بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه اثرات دو دمای 20 و30 درجه سانتیگراد بر بازماندگی و تولیدمثل گونه Pontogammarus maeoticus دریای خزر طی 35 روز در شرایط آزمایشگاهی بررسی شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که میزان ماندگاری نمونههای بالغ P. maeoticus تحت تاثیر دما بود و درصد بازماندگی مولدین در دمای 20 و 30 درجه سانتیگراد طی 35 روز پرورش به ترتیب 87/77 درصد و صفر بوده و اختلاف معناداری داشتند
دمای 30 درجه سانتیگراد منجر به شروع تلفات در نمونهها شد. نمونههای بالغ پرورش یافته در دمای 30 درجه سانتیگراد دوره تولید مثلی خود را تقریبا ده روز زودتر آغاز کردند. همچنین تعداد نوزادان تولید شده در دمای30 درجه سانتیگراد بیشتر از تعداد نوزادان تولید شده در دمای 20 درجه سانتیگراد بود و اختلاف معنیداری داشتنند . - P<0/05 - با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق برای پرورش گونه P. maeoticus دمای 30 درجه سانتیگراد بهدلیل تلفات بالا مطلوب نیست.
مقدمه
شناخت موجودات بنتیک در بررسیهای بوم شناختی اهمیت ویژهای دارد و در این بین گاماروسها از با ارزشترین این موجودات به شمار میروند. جنس گاماروس از نظر سیستماتیک به شاخه بندپایان، رده سختپوستان، راسته ناجورپایان - آمفیپودها - و خانواده گاماریدها تعلق دارند - زنکویچ، . - 1363 این گروه از جانوران پراکندگی گستردهای دارند و در آبهای شیرین تا بسیار شور پراکنده هستند. بیشتر آنها دریازی و برخی در آب شیرین به سر میبرند. در ایران نیز در تمام سواحل دریای خزر و در بیشتر رودخانههایی که دارای آب زلال و شفافند و همچنین در برخی از چشمهها یافت میشوند
جنس گاماروس اثرات مهمی در تغذیه آبزیان پرورشی بویژه در مراحل اولیه رشد و نمو دارد. گاماروس به علت ارزش غذایی بالا، مقدار بالای پروتئین قابل هضم و دارا بودن رنگدانههای کاروتنوئیدی یکی از مهمترین منابع غذای زنده برای پرورش آبزیان به شمار میآید. مشخص شده است که اکثر ماهیان اقتصادی دریای خزر و آزوف از گاماروس ها تغذیه میکنند
لذا اگر در میزان زیست توده گاماروس دریای خزر تغییرات عمدهای روی دهد، بر جمعیت گاو ماهیان و در نهایت برجمعیت ماهیان خاویاری - فیل ماهی - نیز تاثیر سوء خواهد داشت، زیرا گاو ماهیان غذای اصلی فیل ماهی را تشکیل میدهند
این سخت-پوستان تحت تأثیر فاکتورهای اکولوژیکی متفاوتی هستند که رشد، تولیدمثل و سایر خصوصیات زیستی آنها را تحتتأثیر قرار می-دهد. بنابراین این موجودات باید قادر باشند که خود را با فاکتورهای متغیر محیطی سازگار کنند. عوامل محیطی به ویژه درجه حرارت، شوری، نور، کمیت و کیفیت مواد غذایی و pH اثرات مستقیمی روی شاخصهای تولیدمثلی، اندازه بدن و ارزش غذایی این سخت-پوستان دارد
با توجه به مطالعات انجامشده بر روی تأثیر عوامل محیطی، دما به دلیل کنترل میزان متابولیسم و تاثیر بر بازده تولیدمثلی به عنوان یک عامل مهم، اثرهای واضحی بر همآوری، مدل تولیدمثل، رشد، بازماندگی، میزان تغذیه، رسیدگی گناد و کنترل عملکردهای فیزیولوژیک در گاماریدها دارد
مدلهای آب و هوایی ارائه شده در نقاط مختلف دنیا نشان داده که بسیاری از منابع آبی مثل دریای بالتیک که همانند دریای خزر دارای آب لبشور میباشد، تا سال 2100 به طور متوسط 2/6 ºC افزایش دما داشته که ناشی از گرم شدن کرهی زمین میباشد . - Meier,2002 - این شرایط افزایش دمای جهانی، بر هیدرولوژی آبها تاثیرگذار بوده و پیامدهایی را برای موجودات زنده آبزی به همراه خواهد داشت
اعضای خانواده گاماریدها بهخاطر دامنه بردباری وسیع اکولوژیکی با شرایط جدید سازگار میشوند - گونه یوریترم و یوریهالین - و قابلیت تکثیر و نگهداری را دارا هستند. از این رو با شناسایی نیازهای زیستی و چگونگی تغذیه و تولیدمثل گاماروسها، امکان رسیدن به فنآوری تولید تجاری آنها در شرایط کنترل شده بوجود میآید.
P. maeoticus گونهای از گاماریدها میباشد و یک گونه اپیبنتیک مربوط به جوامع دارای بستر نرم است و سازگاری زیادی برای زندگی در مصبها و آبهای کم عمق ساحلی دارد. این گونه دارای پراکنش گستردهای در سرتاسر سواحل جنوبی دریای خزر بوده و فراوانترین گونه ماکروبنتوز در این سواحل محسوب میشود. همچنین این گونه یک غذای مهم برای بسیاری از ماهیان و پرندگان کنارآبزی میباشد
مراحل مختلف تولیدمثل این گونه توسط نظرحقیقی - 1386 - مورد بررسی قرار گرفت. - 2003 - Mirzajani زیستشناسی جمعیت این گونه در قسمتهای جنوبی دریایخزر را بررسی کرد. همچنین تکثیر این گونه توسط یاوری و همکاران - - 1389 مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به اهمیت بالای این گونه در دریایخزر و لزوم اطلاعات بیشتر، در این تحقیق بازماندگی و تولیدمثل این گونه در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روش
برای انجام این تحقیق، نمونهبرداری از گونه P. maeoticus از سواحل جنوبی دریای خزر - شهرستان ساری - توسط الکهایی با چشمه ریز و توری به صورت تصادفی انجام شد. نمونههای برداشت شده به آزمایشگاه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری- انتقال داده شد. در آزمایشگاه ابتدا عمل خالصسازی و شناسایی با استفاده از کلید شناسایی معتبر انجام گردید . - Birishtin, 1968 - بعد از 48 ساعت سازگاری، برای شروع آزمایش نمونههایی با اندازه یکسان 7 - 0/5 میلیمتر با استفاده از غربال جداسازی شدند
جهت انجام آزمایش، گونه P. maeoticus به مدت 35 روز در دو سطح دمایی شامل 20 درجه سانتیگراد - تیمار - 1 و 30 درجه سانتیگراد - تیمار - 2 با سه تکرار در نظر گرفته شد. به این منظور دو آکواریوم مورد استفاده قرار گرفت که تا نیمه آب ریخته شد و درون هر آکواریوم 3 ظرف یک و نیم لیتری قرار داده شد. در کف هر ظرف نیز یک سانتیمتر ماسه فیلتر شده ریخته شد. در هر آکواریوم یک بخاری ترموستاتدار جهت تامین دمای مورد نیاز استفاده شد. جهت تامین آب در طول مدت آزمایش از آب دریا با شوری 12±0/8 ppt استفاده شد. بعد از گذشت 24 ساعت به ازای هر ظرف 30 نمونه گاماروس با نسبت یک به یک - نر و ماده - به طور تصادفی از استوک جدا شده و به ظروف دارای آب دریا و دمای محیط منتقل گردید. دما به صورت تدریجی نسبت به دمای اولیه استوک در هر دو ساعت 2 درجه افزایش یافت تا به دمای مورد نظر برسد.
در طول دوره غذادهی با جیره مخمر و سویا به میزان 7 درصد بیوماس وزنی نمونهها انجام گرفت و برای سنجش وزن از ترازوی دیجیتالی با دقت 0/01 گرم استفاده شد - روفچایی و همکاران، . - 1394 تعویض آب روزانه به میزان %20 حجم آب هر ظرف انجام گرفت. اکسیژنرسانی در طول دوره به وسیله پمپ هواده و سنگهای هوا انجام شد. رژیم نوری نیز به صورت 12 ساعت تاریکی و 12 ساعت روشنایی بود. دمای آب ثابت بوده به صورت روزانه کنترل و میزان شوری، اکسیژن محلول و pH ظرفها نیز هر هفته اندازه گیری شد.
طی آزمایش تعداد تلفات، تعداد نوزادان تولید شده محاسبه شد. جهت برآورد تلفات، تعداد مرگ و میر نمونهها به صورت روزانه ثبت گردید. جهت برآورد تعداد نوزادان تولید شده نیز به محض دیدن نوزادان درون ظروف اقدام به جداسازی آنها شد و تا پایان دوره هر روز بازبینی جهت جمعآوری نوزدان صورت پذیرفت.
قبل از تجزیه و تحلیل دادهها، ابتدا با استفاده از آزمون کولموگروف-اسمیرونوف، نرمالیته دادهها در سطح 0/05 سنجیده شد. برای مقایسه نرخ تولیدمثل، درصد بازماندگی و تعداد نوزادان بین تیمارها از تست t در سطح 0/05 با استفاده از نرمافزار SPSS انجام شد و نمودارها نیز به کمک برنامه Excel ترسیم گردید.
نتایج
طبق نتایج بدست آمده نرخ تولیدمثل در گاماروسهای پرورش یافته در دمای 30 درجه سانتیگراد بطور معنیداری بالاتر از گاماروسهای تحت تیمار با دمای 20 درجه سانتیگراد بود . - P<0/05 - نمونههای بالغ پرورش یافته در دمای 30 درجه سانتیگراد دوره تولید مثلی خود را تقریبا ده روز زودتر آغاز کردند. درصد بازماندگی طی 35 روز پرورش در تیمار 1 که در دمای 20 درجه سانتیگراد بودند نسبت به تیمار2 که در دمای 30 درجه سانتیگراد قرار داشتند بیشتر بوده و اختلاف معناداری داشتند - - P<0/05، که این مقدار در تیمار 1 و 2 بهترتیب 87/77 درصد و صفر بوده است. بهطوری که تمامی نمونهها در دمای 30 درجه سانتیگراد بعد از مدت 35 روز تلف شدند. شکل زیر مقایسه سطوح مختلف درجهحرارت را بر نرخ تولیدمثل گاماروسها طی 35 روز پرورش نشان می دهد.
شکل -1 مقایسه نرخ تولیدمثل میان دماهای مختلف طی 35 روز پرورش گاماروس
بحث
دما نقش بسیار مهمی را در تاریخچه زندگی P. maeoticus بازی میکند. و شناخت دقیق محدوده این فاکتور محیطی بسیار حائز اهمیت است.
Mazouzi و همکاران - 2011 - در مطالعه خود پاسخ اکوفیزیولوژیک دو گونه Dikerogammarus villosus و Gammarus pulex را نسبت به افزایش دما بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که گونهی بومی نظیر G.pulex بیشتر به دماهای متوسط 10 - تا 20 درجه سانتی گراد - با حداقل و حداکثر دمای 5 تا 27 درجه سانتیگراد سازگاری دارند و گونههای مهاجم نظیر D. villosus درجه حرارت 5 تا 10 درجه سانتیگراد با حداکثر افزایش دمای 20 درجه را میتوانند تحمل کنند. که با توجه به این نتایج گرمایش جهانی برای گونههای بومی مطلوبتر خواهد بود.
