بخشی از مقاله
چکیده
الگوی طراحی یادگیری زایشی بر اساس نظریه یادگیری ویتراک طراحی شده است و در زمره الگوهای طراحی در سطح خرد می باشد. نظریه یادگیری زایشی به صورت تلفیقی از نظریه های پردازش اطلاعات، تعامل استعداد، مداخله، رشد شناختی، و عصب شناختی شکل گرفته است. یادگیری زایشی، یادگیرنده را برمی انگیزد تا فعالانه بین اطلاعات قبلی و جدید ارتباط برقرار کند. این پژوهش با هدف شناسایی تاثیر استفاده از الگوی طراحی یادگیری زایشی بر بازده یادگیری درس ریاضی پایه ششم ابتدایی انجام شد.
پژوهش از نوع کاربردی و شبه آزمایشی و طرح مورد استفاده، طرح پیش آزمونB پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری را کلیه ی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهربابل، که درسال تحصیلی1395-96مشغول به تحصیل بوده اند تشکیل می داد که بر اساس نمونه گیری تصادفی خوشه ای، 80 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، آزمون یادگیری محقق ساخته بود. روش تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی، با استفاده از آزمون T مستقل و نرم افزار SPSS18 انجام شد. نتایج نشان داد که روش آموزش مبتنی بر الگوی طراحی یادگیری زایشی، بربازده سطوح بالای یادگیری - تحلیل کردن، ارزشیابی کردن، خلق کردن - دانش آموزان تاثیر دارد.
.1 مقدمه
موضوع و مسأله اساسی یادگیری، دسترسی هرچه بیشتر به اطلاعات نیست، در حقیقت درک و فهم اطلاعاتی است که یادگیرنده به طور مداوم در معرض آن ها قرار می گیرند. امروزه یادگیرندگان ما باید بدانند که چگونه خود را آموزش دهند و نه تنها به یادگیری مواد درسی بلکه به شناخت عادت های کاری خود، پایه های معلومات، بینش ها، آرزوها، نظام های ارزشی را بیاموزند و خودآموزی و خودگردانی را جانشین وابستگی به معلم کنند.
در این زمینه فناوری و طراحی آموزشی3 نقش پررنگی را می تواند ایفا کند. چرا که هدف نهایی فناوری آموزشی تعمیق، تسهیل و تسریع یادگیری است. فناوری آموزشی با به کارگیری پایه های نظری روان شناسی یادگیری و روان شناسی تربیتی، از روش های موجود در حوزه ی طراحی آموزشی استفاده می کند. طراحی آموزشی ابزار تدریس و آموزش است و باعث میشود مواد آموزشی، مؤثرتر و کارآمدتر باشند. [2] کراوفورد4 طراحی آموزشی را به عنوان قلمرو علمی که به چگونگی ارائه موقعیت های آموزشی در جهت تحقق یادگیری می پردازد تعریف نموده و بیان می کند طراحی آموزشی از نقش بسزایی در آموزش برخوردار است به گونه ای که برخی معتقدند طراحی آموزشی قلب هرگونه کوشش آموزشی می باشد.
پژوهش ها نشان می دهد که استفاده از الگوهای طراحی آموزشی موجب افزایش یادگیری دانش آموزان در دروس مختلف می شود. [4] - ، [12]، [13]، [14]، [15]، - [16] منشا و اساس شکل گیری الگوهای طراحی آموزشی، نظریه های یادگیری هستند. بر این اساس طبقه بندی ها و مقایسه هایی که در این زمینه انجام شده است همگی بر مبنای نظریه های یادگیری می باشد. به عنوان مثال الگوهای مبتنی بر رویکرد سیستمی یا الگوهای مبتنی بررویکرد سازنده گرایی. این امر سبب شکل گیری الگوهایی تک بعدی شده که هریک بر مبنای یک رویکرد خاص طراحی شده اند. این الگوها به جنبه ای خاص از یادگیری توجه دارند و دارای خلاء هایی می باشند.
حال آنکه نقش طراح آموزشی بیشتر در ارتباط با کاربرد نظریه ها است تا خود نظریه ها. تلاش برای مقید کردن طراح آموزش به یک نظریه خاص مثل قرار دادن مدرسه در جهتی مخالف با دنیای واقعی است. آنچه در محیط مدرسه یاد می گیریم، همیشه با آنچه در بیرون - دنیای واقعی - وجود دارد، مطابق نیست. همچنان که توصیه های نظریه در عمل - دنیای واقعی - کاربرد ندارد.
نظریه ها از این جهت می توانند مفید باشند که افق دید طراح را باز می کنند و بهترین تصمیم ها در طراحی آموزشی، با توجه به میزان اطلاع و دانش طراح از نظریه های یادگیری اتخاذ می شود
در این میان، وجود الگویی تلفیقی که فارغ از طبقه بندی ها، با هدف رفع نیازهای نظام آموزشی، منجر به پرورش بازده های یادگیری در سطح بالا گردد، ضروری می باشد. لذا با مطالعه الگوهای طراحی آموزشی موجود، الگوی طراحی یادگیری زایشی انتخاب شد. این طور به نظر می رسد که این الگوی طراحی می تواند خلاء ها و چالش های الگوهای دیگر را پر کند. هدف از اجرای پژوهش حاضر شناسایی تاثیر روش آموزش مبتنی بر الگوی طراحی یادگیری زایشی بر بازده ی یادگیری درس ریاضی دانش آموزان دختر پایه ششم شهر بابل در سال تحصیلی 1395-96 می باشد.
الگوی طراحی یادگیری زایشی که بر اساس نظریه یادگیری ویتراک5 طراحی شده است، در زمره الگوهای طراحی در سطح خرد است که در آن طبقه بندی هدف های آموزشی مریل6 مدنظر قرار گرفته است - زنگنه و فردانش،. - 1389 نظریه یادگیری زایشی به صورت تلفیقی از نظریه های پردازش اطلاعات، تعامل استعداد، مداخله، رشد شناختی، و عصب شناختی شکل گرفته است. یادگیری زایشی، یادگیرنده را بر می انگیزد و به وی انگیزه می دهد تا فعالانه بین اطلاعات قبلی و جدید ارتباط برقرار کند. مزیت یادگیری زایشی درک عمیق یادگیرنده و یادداری طولانی مدت معلومات است.
مولفه های مهم این نظریه عبارتند از: فرایندهای انگیزشی، فرایندهای یادگیری، فرایندهای خلق دانش و فرایندهای زایشی. در پژوهش هایی که در رابطه با تاثیر روش آموزش مبتنی بر یادگیری زایشی و آموزش راهبردهای یادگیری زایشی به یادگیرندگان بر یادگیری آنان انجام شد، نشان داده شده که استفاده از راهبردهای یادگیری زایشی بر یادگیری یادگیرندگان تاثیر دارد
هدف از الگوی طراحی یادگیری زایشی، تعامل یادگیرنده با موضوع درسی برای ساختن دانشی عمیق است. یادگیرنده باید به معنای موضوع ها که از راه پردازش عمیق و با تعداد و نوع شرح و بسط های تولید شده ی او نمایانده می شود، دست یابد. تأکید بر دانش عمیق از راه مواجه شدن با مفاهیم و موضوع های درسی، رویکرد تدریس این الگو را فردی می سازد که در این مرحله قابلیت ارائه ی موضوع ها به صورت جمعی نیز از دیدگاه این الگو بلامانع است.
در الگوی یادگیری زایشی مسئولیت اصلی یادگیری با یادگیرنده است و معلم فقط هدایت گر و تسهیل گر یادگیری میباشد. این امر موجب میشود که یادگیرندگان برای رسیدن به درک و فهم عمیق از موضوع و خلق معنا فعالیت کنند. مراحل و عناصر این الگو عبارتند از:
.1 تجزیه و تحلیل - یادگیرنده ها، محتوای یادگیری، منابع - ، .2 تعیین بازده های یادگیری، .3 بیان مفهوم و بافت آن یا ارائه موضوع - جلب توجه، زمینه، ضرورت و اهمیت موضوع - ، .4 بیان پیش نیازها، .5 تدارک فضای کار - اشیا و اشکال، الهام گیری، تعامل و مشارکت، قابلیت های معناسازی - ، .6 تولید معنا و رابطه ها - راهبردهای یادگیری زایشی رمزگذاری ساده، راهبردهای یادگیری زایشی رمزگذاری پیچیده، راهبردهای بسط یکپارچگی و آموزش فراشناختی - ، .7 انتقال یادگیری - موقعیت های واقعی، موقعیت های شبیه سازی شده، نقد کار، جلسات بحث و گفتگو - ، .8 ارزشیابی - گزارش از فرآیندکار، مجموعه کارها و پاسخگویی به سؤالات منعکس کننده فهم عمیق از مفهوم - ، .9 منابع و ابزارهای کسب اطلاعات، .10 تسهیل گری و پشتیبانی، .11 تولید دانش. شکل 1 مراحل این الگو را نشان می دهد.
