بخشی از مقاله
چکیده
سرعت به عنوان مهمترین پارامتر در طراحی تسهیلات حمل و نقل شهری و بین شهری محسوب می شود. هم اکنون در بسیاری ازکشورها، مشکلات حمل و نقل و ترافیک از جمله نقش سرعت در تصادفات جاده ای، به یکی از چالش های مهم اجتماعی و ملی تبدیل و سهم قابل توجهی از تولید ناخالص ملی را تشکیل داده است. بنابراین هرکشوری سعی دارد با انجام اقداماتکارآمدتر، تا حد امکان از میزان تصادفات بکاهد. یکی از مهمترین عوامل کاهنده سرعت وسایل نقلیه، بکارگیری سیستم ها، تجهیزات و روش های نوین و خودکار نظارت و کنترل سرعت در طول راه و سطح اعمال قانون توسط پلیس می باشد. از طرفی با توجه به هزینه های نصب و راه اندازی بالای این سیستم های کنترل هوشمند سرعت، لازم است برنامه ریزی و فرآیند بهینه سازی مطلوبی به جهت افرایش کارایی در ایمنی محور و با حداقل هزینه های تحمیلی و بودجه های جاری کشور صورت گیرد، که تعیین مکان و محل بکارگیری مناسب این ابزارها و تجهیزات را از اهمیت ویژه ای برخوردار می سازد . لذا در این تحقیق به ارائه یک مدل بهینه و روشی مطلوب در فرآیند مکانیابی و استفاده از این سیستم ها به کمک شاخص مجموع تعداد تصادفات فوتی در مجموع یا تعداد تصادفات جرحی به ارزش 0.3 یک تصادف فوتی و همچنین در نظرگیری پارامترهای طرح هندسی در دو مولفه افقی و قائم و شرایط فیزیکی و محیطی مسیر پرداخته شده است. این مطالعه می توان نقش بسزایی در همچنین به کمک روش مطالعات قبل و بعد و تعیین شاخص تصادفات بوقوع پیوسته به تعیین میزان تاثیر انجام اقدامات کنترل سرعت در محور مورد مطالعه پرداخته شد.
واژههای کلیدی: ایمنی، کنترل و مدیریت سرعت، ارزیابی عملکرد، جاده های برون شهری.
-1 مقدمه
ارزیابی امروزه موضوع تأمین ایمنی در تردد یکی از اصول اولیه مهندسی راه، ترافیک و برنامه ریزی حمل و نقل است. هر ساله بیشتر از 1.17 میلیون نفر در سوانح جاده ای می میرند که 70 درصد آن مربوط به کشورهای در حال توسعه است و بیشتر از 10 میلیون نفر معلول و زخمی می شوند. پیش بینی می گردد که در 10 سال آتی در کشورهای در حال توسعه 6 میلیون نفر خواهند مرد و 60 میلیون نفر زخمی خواهند شد، مگر اینکه اقدامات مناسبی برای جلوگیری از آن صورت گیرد. مطالعه سازمان بهداشت جهانی - WHO - نشان می دهد که در سال 1990 میلادی، تصادفات ترافیکی در رده نهم فهرست مهم ترین مشکلات سلامتی قرار داشته و پیش بینی می شود که تا سال 2020 تصادفات جاده ای به رده سوم جدول مهم ترین علل مرگ و میر و معلولیت در جوامع بشری صعود خواهد کرد. واقعیت تلخ مطرح شده دیگر در گزارش سازمان مذکور حاکی است که 50 درصد کل کشته شدگان 15 تا 44 سال هستند که از نظر اقتصادی مؤثرترین افراد جامعه محسوب می شوند. به طور کلی تصادفات جاده ایتقریباً 1 تا 3 درصد تولید ناخالص ملی - GNP - را هدر می دهند که رقم بسیار قابل ملاحظه ای است و بدون شک این هزینه ها و خسارت ها مانع بزرگی بر سر راه توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهای در حال توسعه می باشد.[1]
مطالعات و تجارب مختلف نشان داده است که یکی از علل عمده تصادفات منجر به جرح یا مرگ، سرعت غیر مجاز می باشد. این در حالی است که رانندگان معمولا خطرات سرعت زیاد را درک نمی کنند. با افزایش سرعت، کنترل وسیله نقلیه برای راننده مشکل تر بوده و از این رو بعضی از انواع تصادفات که احتمال وقوع آنها در سرعت کم، اندک است، در سرعت زیاد احتمال وقوع آنها افزایش می یابد. بنابراین لزوم استفاده از روش های مدیریت و کنترل سرعت برای حفظ ایمنی کاربران جاده احساس می گردد. کشور ما در سالهای اخیر به صورت یکی از کانونهای بحران درآمده و مطالعات و بررسیهای اخیر بانک جهانی رسماً وضعیت ایمنی ترافیک در ایران را "بحرانی" دانسته است. با وجود این وضعیت، به مطالعات مربوط به ابعاد اقتصادی ایمنی ترافیکی در کشور به طور اخص هزینه تصادفات برون شهری، توجه کمی شده است. بی شک انجام تحقیقات گسترده در زمینه ایمنی راه ها بستر های لازم جهت ایمنی سازی راه های کشور در جهت رسیدن به اهداف کلان کاهش تصادفات جاده ای خواهد داشت.
طبق مطالعات انجام شده به طور متوسط 25 تا 35 درصد کشته شدگان ناشی از تصادفات در راهها به علت سرعت غیر مجاز کشته شده اند که نقش و ضرورت بکارگیری سیستم های هوشمند کنترل سرعت در ایمنی جاده های برون شهری را واضح می سازد. کنترل سرعت بر کاهش تعداد تصادفات فوتی و جرحی در جاده ها بسیار موثر می باشد، از این رو استفاده از این سامانه ها در جاده ها حائز اهمیت است. معیارها و شاخص های متعددی اعم از ایمنی،شرایط فیزیکی و ترافیکی در انتخاب محل بهینه دوربین ها تاثیرگذار هستند. البته این شاخص ها و معیارها نباید به تنهایی در این فرآیند در نظر گرفته شوند، بلکه توجیه اقتصادی سرمایه گذاری در بکارگیری دوربین ها ی کنترل سرعت در مقایسه با کارایی آنها ضروری می باشد. به عبارت دیگر هدف از انتخاب محل بهینه دوربین ها و همچنین روش مدیریت سرعت و بکارگیری از روش های نوین، استفاده کارآمد از بودجه تخصیص یافته به این امر است. با توجه به هزینه زیاد نصب و بکارگیری ابزارهای کنترل سرعت، تعیین مکان و محل بکارگیری این ابزارها نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. لذا توجه به روش های مختلف کنترل و مدیریت سرعت از جمله ضرورت های اصلی تحقیق می باشد.
-2 پیشینه تحقیق
ایمنی عبور و مرور یکی از اصول حمل ونقل بوده و با گسترش فناوری، نیاز به توجه و دقت نظر بیشتری پیدا کرده است. در کشورهای توسعه یافته همگام با توسعه سایر بخش ها، موضوع ایمنی نیز مورد توجه قرار گرفته و با انجام مطالعات و اتخاذ تدابیر لازم، سعی شده است که تصادفات و پیامدهای ناشی از آن را تا حد ممکن کاهش یابد.
متأسفانه عامل سرعت در رانندگی به مرگ و صدمات جدی منجر می شود. هر چند تصویر دقیقی برای نشان دادن سرعتی که به تصادف منجر می شود وجود ندارد، ولی آنالیز آمارهای تصادفات در انگلیس نشان می دهد که عامل بیش از 12 درصد ازکل صدمات ناشی از تصادفات نیز به علت داشتن سرعت بالا بوده است و عامل 18 درصد از کل صدمات و جراحات جدی ناشی از تصادفات به علت سرعت بالا و در 28 درصد کل تصادفاتی که منجر به مرگ شده است نیز عامل سرعت بالا دخیل بوده است. بنابراین واضح است در هر جایی که تصادفات جدی و یا کشنده ای صورت گرفته، به احتمال زیاد سرعت غیرمجاز، یک عامل اصلی برای این موضوع بوده است. البته افرادی نیز مدعی اند که سرعت عامل مهمی در کاهش تصادفات نیست، که البته تحقیق و تجربیاتی که مؤید این نقطه نظر باشند،تقریبًا وجود ندارد. اما تمامی تحقیقات انجام شده در خصوص عوامل وقوع تصادفات، نشان می دهد که عواملی مثل سرعت غیرمجاز و سرعت مجاز نیز به عنوان عامل کمکی حدود 30 درصد در تصادفات جاده ای دخیل می باشند .[2]
در اوایل دهه 1970 ایجاد محدودیت های سرعت در سراسر جهان از جمله محدودیت سرعت 55 مایل در ساعت در آمریکا مورد توجه زیادی قرار گرفته است. قبل از آن نیز در این زمینه مطالعاتی انجام شده بود که از آن جمله می توان مطالعه سولمون - - Solomonرا در سال1969،در مورد رابطه تعداد مجروحین و سرعت نام برد. در سال 1974، یاکش - - Jokachدرباره رابطه احتمال درگیر شدن در تصادفات فوتی و سرعت مطالعه کرد. نیلسون - -Nilsson ,1982 - 1990تغییر در تصادفات، جراحات و مرگ را در اثر تغییر سرعت حرکت در سوئد بررسی کرد. در کل تحقیقات در کشورهای مختلف حاکی از آن است که شدت تصادفات و احتمال خطر مرگ بطور قابل ملاحظه ای با افزایش سرعت وسایل نقلیه درگیر در تصادفات افزایش می یابد وکاهش سرعت وسایل نقلیه بطورچشمگیری تلفات تصادفات رانندگی را کاهش می دهد.[3]
اندرسون در سال 1999در رابطه با اختلاف سرعت در قوسها اثرات تغییرات سرعت عملکردی - V85 - در تصادفات را مورد ارزیابی قرار داد. بعد از ارزیابی 5287 قوس به این نتیجه رسیدند که نرخ تصادفات در قوسها با تغییرات سرعت بیش از 20 کیلومتر بر ساعت، دو برابر بیشتر از قوسها با تغییرات سرعت بین 10 تا 20 کیلومتر بر ساعت و نیز شش برابر بیشتر از قوسها با تغییر سرعت کمتر از 10 کیلومتر بر ساعت میباشد. - شکل [4]. - 1
همچنین، مطالعات صورت گرفته در زمینه نقش تصادفات جاده ای و مرگ و میر در سطح جهان حاکی از آن است که این تصادفات جاده ای حتی در کشورهای توسعه یافته صنعتی نیز درصدر علل مرگ و میر بوده و به خصوص، در سنین 15 تا 25 سال بیش از هر عامل دیگری باعث تلفات مردم می شود. همچنین، مطالعات سازمان بهداشت جهانی حاکی از آن است که در سال 2020 تصادفات جاده ای یکی از سه عامل عمده مرگ و میر در جهان خواهد شد.[5]
از اواخر دهه 60 پروژه های گسترده ای در خصوص ITS در آمریکا به اجرا درآمد که از آن جمله میتوان به پروژه های سیستم راهنمای الکترونیکی مسیر، سیستم کنترل ترافیک شهری، سیستم راهنمای سبقت و غیره اشاره نمود.[6]
