بخشی از مقاله
چکیده
هدف این تحقیق بررسی تأثیر ساختار مالکیت و رقابت در بازار محصول بر واکنش بازار سرمایه به مدیریت وجوه نقد شرکتها در بورس اوراق بهادار تهران تدوین شد. در راستای هدف فوق هشت فرضیه تدوین و در بین نمونه آماری تحقیق شامل 115 شرکت پذیرفته شده در بورس میباشد که دادههای آنها برای یک دوره 6 ساله از 1387 تا 1392 گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
طبق نتایج رابطه مستقیم و معنیداری میان استقلال هیئت مدیره و مدیریت جریانهای نقدی شرکت ها وجود داشته، همچنین نتایج نشان میدهد رابطه معکوس و معنیداری میان توان رقابتی محصول در بازار و مدیریت جریانهای نقدی شرکتها وجود دارد. و در نهایت توان رقابتی محصول در بازار اثر مستقیم و معنیداری بر واکنش بازار سرمایه به مدیریت وجوه نقد شرکت ها داشته است.
- 1 مقدمه
چارچوب نظام راهبری شرکتها، ضرورتاً باید زمینهساز ارتقای بازارهای کارا و شفاف در هماهنگی با حاکمیت قانون باشد و هم چنین باید از دستیابی سهامداران بر حقوقشان حمایت کند. یکی از اهداف حاکمیت شرکتی که همان شفافیت میباشد از طریق بررسی نتایج مالی شرکت به وسیله صورتهای مالی حسابرسی شده که عملکرد مالی و موقعیتهای مالی شرکت را نشان میدهند میسر خواهد شد.
شرکتها میزان بهینه وجه نقد خود را با برقراری یک تعادل میان منافع و هزینههای نگهداری وجه نقد تعیین میکنند. در حقیقت، شرکتها سطح بهینه وجه نقد خود را با تعیین میزان اهمیت هزینههای نهایی و منافع نهایی ناشی از نگهداری وجه نقد تنظیم میکنند. نکته مهم این است که سطح مطلوبی از وجه نقد برای شرکتها وجود دارد که در آن مدیریت با رویکردی فعالانه، بر اساس تحلیل هزینه- منفعت نسبت به نگهداری وجه نقد تصمیم گیری میکند
دیتمار و همکاران - 2003 - 2 نشان دادند که در کشورهای با نظامهای حمایتی ضعیف از سرمایهگذاران، شرکتهای سهامی وجه نقد بیشتری نگهداری می نمایند. هارفورد و همکاران - - 2008 ثابت کردند که در شرکتهایی که مدیران آن سابقه بالاتری دارند؛ وجوه نقد با سرعت بیشتری در هزینههای سرمایه ای و اکتسابهای تجاری صرف میشود. سیاستهای نگاهداشت و نحوه مصرف وجوه نقد به طور موثری تابع مسائل نمایندگی است که مکانیسمهای حاکمیت شرکتی راهی برای کاهش این مسائل بشمار میروند.
آلچیان - 1950 - 3 و فاما و جنسن - - 1993 عامل رقابت در بازار محصول را به عنوان یکی از مکانیسمهای حاکمیت شرکتی که به طور موثر از هدر رفت وجوه نقد جلوگیری میکند؛ مورد توجه قرار دادهاند
فشارهای رقابتی در بازار محصول شرکتها را وادار به حداقل نمودن بهای تمام شده و ارتقای بهرهوری میکند. چنانچه شرکتی نتواند فعالیتهای عملیاتی خود را بر این اساس تعدیل نماید، از بازار رقابتی حذف خواهد شد. در واقع مدیران شرکتهای فعال در محیطهای رقابتیتر، با احتمال کمتری وجوه نقد شرکت را در راه رسیدن به اهداف منفعتجویانه خود صرف می کنند
از طرفی دیگر رقابت پذیری، فرایندی است که هر نهادی میکوشد تا از طریق آن، بهتر از دیگری عمل کرده و از دیگر نهادها پیشی گیرد. در سطح بین المللی، کشورها به دلیل کمبود منابع مالی، فنی و تخصصی لازم، می بایستی برای رسیدن به ثروت و بهرهمند ساختن آحاد جامعه خود از رفاه، با یکدیگر به رقابت بپردازند.
از این رو، کسب توانمندیهای رقابتی در جهان امروز به یکی از چالشهای اساسی کشورهای مختلف در سطح بینالمللی تبدیل شده است. برای برخورداری از توان رقابتی، عوامل مختلفی باید وجود داشته باشند. مهمترین عوامل و شاخصهای اصلی رقابت پذیری در دو سطح ملی و بینالمللی عبارتند از: -1 استاندارد سطح زندگی -2 تجارت -3 بهرهوری -4 سرمایه گذاری ترکیب این عوامل با یکدیگر، تعیین کننده میزان رقابت پذیری یک کشور در بعد بینالمللی است
همچنین تحقیق گیرود و مولر - 2011 - 6 نشان داد که حاکمیت شرکتی ضعیف در صنایع غیررقابتی، منجر به بازده سرمایه کمتر، بهرهوری کمتر و ارزش بازار پایینتر میشود. همچنین نتایج حاکی از این است که حاکمیت شرکتی ضعیف، به طور بالقوه باعث کاهش بازدهی نیروی کار و افزایش هزینههای محصول میشود. اما این تأثیر در صنایع رقابتی و در شرکتهایی که توانایی رقابت در بازار محصول را دارند؛ کمتر است.
گینگ لیجر و سادور - 2012 - 7، به بررسی رابطه بین داراییهای نقدی، راهبری شرکت و محدودیت مالی پرداختند. آنها دریافتند که ضعیف بودن حقوق سهامداران، نقدینگی کمتری به همراه دارد و این عکس پیش بینیهای تئوری نمایندگی است. این نتیجه تا حدودی به دلیل رابطه ی مثبت بین میزان حقوق سهامدار و میزان فشار مالی از سوی شرکت است. مکانیسمهای افزایش کنترل موجب کاهش نقدینگی شرکتهای تحت محدودیت مالی هستند. انحراف کنترل/ مالکیت موجب انعطاف بیشتر این شرکتها میشود و آنها را قادر میسازد که بدون اینکه کنترل سهامداران عمده از دست برود و جایگزینی برای داراییهای نقدی ایجاد شود سهام منتشر کنند.
بهارات و همکاران - - 2013، در تحقیقی با عنوان ساختار کنترلی، رقابت در بازار محصول و مدیریت پول نقد در شرکت های IPO، با بررسی این موضوع به این نتیجه رسیدند که ساختار کنترلی مدیران شرکتها بر مدیریت جریانهای نقدی شرکتها تأثیر دارد. استقلال هیئت مدیره، مالکیت نهادی و توان رقابتی محصول در بازار بر واکنش بازار سرمایه به تغییرات جریانهای نقدی شرکتها تأثیر دارد
با توجه به مطالب مذکور هدف اصلی ما در این پژوهش پاسخ به این سؤال اصلی است که: ساختار مالکیت و توان رقابتی محصول در بازار بر مدیریت وجوه نقد شرکتها تأثیر دارد یا خیر؟
- 2 روش تحقیق
روش پژوهش این تحقیق از نظر ماهیت و محتوا از نوع همبستگی است، که با استفاده از دادههای ثانویه مستخرج از صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به تحلیل رابطهی همبستگی میپردازد. انجام این پژوهش در چهارچوب استدلال قیاسی - استقرایی صورت خواهد گرفت. علت استفاده از روش همبستگی کشف روابط همبستگی بین متغیرها است.
تحقیق همبستگی یکی از انواع تحقیقات توصیفی است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. بعد از مدنظر قرار دادن کلیه معیارهای بالا، تعداد 115شرکت به عنوان جامعه غربالگری شده باقیمانده است که تمامی آنها به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شده اند. بنابراین مشاهدات ما به 920 سال - شرکت رسید که این مشاهدات در قالب 22 صنعت مختلف می باشد.
- 3نحوه محاسبه متغیرهای تحقیق - 1-3 متغیر مستقل تحقیق
*مدیریت جریانهای نقدی - - : در تحقیق حاضر، از تقسیم مانده وجوه نقد شرکت به کل داراییهای شرکت استفاده خواهد شد
- 2-3 متغیرهای مستقل تحقیق
*توان رقابتی محصول در بازار : - Product Market Competition -
جهت برآورد توانایی توان رقابتی محصول از مدل ارائه شده توسط بون و همکاران - - 2008 استفاده میشود. در این مدل، حساسیت سود شرکت به میزان
کارآیی آن در بازار رقابتی محصول سنجیده می شود. مدل مذکور به صورت ذیل است - فوسو، . - 2013
:VROA نسبت سود ناخالص به کل داراییها
:lnMc لگاریتم طبیعی نسبت بهای تمام شده کالای فروش رفته به درآمد فروش شرکت در صنعت j
در مدل رگرسیونی فوق، ضریب t منعکس کننده حساسیت سود شرکت به کارآیی آن در ارزش آفرینی از منابع صرف شده می باشد. مطابق با بون و همکاران - - 2008، قدر مطلق ضریب t به عنوان میزان توان رقابتی محصول برای هر شرکت در نظر گرفته میشود. هرچه اندازه قدرمطلق این ضریب بالاتر باشد؛ توانایی توان رقابتی محصول شرکت بالاتر است.
استقلال هیئت مدیره : - BRDIND -
در این تحقیق از نسبت مدیران غیر موظف هیئت مدیره به کل اعضا برای سنجش میزان استقلال اعضای هیئت مدیره استفاده شده است؟
دوگانگی وظیفه مدیرعامل : - DUAL -
چنانچه مدیرعامل شرکت، عضو هیئت مدیره نیز باشد؛ به عنوان دوگانگی وظیفه مدیرعامل، مورد نظر قرار میگیرد.
درصد مالکیت نهادی - : - INSOWN
در این تحقیق بانکها، شرکتها و هر شخص حقیقی یا حقوقی که بیش از 5 درصد سهام منتشر شده را در دست داشته باشد به عنوان سهامدار نهادی در نظر گرفته خواهند شد.
- 4 یافته های تحقیق - 1-4آزمون نرمال بودن توزیع متغیرهای وابسته تحقیق
در این مطالعه نرمال بودن متغیرها از طریق آماره جارکیو- برا8 مورد بررسی قرار گرفته است.
نگاره - 1آزمون نرمال بودن توزیع متغیرهای وابسته تحقیق
با توجه به این که سطح اهمیت آماره جارکیو - برا برای هر دو متغیر وابسته کمتر از 0/05 می باشد - 0/0000 - بنابراین متغیرهای وابسته از توزیع نرمالی برخوردار نیستند. در این مطالعه برای نرمال سازی دادهها از تابع انتقال جانسون بهره گرفته شده است.
نگاره - 2 نتایج آزمون نرمال بودن توزیع متغیرهای وابسته تحقیق بعد از فرآیند نرمال سازی
با توجه به این نگاره، از آنجایی که بعد از نرمالسازی دادهها سطح اهمیت آماره جارکیو - برا برای هر دو متغیر وابسته تحقیق به بالاتر از 0/05 افزایش یافته است، بنابراین فرضیه H 0 در سطح اطمینان %95 تأیید شده و بیانگر این است که متغیرهای وابسته تحقیق بعد از فرآیند نرمالسازی، دارای توزیع نرمال میباشند.
- 2-4نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول تا چهارم تحقیق
در فرضیه های اول تا چهارم پژوهش تأثیر استقلال هیئت مدیره، دوگانگی نقش مدیرعامل، مالکیت نهادی و توان رقابتی محصول در بازار بر مدیریت جریانهای نقدی شرکتها مورد بررسی واقع میشود. برای آزمون این فرضیهها از مدل شماره - 1 - بهره گرفته شده است که یک مدل رگرسیونی بوده و با استفاده از روش داده های پانل برآورد خواهد شد:
نتایج حاصل از برازش مدل - 1 - در جداول 3 و 4 آمده است.
نگاره - 3 نتایج انتخاب الگو برای برآورد مدل - 1 - تحقیق
بر اساس نتایج ارائه شده در نگاره - 4 - ، سطح معنیداری - P-Value - آماره t مربوط به متغیر «BRDIND» کوچکتر از 0/05 بوده - 0/0226 - و ضریب آن مثبت میباشد - 0/2704 - بنابراین در سطح اطمینان 95 درصد میتوان گفت رابطه مستقیم و معنیداری میان استقلال هیئت مدیره و مدیریت جریانهای نقدی شرکتها وجود دارد به طوری که با افزایش میزان استقلال هیئت مدیره بر مانده وجه نقد شرکتها نیز افزوده میشود. از این رو فرضیه اول تحقیق در سطح اطمینان 95 درصد تأیید میشود. همچنین سطح معنیداری - P-Value - آماره t مربوط به متغیر «Pro Market Comp» کوچکتر از 0/05 بوده - 0/0080 - و ضریب آن منفی می باشد - -0/1378 -
بنابراین در سطح اطمینان 95 درصد میتوان گفت رابطه معکوس و معنیداری میان توان رقابتی محصول در بازار و مدیریت جریانهای نقدی شرکت ها وجود دارد به طوری که با افزایش میزان توان رقابتی محصول در بازار از مانده وجه نقد شرکتها کاسته میشود. از این رو فرضیه چهارم تحقیق در سطح اطمینان 95 درصد تأیید میشود.
نگاره - 4 نتایج برآورد مدل - 1 - تحقیق
متغیر وابسته: مانده وجه نقد - مدیریت وجوه نقد تعداد مشاهدات: 909 سال - شرکتدر مقابل بر اساس نتایج ارائه شده در نگاره - 5 - ، سطح معنیداری - P-Value - آماره t مربوط به متغیر «DUAL» بزرگتر از 0/05 می باشد - 0/0820 - بنابراین در سطح اطمینان 95 درصد میتوان گفت رابطه معنیداری میان دوگانگی نقش ایفا میکند.
