بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر تراکم کاشت و دور آبیاری بر عملکرد و اجزا عملکرد سرخارگل مطالعه ای در قالب کرت های کاملا خرد شده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی با دو تیمار دور آبیاری در 3 سطح 4 - ، 6 و 8 روز - و تراکم کاشت در 3 سطح 10 - ، 20 و 30 سانتی متر - در 4 تکرار و 36 پلات آزمایشی انجام شد. نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که اثر سطوح مختلف تیمارها در سطح 1 یا 5 درصد آماری معنی دار بود.
مقایسه میانگین دادهها نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته، تعداد گل در کرت و تعداد گل در تک بوته مربوط به دور آبیاری 4 روز یک بار بود. همچنین بیشترین قطر دهانه گل مربوط به دور آبیاری 6 روز یک بار بود. همچنین بیشترین مقدار شاخه فرعی و تعداد گل در تک بوته در تیمار تراکم کاشت 60000 بوته در هکتار مشاهده شد. در این خصوص بیشترین تعداد گل در تک بوته مربوط تراکم کاشت 100000 بوته در هکتار بود.
کلمات کلیدی: سرخارگل، تراکم کاشت، دور آبیاری، عملکرد.
مقدمه
سرخارگل گیاهی علفی و چند ساله از تیره ی کاسنی میباشد که ارتفاع آن حداکثر به 1 تا 1.5 متر میرسد. برگهای پایین ساقه تخم مرغی تا نیزه ای شکل هستند که حداکثر 30 سانتی متر طول و 20 سانتی متر عرض دارند. ساقه از انشعابات فراوانی برخوردار بوده و دارای پرزهای زبر و خشن است. گلها معمولا به رنگ ارغوانی، صورتی، قرمز ارغوانی، زرد و نارنجی دیده میشوند و دیسک مرکز آنها - گلهای لوله ای - سبز تیره، قهوه ای تیره و سیاهرنگ میباشد.
اجزای شیمیایی گونه های سرخارگل شامل بخشهای لیپوفیلیک مثل آلکامید ها و پلی استیلن ها، پلی ساکارید های محلول در آب، مشتقات اسید کافئیک - اسید کلروژنیک - و شیکوریک اسید میباشند - خسروی و همکاران، . - 1390 سرخارگل در بازار دارویی ایران به فرم قرص و شربت خوراکی موجود است که جهت پیشگیری و درمان کمکی سرماخوردگی و عفونت های ویروسی و همچنین التهاب دهان حلق استفاده میشود که میتوان برای نمونه به شربت گیاهی ایموژن و قرص روکشدار فیتوکلد اشاره نمود.
مواد و روشها
این مطالعه در استان همدان و در شهرستان تویسرکان در عرض جغرافیایی34 درجه و 20 دقیقه تا 34 درجه و 46 دقیقه و 48درجه و3 دقیقه تا 48 درجه و 35 دقیقه طول جغرافیایی قرار دارد، انجام گرفت. متوسط ارتفاع از سطح دریا 1784 متر میباشد که دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است. این آزمایش در شرایط مزرعه ای انجام گرفت. به منظور بررسی تاثیر تراکم کاشت و دور آبیاری بر عملکرد و خصوصیات کیفی سرخارگل مطالعه ای در قالب کرت های کاملا خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با دو تیمار دور آبیاری در 3 سطح 4 - ، 6 و 8 روز - و تراکم کاشت در 3 سطح 40 - ، 60 و 80 سانتی متر - در 4 تکرار و 36 پلات آزمایشی انجام شد.
نتایج و بحث
طبق نتایج تجزیه واریانس، اثر تراکم کاشت، اثر دور آبیاری و همچنین اثر متقابل آنها بر تعداد گلهای همه بوتهها معنی داربوده است. طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 20 سانتی متر با 96/44 گل ، دور آبیاری 6 روز با 90/77 گل و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 20 سانتی متر به همراه دور آبیاری 6 روز با 102/33 گل بیشترین تعداد گلهای همه بوتهها را به خود اختصاص دادهاند. همچنین طبق نتایج تجزیه واریانس، اثر ساده دور آبیاری بر متوسط تعداد گل در یک بوته معنی دار نبوده است اما اثر ساده تراکم کاشت و همچنین اثرمتقابل این دو تیمار بر متوسط تعداد گل در یک بوته معنی دار نبوده است.
طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 30 سانتی متر با متوسط تعداد 12/08 گل در یک بوته ، دور آبیاری 6 روز با متوسط تعداد 9/48 گل در یک بوته و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 30 سانتی متر به همراه دور آبیاری 4 روز با متوسط تعداد 12/80 ، بیشترین متوسط تعداد گل در یک بوته را به خود اختصاص دادهاند. طبق نتایج جدول تجزیه واریانس، اثرات ساده تراکم کاشت و دور آبیاری بر تعداد گلهای یک بوته معنی دار بوده است اما اثرات متقابل این دو تیمار بر تعداد گلهای یک بوته معنی دار نبوده است.
طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 30 سانتی متر با تعداد 18 گل در یک بوته ، دور آبیاری 4 روز با تعداد 17/33 گل در یک بوته و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 30 سانتی متر به همراه دور آبیاری 4 روز با تعداد 23/67 ، بیشترین تعداد گل در یک بوته را به خود اختصاص دادهاند. به علاوه طبق نتایج تجزیه واریانس، اثر ساده تراکم کاشت و اثر متقابل تراکم کاشت و دور آبیاری بر متوسط تعداد شاخههای فرعی معنی دار بوده است اما اثر ساده دور آبیاری بر متوسط تعداد شاخه های فرعی معنی دار نبوده است.
طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 20 سانتی متر با تعداد 7/67 شاخه فرعی، دور آبیاری 8 روز با تعداد 6/89 شاخه فرعی و اثرات متقابل تراکمکاشت 10 سانتی متر به همراه دور آبیاری 4 روز با تعداد 8/56 ، بیشترین تعداد شاخه فرعی را به خود اختصاص دادهاند.
نتایج ما در این زمینه با نتایج گلوریس هورموک در گونه های مختلف کلاه پرک سانان منطبق است. همچنین میتوان علت افزایش تعداد گل را افزایش عملکرد تک تک بوته ها و گلها دانست که نتایج ما با نتایج عباس زاده و همکاران منطبق است. از طرفی دور آبیاری مناسب باعث بهبود رطوبت خاک و بهبود فرآیند فتوسنتز میگردد که باعث افزایش عملکرد میشود که با نتایج بکوئین و توماس منطبق است. نتایج مشابهی توسط مظفری و همکاران، راندهاوا وهمکاران نیز گزارش شد که با مطالعه ما منطبق است. آبیاری در زمان مناسب - یعنی ابتدای رویش گیاه، مرحله تشکیل ساقه و مرحله نمو گلها تاثیر مثبتی بر کیفیت و عملکرد مواد موثره داشت و عملکرد را بهبود بخشید.
طبق نتایج تجزیه واریانس، اثرات ساده تراکم کاشت و دور آبیاری بر متوسط ارتفاع بوته ها معنی دار بوده است اما اثرات متقابل این دو تیمار بر متوسط ارتفاع بوته ها معنی دار نبوده است. طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 30 سانتی متر با ارتفاع 62/92 سانتی متر، دور آبیاری 4 روز با ارتفاع 62 سانتی متر و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 30 سانتی متر به همراه دور آبیاری 6 روز با ارتفاع 64/16 سانتی متر ، بیشترین متوسط ارتفاع بوته را به خود اختصاص دادهاند.
اثر برنامه آبیاری و افزودن مواد جاذب بر رطوبت خاک و رشد دانهال گوجه فرنگی و سویا توسط سیواپلان و همکاران بررسی و این پژوهشگران دریافتند که برنامه آبیاری بهینه به همراه افزایش 0/6 تا 2 درصد وزنی سوپر جاذبها باعث بهبود عملکرد کمی و کیفی میشود. احمدی و بهرانی نیز بیشترین ارتفاع بوته را در تیمار آبیاری نرمال، به دست آوردند. آنها گزارش کردند که اعمال تنش خشکی در مقایسه با تیمار شاهد - آبیاری نرمال - ارتفاع بوته و تعداد شاخه در بوته را کاهش داده و در نهایت به افت عملکرد دانه منجر خواهد شد.
همچنین، گزارش شده است که با اعمال تنش خشکی طول دوره پرشدن دانه به طور معنی داری کاهش یافته و در نتجه آن عملکرد دانه نیز کاهش خواهد یافت .طبق نتایج تجزیه واریانس، اثرات ساده تراکم کاشت و دور آبیاری بر متوسط شاخص کلروفیل معنی دار نبوده است اما اثرمتقابل این دو تیمار بر متوسط شاخص کلروفیل معنی دار بوده است. طبق نتایج مقایسه میانگین، اثرات ساده تراکم کاشت 20 سانتی متر با شاخص کلروفیل 21/61 ، دور آبیاری 6 روز با 21/32 سانتی متر و همچنین اثر متقابل تراکم کاشت 20 سانتی متر به همراه دور آبیاری 6 روز با میزان 24/66 بیشترین متوسط شاخص کلروفیل را به خود اختصاص داده اند.
