختلالات رفتاری با مشکلات زیادی همراه بوده است و روش های درمانی زیادی برای آن ارائه شده است. ولیکن این مشکلات رفتاری در کودکان عقب مانده ذهنی به مراتب بیشتر از کودکان عادی گزارش شده است. در مقاله حاضر تاثیر نمایش درمانی گروهی را بر کاهش اختلالات رفتاری در کودکان عقب مانده ذهنی تربیت پذیر زیر 14 سال مورد بررسی قرار میدهد.
.1مقدمه
در دهههای اخیر مسایل و مشکلات رفتاری کودکان،یکی از مباحث توجه برانگیز متون روانپزشکی، روانشناسی و تعلیم و تربیت بوده است.این مشکلات در کودکان عقب مانده ذهنی به مراتب بیشتر از کودکان عادی گزارش شده است
عقب ماندگی با مشکلات و اختلالات رفتاری از قبیل پرخاشگری2 آسیب به خود3،رفتار مخرب4،بیش فعالی،رفتارهای کلیشه ای5 و رفتار اجتماعی و جنسی نامتناسب همراه است. این چنین رفتارهای ناسازگارانه هم هم بر سلامتی و امنیت شخص عقب مانده و هم اطرافیان و مراقبان آنها تاثیر منفی دارد
در مورد کودکان کم توان ذهنی با توجه به محدودیت های ویژه آنها نسبت به کودکان عادی میتوان انتظار داشت که رفتارهای سازش نایافته بیشتری از آنها بروز کند. این کودکان به سبب محدودیت های مختلف که غالبا از محدودیتهای شناختی آنها ناشی میشود،با شکستهای متعددی روبرو میشوند و پیامد همه این عدم موفقیتها ناکامی است که خود سر آغاز بروز مشکلات رفتاری به گونههای مختلف خواهد بود
معمولا در بسیاری موارد کودکان عقب مانده ذهنی به دلیل آنکه مشکلات رفتاری آشکار دارند از نادرستی رفتار خود آگاه نیستند و والدین گمان می کنند در ارتباط با آنها نمی توانند تغییرات بنیادی ایجاد کنند. نتیجه اینکه مایوسانه انها را به حال خود رها می کنند و یا با همان شیوه تربیتی متداول کودکان عادی به مقابله با آنها می پردازند
در بین شیوه های درمانی، غیر دارویی که برای بهبود اختلال های رفتاری کودکان بکار گرفته شده ،رفتار درمانی، آموزش والدین، نمایش درمانی و اصلاح رفتاری و در نهایت شیوه های ترکیبی از سودمندی بیشتری برخوردار بوده است
در این مقاله با تاثیر روش نمایش درمانی گروهی را در کاهش اختلالات رفتاری در کودکان عقب مانده ذهنی ترتبیت پذیر مورد بررسی قرار می گیرد.
در ادامه به طور مختصر روش نمایش درمانی گروهی شرح می دهیم.
.2 نمایش درمانی گروهی
نمایش درمانی2 یکی از کاربردی ترین روشهای روان درمانی است که در مراکزی مانند بیمارستانها ، مدارس ، و زندانها و برای مردم در تمام سنین مورد استفاده قرار می گیرد. این موضوع اولین بار به وسیله مورنو تکوین پیدا کرد و بسط یافت ، نمایش درمانی عملکردهای نمایشی راهبردی را در غالب روشهای علمی در جامعه شناسی و گروه های پویا وفعال به کار می برد . نمایش درمانی سطح رفتاری و عاطفی را تسهیل می کند وسطح احساسات را بالا می برد
نمایش درمانی، یکی از روشهای روان درمانی گروهی است که از امکانات مشترک نمایش و روانشناسی در درمان اختلالات روانی و تعلیم و تربیت استفاده میکند. در نمایش درمانی به فرد کمک میشود تا با تجسم و بازی کردن یک مسئله به جای فقط صحبت کردن درباره آن، مسئله را بازیگری کرده و برای آن راه حل مناسب پیدا کند. نمایش درمانی روشی است که به شخص کمک میکند تا ابعاد روانشناختی مسئلهاش را کشف کند.
نمایش درمانی به فرد کمک میکند که به بازسازی موقعیتی آسیبزا در زندگیاش بپردازد و تصور کند که همان اتفاق در زمان حال و در مکان حاضر در جریان است. تئاتر درمانی با به کارگیری روشهای درمانی خود به فرد کمک می کند که خود را در صحنه نمایش و در نقشهای مختلف و ارتباطات گوناگون تجربه کند، در صحنه تئاتر که چون آزمایشگاه آزادی است، جایی که هیچ کس به خاطر رفتارهایش مجازات نمی شود. در این هنگام است که فرد دید وسیعتری از رفتارش بدست میآورد. درمانگر نیز در این جریان به اطلاعات تشخیصی وسیعی دست مییابد
.3اختلالات رفتاری
اصطلاح اختلالات رفتاری، بدون آنکه تعریف شود، تقریبا 85 سال پیش، وارد فرهنگ علم روانشناسی شده است. از آن هنگام معلمان، پزشکان، روانشناسان و افراد دیگری که با مشکلات هیجانی و رفتاری کودکان در ارتباط هستند از این اصطلاح برای بیان مقصود خویش استفاده کردهاند. اما تعریف واحدی که مورد پذیرش همگان باشد، ارائه نشده است.
کرک4، رفتاری را انحرافی یا هنجاری میداند که ضمن نامتناسب بودن با سن فرد، شدید، مزمن یا مداوم باشد و گستره آن شامل رفتارهای بیشفعالی و پرخاشگرانه تا رفتارهای گوشهگیرانه است. ویژگی اینگونه رفتارها این است که اولا تاثیر منفی بر فرایند رشد و انطباق مناسب کودک با محیط دارد، ثانیا مزاحمت برای زندگی دیگران و استفاده آنان از شرایط به وجود میآورد. همچنین در تعریف اختلال رفتاری باید به میزان، شدت، طول مدت، سن و موقعیتی که رفتار در آن بروز میکند توجه داشت
.4تعریف عقب ماندگی ذهنی
مهمترین مشخصه عقب ماندگی ذهنی1،کارکرد ذهنی عمدتا پایین تر از متوسط است که با محدودیت های مهم در کارکرد انطباقی در حداقل دو مورد از مهارت های سازشی زیر همراه است: مراقبت از خود، زندگی خانوادگی، مهارت های اجتماعی و میان فردی، بهره برداری از منابع اجتماعی، خودگردانی، مهارت های کارکردی تحصیلی، کار، اوقات فراغت، بهداشت و ایمنی.
سبب شناسی عقب ماندگی ذهنی بسیار متفاوت است و می توان آن را به عنوان برآیند عمومی و نهایی فرایندهای آسیب شناختی تلقی کرد که کارکرد دستگاه اعصاب مرکزی را تحت تاثیر قرار می دهند ولیکن در انتخاب ابزار مورد نیاز سنجش و نیز در تفسیر نتایج باید عواملی را که ممکن است باعث محدودیت عملکرد در آزمون شوند،مورد توجه قرار دهیم - مانند زمینه اجتماعی، فرهنگی فرد،زبان بومی و معلولیت های حسی و حرکتی و ارتباطی - .
.5 طبقه بندی افراد عقب مانده ذهنی
برای توصیف درجه بندی میزان انحراف توانایی های هوش و رفتار سازشی شخص از آنچه بهنجار گفته می شود،می توان از اصطلاحاتی همچون: خفیف2، متوسط3، شدید4 و عمیق5 استفاده کرد. هر یک از این چهار اصطلاح اهمیت نقص هوشی و میزان آن را توصیف می کند. عقب ماندگی ذهنی خفیف بالاترین سطح کنش وری یا عملکرد افرادی که به عنوان عقب مانده ذهنی طبقه بندی شده اند توصیف می کند؛عقب ماندگی ذهنی از طریق به کار بستن مقیاس های تست هوشی و نشانگرهای رفتار سازشی تعیین می گردد.
خفیف: آموزش پذیر6 - هوشبهر 55 تا حدود : - 70میزان پیشرفت تحصیلی در مدرسه از پایه دوم تا پایه پنجم است .سازگاری اجتماعی در جایی از استقلال در جامعه را میسر می سازد.به احتمال قوی خود حمایتی کامل یا نسبی در پرداختن به کار وجود دارد.
متوسط: تربیت پذیر7 - هوشبهر 40 تا : - 55یادگیری سطح مهارت های خودیاری پیشرفت در سطوح تحصیلی مورد نظر،سازگاری اجتماعی محدود به خانه و محیط های بسته و فرصت های شغلی حمایت در یک محیط شغلی مانند فروشگاه های حمایتی وجود دارد.
شدید: حمایت پذیر-8 پناهگاهی - هوشبهر کمتر از : - 40شامل عقب ماندگان ذهنی شدید و عمیق است. افراد ممکن است نتوانند مهارت های کافی برای رسیدن به تامین نیازهای اساسی را به دست آورند.معمولا سطح معنی داری از مراقبت و به سرپرستی دائمی در طول زندگی نیاز دارند
