بخشی از مقاله
چکیده
پژوهشهای انجامشده اخیر در مورد گزارشهای مالی و محافظهکارانه سرمایهداران بیانکننده این مسئله است که کدام سهامداران به محافظهکاری نیازمند هستند. با توجه به اینکه شرکتهای با مالکیت خصوصی تمایل زیادی به حداکثر کردن سود حسابداری خود دارند. در این پژوهش رابطه بین حسابداری محافظهکارانه با بهبود محیط اطلاعات شرکتهای بورسی در 146 شرکت پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 7 ساله 1387 تا 1393 مورد بررسی قرارگرفته است.
روش تحقیق در این پژوهش جهت مبانی نظری پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای بوده و جهت بررسی فرضیه های پژوهش با استفاده از روش میدانی بوده است. برای بررسی محافظهکاری نیز از مدل باسو1 استفادهشده است. همچنین جهت برآورد تخمین مدل پژوهش از نرم افزار آماری ایویوز ورژن 9 استفاده شده و شواهد حاکی از آن است که با افزایش حسابداری محافظهکارانه در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، کیفیت محیط اطلاعات افزایش می یابد.
همچنین این فرض در شرکت های خصوصی تخمین زده شده و شواهد نشان داد که با افزایش حسابداری محافظهکارانه و کیفیت محیط اطلاعات شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با مالکیت خصوصی افزایش می یابد. به طور کلی نتایج فرضیهها، حاکی از پذیرش فرضیه اول و فرضیه دوم پژوهش میباشد.
مقدمه
هدف این تحقیق آن است که نخست رابطه بین بهبود کیفیت محیط اطلاعات شرکتها و محافظهکاری حسابداری را بررسی نماید. هم چنین هدف دوم این پژوهش آن است تا تحلیلگران، استفادهکنندگان اطلاعات حسابداری، تدوین کنندگاناستانداردهای حسابداری، جامعه حسابداران رسمی و سازمان بورس اوراق بهادار را از عوامل تعیین کننده کیفیت صورتهای مالی آگاه نماید. انتظار میرود نتایج این پژوهش بتواند دستاورد و ارزش افزوده علمی به شرح زیر داشته باشد.
اول این که انتظار بر آن است تا نتایج این تحقیق موجب بسط مبانی نظری تحقیقات مرتبط با محافظهکاری حسابداری شود. دوم این که شواهد پژوهش نشان خواهد داد آیا موضوع محافظهکاری حسابداری و بهبود کیفیت اطلاعات مالی شرکتها دو موضوع متفاوت در تجزیه و تحلیل اطلاعات صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار است و یا خیر؟ این موضوع به عنوان یک دستاورد علمی میتواند اطلاعات سودمندی را در اختیار تحلیللگران مالی و استفاده کنندگان صورتهای مالی و دانشجویان و استادان رشته حسابداری قرار دهد. سوم این که نتایج پژوهش میتواند ایدههای جدیدی برای انجام پژوهشهای جدید در حوزه محافظه کاری حسابداری و بهبود کیفیت اطلاعات شرکتها، پیشنهاد نماید.
بیان مسئله
علیرغم فقدان تعریف جامعی از محافظهکاری، در ادبیات حسابداری، دو ویژگی مهم محافظهکاری مورد بررسی قرار گرفته است. نخست، وجود جانبداری در ارائهی کمتر از واقع ارزش دفتری نسبت به ارزشبازارِ آنکه توسط - باسو1، 1977به نقل از فئلسون و اهلسو، - 1995 عنوان شده است. دوم، تمایل به تسریع در شناسایی زیانها و به تعویق انداختن شناسایی سودها که توسط - باسو، - 1997 بیان شده است.
پژوهشهای صورت پذیرفته طی سالهای اخیر در کشورهای آمریکایی و اروپایی، نشاندهنده کاهش محتوای اطلاعاتی سود خالص و افزایش تدریجی درجه محافظهکاری به کار گرفته شده در گزارشگری مالی است؛ اما نتایج پژوهشهای مختلف در مورد اثر گزارشگری مالی محافظهکارانه بر محتوای اطلاعاتی اعداد حسابداری با یکدیگر سازگار نیست . برخی از آنها عنوان میکنند، گزارشگری مالی محافظهکارانه محتوای اطلاعاتی اعداد حسابداری را افزایش میدهد و برخی دیگر عنوان میکنند محافظهکاری ویژگیهای کیفی اطلاعات حسابداری را مخدوش مینماید.
محافظه کاری به سه دلیل کیفیت اطلاعات حسابداری را افزایش میدهد.
الف: محافظه کاری، فرصتها و انگیزههای مدیران را برای دستکاری سود، کاهش میدهد.
ب: دستیابی به افشای کامل
پ: بهبود کارایی سرمایه گذاری و کاهش هزینههای سیاسی
در این رابطه گرای و ورچیا - 2006 - 2 دریافتند که محافظهکاری، انحرافات از سود واقعی را برای مدیران بسیار دشوار و پرهزینه میکند. همچنین واتس - 2003 - مهمترین نقش محافظه کاری را فشار بر رفتارهای فرصت طلبانه گزارشگری مدیر میداند.
صورتهای مالی واحدهای اقتصادی که مبتنی بر رویه های محافظهکارانه تهیه شده باشد؛ نقش مهمی در بحث نظارت و حاکمیت شرکتی ایفا میکند. زیرا که موجب شناسایی به موقع پروژه های زیانده و مدیران ناکارا شده و شرکت با کنارگذاری به موقع آنان کارایی سرمایه گذاری خود را بهبود میبخشد. با بهبود روند سرمایهگذاری و حذف پروژههای زیان ده، مدیر انگیزههای کمتری برای گزارشدهی خلاف واقع خواهد داشت
بر اساس مبانی مطرح شده در تئوری نمایندگی،عموماً منافع مدیران و مالکان در واحدهای تجاری همسو نیست و این امر انگیزهای برای گزارش گری مالی جهتدار و خلاف واقعیت توسط مدیران را فراهم میکند. نتیجه کلی این عملیات چنین خواهد بود که تصویر واحد تجاری بهتر از وضعیت واقعی به نظر میرسد و انگیزه تزریق سرمایه و منابع مالی از طریق افراد برون سازمانی به شرکت افزایش مییابد. در چنین شرایطی اصول و رویه های حسابداری به پشتوانه مراجع تدوین کننده استاندارهای حسابداری، با هدف متعادل کردن خوش بینی مدیران، حمایت از حقوق ذینفعان و ارائه صورت های منصف مالی، مفهوم محافظه کاری را به کار میبرند
در ادبیات حسابداری دو نوع محافظه کاری تعریف شده است؛ محافظه کاری شرطی و محافظهکاری غیرشرطی. محافظهکاری شرطی یا به وقوع پیوسته، محافظه کاری از دیدگاه سود و زیانی است و بدین معنی است که ارزش دفتری خالص داراییها در شرایط نامساعد کاهش مییابد؛ اما در شرایط مساعد افزایش نمییابد و در شناسایی سریعتر زیانها نسبت به شناسایی سودها نمود مییابد. نمونههایی از محافظهکاری شرطی، شامل قاعده اقل بهای تمام شده یا ارزش بازار برای موجودیها و به حساب دارایی یا به هزینهی جاری منظور نمودن مخارج تعمیر داراییهای ثابت مشهود است
محافظه کاری غیرشرطی یا پیشبینی شده، محافظه کاری از دیدگاه تنظیم کننده ترازنامهای که منعکس کنندهی تمایل به ارائهی کمتر از واقع ارزش دفتری خالص داراییها نسبت به ارزش بازار آنها است. محافظهکاری غیرشرطی به اعمال روشهای حسابداری محافظه کارانه در مرحله شناخت و ثبت اولیه داراییها و بدهیها اشاره دارد. این نوع محافظه کاری، مستقل از اخبار و اطلاعات و شرایط موجود در لحظه ثبت و شناخت اولیه داراییها و بدهیها بوده و فقط از الزامات استانداردها و اصول پذیرفته شدهی حسابداری نشأت میگیرد. به هزینه بردن مخارج تحقیق و توسعه، استفاده از روشهای تسریعی استهلاک، و روش اولین صادره از آخرین وارده در ارزشیابی موجودیها، مثالهایی از محافظه کاری غیرشرطی هستند
در این تحقیق برای سنجش محافظه کاری حسابداری از مدل باسو - 1997 - استفاده میشود. محافظهکاری بدین مفهوم بکار برده میشود که حسابداران باید برای داراییها و درآمدها کمترین مبلغ ممکن و برای بدهیها و هزینهها بیشترین مبلغ ممکن را گزارش کنند.
از اینرو امکان دارد خالص ارزش داراییها کمتر از قیمت مورد مبادله جاری تعیین شود. محافظه کاری بعنوان واکنش سریعتر سود به اخبار بد نسبت به واکنش سود به اخبار خوب مورد سنجش قرار میگیرد. هرچه واکنش سود به اخبار بد بیشتر باشد؛ سطح محافظه کاری بالاتر است. - باسو، - 1997 در مدل باسو بازده مثبت نماینده اخبار خوب و بازده منفی نماینده اخبار بد است و واکنش سود نسبت به اخبار بد به هنگام تراز واکنش سود نسبت به اخبار خوب است.
