بخشی از مقاله
چکیده
هدف این تحقیق، ارائه راهبردهای مطلوب برای سیمای ج.ا.ا جهت نمایش قدرت ملی در تولید سریال و تله فیلم در راستای پیشرفت و توسعه پایدار جمهوری اسلامی ایران میباشد. این تحقیق با استفاده از مصاحبه عمیق از الگوی برنامهریزی استراتژیک انجام شد. برای دستیابی به اهداف تحقیق از نظرات خبرگان در این حوزه کمک گرفته شد. نتیجه این تحقیق نشان داد راهبردهای رقابتی مناسبترین راهبردها برای سیمای ج.ا.ا میباشند.
در انتها راهبردهای رقابتی تدوین شده برای سیما اولویتبندی شدند و مهمترین راهبرد این تحقیق »سیما باید با استفاده از نخبگان عرصه هنر و رسانه به تدوین شاخصهای مفهومی و نمادین و استفاده کارا و اثربخش از 27 شاخص قدرت ملی در تولیداتشان به همراه ارزشهای اسلامی برای نمایش قدرت ملی پرداخته، و تهیهکنندگان سریالها و تله فیلمهای سیما را ملزم به استفاده مطلوب و نظاممند از این شاخصها در تولیدات خود برای نهادینهکردن نمایش قدرت ملی کند« میباشد، که به خوبی با نظریه قدرت هوشمند مطابقت دارد.
مقدمه
دولتها به منظور بقا و ادامه حیات سیاسی و حضور فعال در عرصه روابط بینالملل در قرن 21 ناگزیر به استفاده حداکثری از ظرفیت رسانههای خود میباشند. به عبارت روشنتر رسانهها میتوانند با عبور از مرزهای جغرافیایی و تاثیر بر نگرش انسانها، رفتار سیاسی آنها را مطابق با میل و نظر صاحبان رسانه تغییر دهند و در کمتر از چند ثانیه علائم و اشارات سیاسی و پیامهای دیپلماتیک را به اقصی نقاط دنیا ارسال کنند. همچنین رسانهها میتوانند دولتها را وارد جنگ کنند یا یک کشور را از مداخله نظامی در کشور دیگر برحذر دارند و بحرانهای سیاسی را مدیریت کنند.
با توجه به اینکه در عصر انفجار اطلاعات و ارتباطات به سر میبریم و در جامعه جهانی امروز روابط پیچیده قدرت، حاکمیت دولتها و بالطبع قدرت ملی را هر چه بیشتر کمرنگ کرده است نظریه قدرت هوشمند مطرح شده است. از دید نظریهپردازان، قدرت هوشمند در قرن 21؛ »روایت قدرت هوشمند، در مورد بیشینه ساختن قدرت یا حفظ سلطه نیست. این روایت در مورد یافتن راههایی است برای ترکیب منابع و تبدیل آنها به راهبرد موفقیتآمیز در زمینهی توزیع قدرت و ظهور دیگران - « نای1، 1390 ، ص. - 310 کشور ما نیز نیازمند ساز و کار »قدرت هوشمند«، متناسب با سند چشم-انداز خود است.
بر طبق سند چشمانداز جمهوری اسلامی ایران، در حوزهی سیاست خارجی و روابط بین الملل، بایستی شاخصهای الهام-بخش بودن و موثر بودن جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام و تعامل سازنده و موثر در جهان محقق گردد. - کمیسیون چشمانداز و نخبگان مجمع تشخیص مصلحت نظام، - 1389 از آنجا که در یک نگرش کلان، حصول به چنین موقعیتی، پیشاپیش مستلزم مطالعه و شناخت چالشهای تاثیرگذار بر فرایند تبدیل ایران به قطب اقتصاد سیاسی و فرهنگی جهان اسلام و منطقه خاورمیانه است بر این اساس، مهمترین مسائل پیش روی جمهوری اسلامی ایران را می توان در شش محور عمده زیر توضیح داد:
- 1 مساله توسعه ایران در چهارچوب الگوی توسعه ایرانی اسلامی
- 2 مساله نحوه تعامل ایران با محیط بیرونی - بهویژه در زمینه انرژی هستهای -
- 3 مساله بیداری اسلامی و خاورمیانه جدید در حال نضج
- 4 مساله ساختار جدید موازنه قدرت در خاورمیانه
- 5 مساله فشارهای اقتصاد سیاسی بینالملل در قالب تحریمهای اقتصادی و تجاری - 6 مساله رقابتهای جهانی قدرتهای بزرگ بهویژه در خاورمیانه - بازی بزرگ ژئوپلتیک - بر این اساس و در چهارچوب اهداف و سند چشمانداز، رسانهی ملی نیز باید به تدوین راهبردهای کارآمد و موثری در عرصههای ششگانه مزبور و بهویژه در عرصه مساله توسعه ایران در چهارچوب الگوی توسعه ایرانی اسلامی اقدام کند.
در اینجا نکتهی اساسی آن است که کارایی و اثربخشی رسانه ملی در تمهید و تسهیل زمینههای حصول جمهوری اسلامی ایران به اهداف سند چشمانداز و مدیریت مسائل ششگانه فوق از جهتی در گروی میزان قدرت رسانهای خود و به عبارت بهتر، قدرت هوشمند رسانه ملی است. اساسا در چهارچوب تفکر استراتژیک اندیشمندانِ حوزه قدرت هوشمند در غرب - بهویژه جوزف نای - حصول به چنین قدرتی - هوشمند - متفاوت از روش و نظریه قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران است. به عبارت دیگر، نوعی تفاوت میان مبنا، منابع، اهداف و غایتِ قدرت هوشمند در اندیشههای راهبردی غرب و جمهوری اسلامی وجود دارد. این تفاوت را می- توان اینگونه نشان داد؛
- 1 از دیدگاه جوزف نای ؛
الف - کشورهایی دارای قدرت نرم ]در کنار قدرت سخت، در واقع قدرت هوشمند[ خواهند بود که بر فرهنگ و اندیشههایی مسلط میشوند که به هنجارهای غالب جهانی نزدیکترند. - امروزه این هنجارها بر لیبرالیسم، تکثرگرایی و استقلال حکومت تکیه دارند - .
ب - کشورهایی که بیشترین دسترسی را به راههای متعدد ارتباطاتی دارند و به همین علت بر شیوه چهارچوب بندی مسائل ]در عرصه سیاست جهانی[ تاثیر بیشتری میگذارند.
ج - کشورهایی که اعتبارشان با عملکرد داخلی و بینالمللیشان ، افزایش می یابد . این ابعاد قدرت در عصر اطلاعات کنونی، از افزایش اهمیت قدرت هوشمند در مقایسه با مجموعه منابع قدرت حکایت دارد و مزیتی عمده برای ایالات متحده به حساب میآید « - نای، 1387، ص. - 155
- 2 اما در روش و نظریه قدرت جمهوری اسلامی ایران؛ جمهوری اسلامی ایران، قدرت خود را در تضاد با فرهنگ و اندیشهی مسلط در جهان و در راستای قاعده نفی سبیل پایهریزی کرده است. با وجود این باید توجه داشت که غرب در کلیت خود - آمریکا و اروپا - در چهارچوب تحریمهای اعمال-شده، در صدد محدود نمودن دسترسی جمهوری اسلامی ایران به ابزارهای متعدد ارتباطاتی است. در نتیجه به دلیل محدود بودن ابزارهای ارتباطی جمهوری اسلامی ایران در عرصه تبلیغات بینالمللی، مهمترین و اصلیترین مکانیزم تاثیرگذاری جمهوری اسلامی ایران، بهبود و تدقیق راهبردهای خود برای بهرهبرداری حداکثری از حداقل امکانات خود بویژه در حوزه رسانهای است.
لذا رسانه ملی ایران باید اعتبار خود را با عملکرد داخلی و بینالمللی منظمتر و علمیتر افزایش دهد و تحقق این امر مستلزم تدوین راهبردهای کارا و موثر در عرصه های مختلف و بخصوص در زمینه مدیریت فشارهای جهانی مختلفی است که علیه جمهوری اسلامی اعمال شده و در جهت تشدید بحران در ایران است. از طرفی تله فیلم و سریال، از مهمترین ابزارهای به روز و کارآمد رسانه ملی برای توسعه ایران در چهارچوب الگوی توسعه ایرانی اسلامی و اقتدار ملی به شمار میرود.
فرانسوا ژوست - 2007 - معتقد است که برنامه های تلویزیونی بر اساس کارکرد سه جهان بزرگ تفسیر و تعبیر میشوند که هم رفتار و قصد تولیدکننده برنامه برای تماشاگر و هم آنچه را که تماشاگر از آن انتظار دارد، در ذات خود نهفته دارند، این سه جهان عبارتند از: جهان ساختگی-واقعی، جهان داستانی و جهان تقلیدی. تولیدکنندگان تله فیلم و سریال از جهان داستانی بهره میبرند. جهان داستانی در پی ساختن جهانی است که در عین شباهت به دنیای ما، جهانی است مستقل با قواعد خاص خود - ژوست، . - 2003 در واقع تله فیلمها و سریالهای تلویزیونی جهان داستانی برای مخاطبان خود میسازند و به همین دلیل از محبوب ترین برنامههای تلویزیونی به شمار میروند، آنچه در واقع ما را به پای تلویزیون میکشاند همین داستانهاست - نجم، 1389، ص . - 83 آموزش و اطلاعرسانی واقعی، در درون داستان و درام است که رخ میدهد.
بویژه زمانی که تماشاگر در رابطه صمیمی و خصوصی با تماشای فیلم در حریم شخصی خود، احساس کند بدون خجالت و تحقیرشدگی، عقدهها و نقایص و معایب خویشتن خویش را در یک من دیگر که هم خود اوست و هم کسی بیرون او آئینهوار میبیند و راه مبارزه با آن یا رفع و تکامل آن را کشف میکند و چگونگی برخوردبا مشکلات و پیچیدگیهای زندگی و روح آدمی را که گاه او را به بنبست میرساند، میآموزد - نجم، 1389، ص . - 195 در مجموعه افق رسانه نیز که در سال 1384 از جانب آقای مهندس ضرغامی در همایش سراسری مدیران سازمان ارائه شد، یکی از اصول مهم در قالب و ساختار برنامه ها توجه به تولیدات تله فیلم و سریال معرفی شده است.
بند هفتم استراتژی های پنج ساله به شرح زیر می باشد: توسعه کمی و کیفی تولیدات پویانمایی، فیلم داستانی و ارتقای کیفی سریال های تلویزیونی و تعدیل نیاز رسانه به تامین فیلم و سریال خارجی. انجام این پژوهش می تواند گامی در جهت توجه به کیفیت ساخت تولیدات سیما در عرصه تله فیلم و سریال باشد. لازم به ذکر است که این پژوهش با بررسی مبانی تولید تله فیلم و سریال با توجه به ویژگی های روانی مخاطبان انجام می شود درک شناخت مخاطب یکی از مهم ترین مولفه ها در مبانی تولید تله فیلم و سریال است این نکته متناسب با اصول و ارزش های حاکم بر رسانه ملی می باشد، یکی از این اصول و ارزش ها ، توجه به نیاز، مصلحت و میل مخاطب در امر سیاستگذاری و برنامه سازی می باشد؛ که همان طور که اشاره شد این پژوهش با عنایت به این اصل به نیاز مخاطب و از طرف دیگر به بحث قدرت ملی در چهارچوب الگوی توسعه و پیشرفت ایرانی اسلامی و اقتدار ملی با توجه به نظریه قدرت هوشمند اهتمام جدی دارد.
طرح مسأله
نزدیک به هفتصد هزار شبکه ی تلویزیونی و ماهواره ی جهانی شب و روز نیازمند برنامه برای پخش هستند. از این میان، بیشتر آن ها متعلق به کشورهایی هستند که فقط مصرف کننده هستند یا اغلب برنامه های خود را از دیگر تولیدکنندگان تأمین می کنند. جمهوری اسلامی ایران نیز از کشورهای مصرف کننده برنامههای تلویزیونی به ویژه در عرصهی آثار تله فیلم و سریال محسوب میشود.
