بخشی از مقاله
چکیده
گلابی - Pyrus spp. - یکی از مهمترین درختان میوه در مناطق معتدله بوده و انتخاب پایه مناسب براي گلابی اروپایی - Pyrus - communis L. که یکی از رایج ترین گونه هاي کشت شده گلابی است اهمیت فراوانی دارد. در این پژوهش چهار پایه شامل دانهال گلابی اروپایی، دانهال زالزالک، دانهال "به" و پایه رویشی کوئینس A با دو رقم گلابی اروپایی شاملرقم ویلیامز دوشس و رقم بوره بوسک و یک رقم گلابی آسیایی به نام ‘KS’10 در پاییز سال 1390 پیوند شدند.
به منظور بررسی برهمکنش پایه هاي انتخابی با ارقام پیوند شده، برخی صفات رویشی و زایشی در این درختان در سال 1394 اندازه گیري شده و این بررسی ها در حال حاضر ادامه دارد. نتایج حاصل از بررسی اثر متقابل پایه و پیوندك بر تعداد میوه ، تعداد پاجوش، طول پیوندك، عرض تاج وسطح مقطع تنه، تفاوت معنی داري را در پایه ها و ارقام پیوند شده نشان داد.
در ارقام مورد مطالعه بیشترین و کمترین طول پیوندك و عرض تاج مربوط به پایه هاي دانهال گلابی اروپایی و دانهال زالزالک بود. رقم ‘KS’10 بر روي دانهال گلابی اروپایی بیشترین و بر روي دانهال زالزالک کمترین رشد رویشی را نشان داد. بیشترین تعداد میوه هاي تشکیل شده در سال باغی 1394 مربوط به گلابی ‘KS’10 بر روي پایه کوئینس A و پایه دانهالی گلابی اروپایی بود. این ارزیابی در راستاي اجراي پروژه انتخاب پایه مناسب براي گلابی اروپایی و آسیایی در دانشگاه تربیت مدرس ادامه خواهد یافت.
مقدمه
گلابی - Pyrus spp. - به عنوان یکی از مهم ترین درختانمیوه در مناطق معتدله، از دیربازمورد توجه صنعت میوه کاري در دنیا بوده است - عبداللهی و همکاران، . - 1391 گلابی اروپایی رایج ترین گونهکشت شده در اروپا، غرب آسیا، شمال و جنوب آمریکا، استرالیا و آفریقا است.
درحالی که گلابی آسیایی - P. serotina Rehd. - به صورت رایج در شرق آسیاکشت میشود . - Bell, 1991 - به منظور تقویت اندوخته ژنتیک گلابی درکشور ومعرفی گلابی آسیایی به صنعت میوه کاري ایران، درسال 1377تعدادي پیوندك از9 ژنوتیپ اصلاح شده گلابی آسیایی توسط گروه علوم باغبانی دانشگاه تربیتمدرس، در قالب طرح ملی گلابی آسیایی ازکشور بلژیک وارد گردید.
به منظور احداث باغ هاي استاندارد گلابی اروپایی و آسیاییکه در آن درختان میوه دارايپیکره رویشی یکسانو یکنواخت بوده و از لحاظ خصوصیات باردهی نیز داراي یکنواختی باشند، انتخاب پایهمناسب و سازگار بسیار حائز اهمیت است
در درختان گلابی بسیاري از خصوصیات رویشی و زایشی نظیر اندازه نهایی درخت، گسترش تاج، پتانسیل آب در تنه درخت، میزان محصول دهی و کیفیتمیوه، تحت تأثیرخصوصیات ژنتیکی پایه مورد استفادهقرار میگیرد
در ایران به طورمعمول از دانهال هاي گلابی اروپایی به عنوان پایه در باغ هاي گلابی استفاده میشود. این پایه ها داراي ریشه هاي عمیق، استقرارمناسب و مقاومتمطلوب به تنشهايمحیطی از قبیلسرمايسخت زمستانه و خاك آهکی هستند - رحمتی و همکاران، . - 1394 ارقام تجاري گلابی اروپاییمعمولاً،سازگاري مطلوبی با پایه هایی از گونه خود دارند و درختانی پر رشد و مرتفع تا متوسط تولید می نمایند . - Wertheim, 2000 - بنابراین به منظور کنترل اندازه پیوندك و القاي زود باردهی، بکارگیري پایه هاي جدید و متناسب ضروري مینماید
پایه هاي رویشی به - Cydonia oblonga L. - در باغ هاي گلابی اروپایی جهت تولید درختان یکنواخت با رشد رویشی کم به کار می رود - Wertheim, 2002 - اگر چه در رابطه با این پایهها مسئله ناسازگاري پیوند با برخی ارقام گلابی - Hudina et al.,2014 - ، حساسیت بهخاك آهکی - Musacchi et al.,2006 - و مقاومت کم به سرماي زمستانه - Kappel & Quamme,1988 - گزارش شده است. گونه هاي گلابی قابلیت سازگاري با برخی جنس هاي دیگر زیر خانواده مالوئیده، مانند زالزالک - Crataegus - ،سیب - Malus - ، شیرخشت - Amelanchier - و ازگیل - Mespilus - را دارد . - Bell, 1991 - دانهال هاي زالزالک به صورت تجاري جهت مقاومت به برخی استرس هاي محیطی و به عنوان پایه پاکوتاه کننده در برخی مناطق به کار می رود
هدف عمده از این بررسی، تعیین رشد رویشی و سازگاري یا ناسازگاري پیوندي در ترکیب هاي پیوندي مختلف و تعیین بهترین پایه براي درختان گلابی آسیایی جهت استفاده در باغ هاي مناطق معتدله می باشد.
مواد و روشها
این بررسی در باغ تحقیقاتی گروه علوم باغبانی دانشگاه تربیت مدرس و بر روي درختان 4 ساله پیوندي انجام گرفت. در این آزمایش دو رقم گلابی اروپایی شامل ارقام ویلیامز دوشس و بوره بوسک و یک رقم گلابی آسیایی به نام ‘KS’10 بر روي پایه هاي دانهال گلابی، دانهال "به"، پایه رویشی کوئینس A و دانهال زالزالک پیوند شدند. ارزیابی فاکتور هاي رشدي در خرداد ماه 1394 انجام گرفت. در این بررسی صفاتی مانند تعداد میوه، تعداد پاجوش و طول پیوندك ارزیابی شد. قطر تنه در چهار نقطه شامل محل پیوند، سه سانتی متر بالا و پایین محل پیوند و 5 سانتی متري بالاي خاك با کولیس دیجیتال اندازه گیري شده و سپس با استفاده از رابطه زیر مساحت سطح مقطع تنه محاسبه گردید:
اطلاعات به دست آمده در نرم افزارExel 2010 ثبت شده و آنالیز آماري داده ها با استفاده از نرم افزارMinitab 16 انجام گرفت.
نتایج و بحث
در این بررسی اثر متقابل پایه و پیوندك بر تعداد میوه در سطح احتمال 5 درصد معنیدار گردید، به طوري که بیشترین تعداد میوه در ترکیب پایه کوئینس A با رقم ‘KS’10 مشاهده شد وکمترین تعداد میوه مربوط به ترکیب پیوندي دانهال گلابی اروپایی و رقم ویلیامزدوشس بود که در آن میوهاي تشکیل نشده بود - شکل شماره یک - . در رابطه با تعداد پاجوش اثر متقابل پایه و پیوندك در سطح احتمال 5 درصد معنی دار نبود ولی اثر جداگانه پایه و پیوندك بر تعداد پاجوش معنی دار گردید، به طوري که بیشترین تعداد پاجوش مربوط به پایه دانهالی"به" و کمترین تعداد مربوط به دانهال گلابی اروپایی بود.
اثر متقابل پایه و پیوندك بر میانگین طول پیوندك، در سطح احتمال 1 درصد معنی دار گردید به طوري که بیشترین طول پیوندك مربوط به رقم ‘KS’10 روي پایه دانهال گلابی اروپایی با میانگین طول پیوندك 181/35 سانتی متر و کمترین طول مربوط به ترکیب پایه و پیوندکی دانهال زالزالک با رقم ‘KS’10 با میانگین طول پیوندك 33 سانتی متر بود - شکل شماره دو - . همچنین اثر متقابل پایه و پیوندك بر عرض تاج نیز در سطح احتمال 1 درصد معنی دار گردید که بیشترین میانگین عرض تاج مربوط به پایه دانهال گلابی اروپایی در برهمکنش با ارقام ویلیامزدوشس و ‘KS’10 و کمترین آن مربوط به ترکیب پایه زالزالک با رقم ‘KS’10 بود. اثر متقابل پایه و پیوندك بر سطخ مقطع تنه - - TCSA در چهار برهمکنش پایه و پیوندکی مورد مطالعه نیز معنی دار گردید.
شکل-1اثر متقابل پایه و پیوندك بر تعداد میوه
اثر متقابل پایه و پیوندك بر طول پیوندک
شکل-2اثر متقابل پایه و پیوندك بر طول پیوندك
