بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش به تاثیر عملکرد مدیریتی و اطلاعاتی بر محافظهکاری شرطی و غیرشرطی طی سالهای 1388 الی 1393 در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده است. با استفاده از روش حذف سیستماتیک تعداد 102 شرکت به عنوان نمونه نهایی تحقیق انتخاب و از روش رگرسیون پارامتریک برای آزمون فرضیهها استفاده گردیده است.
یافتههای پژوهش نشان میدهد که عملکرد مدیریتی تاثیر منفی و معناداری بر محافظهکاری شرطی و تاثیر مثبت و معناداری بر محافظه کاری غیرشرطی دارد. نتایج حاصل شده از آزمون فرضیات سه و چهار پژوهش مبین این است که شرکت هایی که خطای پیشبینی سود بالاتری دارند از محافظهکاری شرطی کمتری استفاده می نمایند.
در ادامه نتایج نشان دهنده این بود که معیار تغییر پذیری بازده بر محافظهکاری شرطی و نیز هر دو عامل عملکرد اطلاعاتی - خطای پیشبینی سود و تغییر پذیری بازده - بر محافظهکاری غیرشرطی تاثیر معناداری ندارند.
.1 مقدمه
محافظه کاری نیز به عنوان یکی از اصول محدود کننده حسابداری سالها است که مورد استفاده حسابداران قرار دارد و علیرغم انتقادهای فراوان بر آن، همواره جایگاه خود را در میان سایر اصول حسابداری حفظ نموده. اصل محافظه کاری موجب میشود تا از میان روش های مختلف، روشی اعمال گردد که حداقل اثر فزاینده را بر سود خالص و جمع دارایی های شرکت داشته باشد . به عبارت دیگر بر اساس این اصل، شرکت نباید از روش هایی استفاده کند که درآمد ها و دارایی های خود را بیش از واقع هزینه ها و بدهی های خود را کمتر از واقع نشان دهد
مفهوم محافظهکاری در حسابداری سابقه ای طولانی دارد و به قول باسو - 1997 - 1 نفوذ محافظهکاری در حسابداری حداقل به 500 سال میرسد. حسابداران به طور سنتی محافظهکاری را "قانون پیشی گرفتن زیان ها و عدم سبقت سودها" معرفی کرده اند. باسومحافظهکاری را تمایل حسابداران به الزام برای داشتن مستندات قوی - درجه بالایی از قابلیت تأیید شوندگی - برای شناسایی اخبارخوب در مقابل شناسایی اخبار بد معرفی میکند.
ارزیابی عملکرد مدیریت پایه و اساس بسیاری از تصمیمات از قبیل پاداش مدیران، قیمت سهام، ریسک سهام، تصمیم گیری مربوط به سرمایهگذاری و سایر موارد دیگر است و نیز یکی از شاخص های بسیار مهم برای واحد اقتصادی می باشد زیرا در صورت مناسب بودن این شاخص واحد اقتصادی به اهداف خود دست می یابد روشهای اندازه گیری عملکرد مدیریت شرکت و یافتن راهکارهای کنترل عملکرد آنها دارای روش های زیاد و همچنین پیچیدگی های خاص خود میباشد اما یکی از مهم ترین این شاخص های نسبت سود خالص بر کل دارایی ها - ROA - میباشد
در مورد عملکرد و کارایی اطلاعاتی می توان گفت مبنای تصمیمگیری مشارکت کنندگان در بازارهای اوراق بهادار، اطلاعاتی است که از سوی بورس، ناشران اوراق بهادار و واسطه های فعال در این بازارها، منتشر میشود. بهرهگیری از این اطلاعات و به عبارتی تصمیمگیری صحیح در بازار اوراق بهادار زمانی امکان پذیر است که اطلاعات یاد شده به موقع، مربوط، با اهمیت و نیز کامل و قابل فهم باشد.
از سوی دیگر، نوع و چگونگی دستیابی به اطلاعات نیز حایز اهمیت است اما مسئله مهم این است که آیا عملکرد مدیریتی و اطلاعاتی می توانند به عنوان دو عامل موثر محافظهکاری را تحت تاثیر قرار دهند یا خیر؟ بر همین اساس در این تحقیق با توجه به مبانی نظری مذکور به بررسی رابطه بین عملکرد مدیریتی و اطلاعاتی با محافظه کاری شرطی و غیرشرطی پرداخته میشود.
.2 مبانی نظری پژوهش
از دیدگاه نظری ، محافظه کاری حسابداری رفتار جانبدارانه مدیر در شناسایی سود را به تاخیر میاندازد. از این رو، محافظه کاری موجب میشود تا مدیر و سایر گروهها نظیر سهامداران مبالغ کمتری از سود را دریافت نمایند . این موضوع موجب افزایش ارزش شرکت میشود. ارزش افزایش یافته شرکت، میان همه گروههای طرف قرارداد شرکت تقسیم و رفاه هر گروه افزایش می یابد تهیه صورتهای مالی محافظهکارانه بر قابلیت اتکاء اطلاعات حسابداری می افزاید، محافظهکاری توانایی سود حسابداری برای انعکاس سود اقتصادی - بازده مثبت سهام - و زیان اقتصادی - بازده منفی سهام - رانشان میدهد. تأکید محافظهکاری بر تمایز قائل شدن بین بازده مثبت و منفی سهام - سود و زیان اقتصادی - است
بنابراین شناسایی عوامل موثر بر محافظهکاری می تواند استفاده کنندگان صورتهای مالی را یاری دهد. در واقع این پژوهش از آن جهت ضرورت می یابد که شرکت های خصوصی، بخش قابل توجه از اقتصاد ایران را تشکیل می دهند با توجه با این که روند خصوصی سازی با اجرای اصل 44 قانون اساسی شتاب بیشتری گرفته است، ارزیابی عملکرد مدیریتی و اطلاعاتی از دید ذینفعان بسیار حائز اهمیت می باشد از طرفی دیگر محافطه کاری نیز یکی از مفاهیم کیفی در گزارشگری مالی می باشد و بر همین اساس ممکن است این ویژگی کیفی از سوی مدیر تغییر کند و در نهایت بتواند بر تصمیمگیری ذینفعان اثر گذار باشد.
افراد مختلف به عناوین متفاوت محافظه کاری را به دو مفهوم فرعی و روشن تر تقسیم کرده اند. برای مثال پاپ و واکر - 1999 - 4 محافظه کاری را به دو نوع به وقوع پیوسته و پیش بینی شده طبقه بندی کرده اند در حالیکه بال و همکاران - 2000 - به دو نوع محافظهکاری ترازنامه ای و صورت سود و زیانی اشاره می کنند.
چاندرا و همکاران - 2004 - 5 محافظه کاری را تحت عناوین وابسته به اخبار و مستقل از اخبار از هم تفکیک می کنند.
طبق نظر بال و شیواکومار - 2005 - محافظهکاری به دو بخش شرطی و غیرشرطی تقسیم میشود هر دو نوع محافظه کاری موجب ارائه کمتر از واقع ارزش دارایی ها می گردند، ولی تفاوت آنها در توانشان در القاء اطلاعات جدید در صورت های مالی است
شناسایی به موقع زیان های عملیاتی مشروط به نوع اخبار بوده و موجب ارائه کمتر از واقع خالص داراییها میشود. در مقابل، بکارگیری روش های حسابداری محافظهکارانه ، به وسیله تخصیص سیستماتیک - منظم - بهای تمام شده دارایی طی عمر مفید آن بدون انعکاس اطلاعاتی در مورد تغییر - کاهش - در ارزش دارایی، موجب ارائه کمتر از واقع خالص دارایی ها می شود
بنابراین،اولی معمولاً به عنوان محافظه کاری شرطی - وابسته به اخبار - طبقه بندی می شود، از طرفی دومی محافظه کاری غیر شرطی - مستقل از اخبار - نامیده می گردد
از دو نوع محافظه کاری که منجر به ارائه کمتر از واقع ارزش های دفتری خالص دارایی ها نسبت به ارزش های اقتصادی آنها می شود، یکی از آنها محافظهکاری شرطی میباشد که توسط باسو - 1997 - به عنوان" تمایل حسابداران در الزام درجه بالاتری از تایید پذیری برای شناسایی اخبار خوب نسبت به اخبار بد در صورتهای مالی " تعریف می شود. محافظهکاری مشروط، محافظهکاری است که توسط استاندارد های حسابداری الزام شده است .
یعنی شناخت به مقطع زیان در صورت وجود اخبار - بازده منفی سهام - و نا مطلوب و عدم شناخت سود در مواقع وجود اخبار خوب - بازده مثبت سهام - و مطلوب منلا کاربرد قاعده اقل بهای تمام شده یا خالص ارزش فروش در ارزیابی موجودی کالا، نوعی محافظهکاری مشروط است. به این نوع محافظهکاری محافظهکاری سود و زیانی و یا محافظهکاری گذشته نگر می گویند به وسیله شناسایی به موقع زیان عملیاتی،سود گزارش شده در صورت سود - زیان - ،موجب افزایش محتوای اطلاعاتی صورت سود - زیان - برای استفاده کننده گان علاقه مند به ریسک های نامطلوب شرکت - از جمله اعتبار دهندگان - می شود در حالی که برای استفاده کنندگان علاقمند به پتانسیل - توان های بالقوه - افزاینده شرکت، با افزایش محتوای اطلاعاتی همراه نیست.
این تاثیر بر صورت سود - زیان - از طریق رابطه سود باقی مانده به ترازنامه نیز منتقل می گردد. کاهش ارزش دارایی ها بر اثر اخبار بد و عدم افزایش ارزش دارایی ها بر اثر اخبار خوب، به ارائه کمتر از واقع مستمر خالص دارایی ها در ترازنامه منجر می شود. جنبه دیگر محافظه کاری که موجب ارائه کمتر از واقع دارایی ها می گردد،" انتخاب روش های حسابداری محافظه کارانه است
به هزینه بردن فوری مخارج تحقیق و توسعه، استفاده از روش های تسریعی استهلاک و روش آخرین صادره از اولین وارده در ارزشیابی موجودی ، مثال های از محافظه کاری غیر شرطی در حسابداری هستند.این نوع محافظه کاری ارزش دارایی ها را کاهش می دهد، و چنین تاثیری بر ترازنامه طی زمان باقی می ماند . به هر حال ، در نهایت تاثیر آن بر صورت سود - زیان - از طریق ارائه کمتر از واقع سود در سال های اولیه دارایی و ارائه بیش از واقع سود در سال های بعد، قابل برگشت است.
این نوع محافظهکاری برخلاف محافظهکاری شرطی از طریق استانداردهای پذیرفته شده حسابداری الزام نگردیده است و حاصل آن کمتر از واقع نشان دادن ارزش دفتری خالص داراییها به وسیله رویههای از پیش تعیین شده حسابداری است. این نوع محافظهکاری به محافظهکاری ترازنامه ای نیز معروف است
در نهایت محافظه کاری شرطی به معنی کاربرد رویه ها و روش های حسابداری میباشد که اخبار بد را نسبت به اخبار خوب در یک زمان پایه شناسایی می کند. درحالیکه محافظه کاری غیرشرطی به معنی پذیرش روش ها و و رویه های حسابداری است که سودها و ارزش دفتری خالص داراییها را مستقل از اخبار اقتصادی کاهش میدهد
.3 پیشینه پژوهش
یوشیسایتو - - 2012 در تحقیقی با عنوان کارآیی مدیریت و محافظهکاری شرطی به بررسی ارتباط بین کارآیی مدیریت با محافظهکاری شرطی در شرکت پرداخت او برای اندازه گیری کارآیی مدیریت از شیوه ای جدید در اندازهگیری نسبت دوپانت استفاده نمود نتایج حاصل از تحقیق نشان دهنده وجود رابطه مستقیم بین کارآیی مدیریت شرکت با محافظهکاری شرطی میباشد .
طارق و راشا - 2011 - اثر محافظه کاری مشروط و غیرمشروط بر کیفیت سود و قیمت سهام را در شرکتهای مصر مورد آزمون قرار دادند.آنان مدل باسو را با افزودن دو متغیر بسط دادند
