بخشی از مقاله
چکیده
همچنان که ماهواره می تواند در هوشیار کردن، اطلاع رسانی و درحوزهْ پژوهش، سیاست و... نقش مهمی داشته باشد؛ برنامه های تخریبی و نابهنجاری نیز دارد؛تأثیر برنامه های این ابزار قدرتمند بر افکار عمومی و عملکرد آن را به ویژه از نظر تربیتی و جامعه پذیری نباید از نظر دور داشت.
نیازهای گوناگون و روز افزون انسان ها، سبب رشد کمی و کیفی رسانه ها شده است. در این میان، پیشرفت های غیر منتظره و نوین در زمینه ارتباطات، به وسیله رادیو، ماهواره، اینترنت ونظایر آن، دگرگونی های عمیق اقتصادی و اجتماعی را به همراه آورده و این پرسش را پیش روی ما نهاده که به منظور هم گام شدن با آن ها و بهره وری مطلوب از آن ها، باید چه شیوه ها وابزارهایی را برگزید تا در جامعه نیز فضایی در خور پذیرش آن ها به وجود آید. در این گفتار، بیش ترین توجه به ماهواره و نقش آن در خانواده و آسیب شناسی استفاده از آن ، به روش کتابخانه ای معطوف شده است.
مقدمه
در روند پر شتاب جهانی، تکنولوژی ارتباطی با سرعتی غیر قابل تصور پیشرفت نموده و چهره جهان را دگرگون کرده است. گستره و ژرفای این دگرگونی به حدی است که جامعه نوینی در حال پیدایش و شکل گیری ودوره جدیدی در حیات بشر آغاز شده است. عنصر شاخص وتأثیر گذار بر این روند تحول ودگرگونی، تکنولوژی است که در عرصه رسانه ها، هر روز جلوه تازه تر وبدیع تری پیدا می کند.
رسانهها، وسیله انتقال پیام واطلاعاتند وبه کمک تکنولوژی، تمام سطوح اجتماعی را در همه سرزمینها، تحت سیطره قرار می دهند. بر خلاف گذشته، تکنولوژی ارتباطات صرفاَ در اختیار متخصصین نیست، و در زندگی روزمره مردم معمولی، در زمره نیازهای اساسی در آمده است. تکنولوژی ارتباطی این امکان را فراهم کرده است که انسانها بدون واسطه دیگران با یکدیگر سخن بگویند، ارتباط برقرار کنند، از افکار ودیدگاه های هم مطلع شوند وبر یکدیگر تأثیر بگذارند. همین قدرت جادویی رسانه های نوین است که آن را به یک سلاح مؤثر فرهنگی بدل کرده است.
در خانواده با معیارهای اسلامی، مرد احساس مسؤلیت عمیقی در قبال اعضای خانوادهی خود دارد اما در برخی سریال های ماهوارهای مرد خانواده به عنوان یک فرد مطرح میشود که امیال فردیاش معیار رفتارهای او است و برای تأمین امیال و نیازهای خود میتواند روابط مقدس خانوادگی را زیر پا بگذارد. فرهنگ هر جامعهای از مناسبات زندگی روزمرهی آن سرچشمه میگیرد و بدیهی است فرهنگ در مقام نرمافزار، با امکانات و مقدورات سختافزاری خاص سازگار است. به این معنا که جامعه و فرهنگ در تناظر با هم قرار دارند و همدوش هم تغییر و تحول مییابند.
ورود هر عامل بیگانه به این مناسبات باعث جابجایی غیرکارکردی - معیوب - عناصر فرهنگی و اجتماعی خواهد شد و موجد آسیبهایی میشود که زندگی روزمره را در ذهن و عین دچار مشکل خواهد کرد. از این منظر، ماهوارهها از جمله عناصر بیگانهای هستند که با ورود به مناسبات فرهنگی و اجتماعی بویژه خانواده، ممکن است اثرات زیانباری بجا بگذارند. تغییرات فکری که- تحت تأثیر ماهواره- در افراد خانواده ایجاد میشود، سرآغاز آشفتگی در ترکیب این نهاد خواهد بود.
فرهنگ نیز در رابطهی متقابل با واقعیات زندگی قرار دارند و لذا واقعیات زندگی هستند که مناسبات فرهنگیِ ضروری برای بقای خانواده را فراهم میآورند. برنامههای ماهوارهای فرهنگی را معرفی میکنند که متناسب یا ترکیب متفاوتی از خانوادههاست که مطلوب سنت ایرانی و اسلامی نیست و لذا کاربست آنها به تغییر ترکیب اسلامیِ خانوادهی ایرانی میانجامد. خانوادهای که در ذهنِ زن و مرد دارای تقدس و احترامی لایزال است و تغییر در آن به اغتشاش ذهنی، ناآرامی و نارضایتی از زندگی منجر میشود.
از منظر منطقی میان ایده و ماده پیوندِ متقابل برقرار است. یعنی مناسبات زندگی اجتماعی در یک جامعه با عقاید جاری در آن دارای هماهنگی بنیادی است. بر همین اساس- »اینجا و اکنون-« به معنای زمان و مکان در تلاطم با هم قرار دارند. رسانههای ماهوارهای این تطابق را مختل میکنند و ایدههایی را که بر اساس واقعیات زندگی »دیگر« ساخته شده است، بعنوان واقعیات زندگی ما ارائه میکنند.
این گسست باعث سردرگمی و ایجاد اغتشاش ذهنی افراد میشود و میان واقعیات زندگی خود با ایدههای ارائه شده در برنامههای ماهوارهای دچار تردید و تردد میشوند. تلویزیونهای ماهوارهای با حضور در خانهی ایرانیان به خصوصیترین حوزههای زندگی آنان دسترسی پیدا کرده و با نمایش مناسبات و روابط ناسازگار با زندگی ایرانی، الگوهای مختلف زندگی خانوادگی را معرفی میکنند. این در حالی است که محتویات چنین روابط و ارتباطاتی بر اساس واقعیات زندگی ایرانی بنا نشده و با عناصر دینی و اخلاق اسلامی فاصلهای پرناشدنی دارد. وبخاطر نشان دادن اهمیت، ضرورت و فوریت پرداختن به مسئله و معضلی که جامعه، خانواده و فرهنگ ما را نیز به ناگزیر وعمیقاً متأثر کرده است، این تحقیق انجام گرفته است تا شاید بتوان گامی کوچک در ارتقای سطح آگاهی خانواده ها برداشت.
ماهیت ماهواره ماهواره ها بخش مهمی از زندگی مدرن امروز به شمار می روند. ما هر روز از آن ها استفاده می کنیم بدون آنکه به ارزش آن ها پی ببریم. پیش بینی وضعیت جوی هوا، اخبار حوادث که هر لحظه در اقصی نقاط جهان روی می دهند. تلفن های راه دور و سیستم ارتباطی از طریق اینترنت توسط ماهواره ها ارسال می شوند. درواقع ماهواره شئ ای است که پیرامون چیز دیگری می چرخدمثلاً، کره ماه، ماهواره طبیعی کره زمین محسوب می شود.
اما وقتی ما در مورد ماهواره ها صحبت می کنیم معمولاً منظورمان اشیاء مصنوعی یا دست ساز انسان است که به فضا پرتاب می شوند و در مدار زمین به گردش در می آیند. هر ماهواره در اعماق فضای ساکت و تاریک و در فاصله ای کیلومترها دورتر از زمین، بالای سرمان می چرخد. اما خود ماهواره به دور از این سکوت حاکم در فضاست. زیرا هر ثانیه هزاران علایم رادیویی را از زمین دریافت می کند ویا هزاران علایم رادیویی را در هر ثانیه به زمین ارسال می کند.
آسیب شناسی استفاده از ماهواره:
.1 بحران گذار در خانواده ایرانی
امواج رادیو و تلویزیون و این اواخر، ماهواره و تلویزیون کابلی واینترنت و... به خانه های خانواده های گرم و صمیمی سرازیر شد وآنها را با انواع مختلف سلیقه ها، فرهنگ ها و هنجارها در قالب برنامه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آشنا کرد. خانواده جدید چنان ابعادی یافته که هرگز در تاریخ نداشته است. افراد خانواده عادت کردند که با تاریکی هوا در خانه جمع شوند وبه رادیو یا تلویزیون گوش فرا دهند . این روند نیز روز به روز به سمت فردی شدن سوق پیدا کرده است به طوری که افراد خانواده با کامپیوتر واینترنت وروزنامه و... به صورت فردی، سرخود را گرم می کنند. خانواده با وجود داشتن ویژگی های مختص خود که برای سلامت جسم و روح انسان ها در تمامی جوامع مفید بوده است در معرض تهدیدهای بسیاری است.
