بخشی از مقاله
چکیده
گیاه جو جز گیاهان مقاوم به خشکی محسوب شده ودر مناطق خشک که بارندگی برای تولید گندم کافی نیست،گیاه ج جایگزین گندم می شود. در مناطق خشک و نیمه خشک ارقام بهاره جو در مراحل نهایی رشد خود معمولا با مشکل کم آبی مواجه هستندکه سبب تاثیر بر روی خوشه وعملکرد گیاه می شود. به منظور بررسی سطوح مختلف کم آبیاری بر روی تعداد پنجه زنی ،ارتفاع خوشه وتعداد دانه در خوشه یک طرح تحقیقاتی در بهار سال 1390در مزرعه ای در روستای کریم آباد از توابع شهر جوپار در استان کرمان انجام شد.
نحوه کشت به صورت ردیفی و فاصله ردیف ها از یکدیگر 25 سانتیمتر در نظر گرفته شد.عملیات داشت نیز در طول فصل رشد بر روی کلیه تیمارها یکسان اعمال گردید. این طرح در قالب بلوک های کامل تصادفی وب انجام سه تکرار واعمال تنش آبیاری با استفاده از سیستم Line sourceدر پنج سطح شامل:آبیاری بیش از نیاز ابی - - I1،آبیاری در حد نیاز آبی - - I2،آبیاری با تنش ملایم - - I3،آبیاری با تنش متوسط - I4 - وآبیاری با تنش زیاد - I5 - اجرا شد.
پس از آنالیز مقادیر اندازگیری شده در نرم افزار MSTAT-C مشخص شد که درپارامتر تعداد پنجه زنی سطح I1دارای بیشترین مقدار و سطح I5دارای کمترین مقدار است و میزان پنجه زنی در تمامی سطوح اثر معنی داری با یکدیگر دارند.در پارامتر اندازه ارتفاع خوشه ها تنش اول با دوم تفاوت معنی داری ندارد ولی با تنش های بعدی دارای اختلاف معنی داری هست.کمترین مقدار میانگین نیز به تنش آخر اختصاص دارد. در پارامتر تعداد دانه در خوشه نیز همانند ارتفاع خوشه ها دو سطح اول و دوم اختلاف معنی داری با یکدیگر ندارند و این اختلاف بین این دو سطح با سطوح بعدی دیده می شود.
مقدمه
دانشمندان اعتقاد دارند که جو یکی از قدیمی ترین گیاهان زراعی است - آرنون، - 1972 .مبدأ آن را برخی از دانشمندان و گیاهشناسان از آفریقا و عده ای دیگر از آسیا بخصوص سوریه فعلی می دانند - اوان،. - 1993 در حفاریهای جنوب اروپا نوعی جو دو ردیفه وحشی به دست آمده است که معلوم گشته در عصر حجر کشت میشده است. جو در دوره زندگی خود به 4 تا 7هزار متر مکعب آب نیاز دارد. اگر جو به طور موقت تحت تنش رطوبتی قرار گیرد و مجدداً آب مورد نیاز به گیاه برسد، با رشد سریع گیاه اثر سوء تنش رطوبتی را جبران می نماید . ولی اگر این تنش در زمان گرده افشانی و یا رسیدن دانهها اتفاق بیفتد، باعث عقیمی و چروکیده شدن دانهها میشود
مهمترین ارقام جو آبی که در حال حاضر در نقاط مختلف کشور کشت میشوند، عبارتند از:
- ماکویی و بهمن در اقلیمهای سرد.
- نصرت، کویر، ریحان، ریحان 03، افضل، والفجر، فجر 30 و یوسف در اقلیمهای معتدل.
- صحرا، نیمروز، دشت پروداکتیو و تومار در اقلیمهای گرم.
ترکیب بذر جو شامل 10 تا 15 درصد پروتئین، 60 تا 74 درصد نشاسته، 8 تا 10 درصد رطوبت و 2 تا 3 درصد مواد معدنی است. درصد پروتئین در جوهای دیم بیشتر از جوهای آبی است - آرنون، . - 1972وزن هزار دانه گیاه جو بین 27 تا 50 گرم متغییر است و جنین گیاه 3 تا 5 درصد وزن خشک نهایی بذر را تشکیل میدهد - اسمیت و همکاران، - 1999 طول یا اندازه دانه جو به طور متوسط 8 تا 11 و ضخامت آن 3 تا 3/5 میلیمتر است
تنش آبی، اثرات فیزیولوژیک مختلفی بر گیاه میگذارد که نوع و میزان خسارت به شدت تنش و مقاومت گیاه بستگی دارد
حدوداً 32 درصد از مناطق کشت غلات - گندم و جو - در کشورهای در حال توسعه، انواع مختلفی از تنش خشکی را در طول فصل رشد تجربه میکنند.
نباتی - 1383 - و یادا و همکاران - 2001 - گزارش نمودند که در شرایط تنش خشکی، وزن دانه، وزن خوشه اصلی، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در ارقامی از گندم که مقاومت کمتری دارند کاهش مییابد.
تنش خشکی، رشد گیاه زراعی، پنجه زنی، فتوسنتز برگ، پیری برگ، تعداد دانه و اندازه دانه را نیز تحت تأثیر قرار میدهد
با توجه به تاثیر بسزای مقدار آب بر خصوصیات گیاه جو، در این تحقیق با اعمال تیمارهای تنش رطوبتی بر روی گیاه جو به بررسی صفات پنجه زنی ، اندازه خوشه گیاه و تعداد دانه در خوشه گیاه پرداخته شد.
مواد و روش ها
طرح حاضر به منظور بررسی اثر تنش رطوبتی روی گیاه جو به بررسی صفات پنجه زنی ، اندازه خوشه گیاه و تعداد دانه در خوشه گیاه جو در مزرعه ای واقع در کریم آباد جوپار ،از توابع شهرستان کرمان انجام گرفت. اطلاعات جغرافیایی و هوا شناسی طرح به صورت جداول 1و2 می باشد.گیاه جو بکار برده شده در این طرح از رقم محلی ترش بود. این گیاه از نظر تیپ رشد بهاره، پاییزه و متوسط رس میباشد. سنبلههایش 6 ردیفه و ریشکدار و رنگ دانههایش سفید است. در برابر ریزش مقاوم ولی در برابر سرما نیمه مقاوم است. همچنین در برابر و رس و بیماریها حساسیت دارد. وزن هزار دانه آن 27 تا 50 گرم و مقدار محصول آن بین 1700 تا 3500 کیلوگرم در هکتار است
جدول -1مشخصات جغرافیایی منطقه اجرای طرح
جدول -2 مشخصات آب و هوای میانگین شهرستان کرمان
از آب مورد استفاده نیز نمونهای تهیه و به همراه نمونههای خاک به آزمایشگاه اداره تحقیقات آب و خاک استان کرمان، فرستاده شد. نتایج حاصل از آنالیز آب و خاک در جدول3 ارائه شده است.
جدول -3 مشخصات آب مورد استفاده در طرح
این پژوهش براساس روش آماری - 1980 - Hanks و در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای طرح شامل تیمارهای تنش آبی بودند که عبارتند از:
در تاریخ اواخر اسفند 89 به وسیله تراکتور زمین شخم زده شد. سپس اقدام به حفر کانالی در وسط و در راستای طولی زمین به منظور کارگزاری لوله سیستم آبیاری گردید. سیستم آبیاری از نوع سیستم Line source یا آبیاری بارانی تک شاخهای بود که پس از طراحی، قطر لوله لاترال 63 میلی متر و طول آن 90 متر محاسبه و درون کانال قرار گرفت. قبل از ریختن خاک بر لوله لاترال به فواصل معینی کمربندهایی جهت نصب آبپاشها بر روی لوله بسته شد و سپس کانال به وسیله خاک پر شد.
طول خط لوله اصلی 150 متر از محل استخر ذخیره آب تا ابتدای زمین بود قطر لوله اصلی در این طرح 90 میلیمتر محاسبه شد. حجم استخر ذخیره آب 20 مترمکعب بود. همچنین نوع پمپ به کار برده شده از نوع wkl 40/5 بود که در کنار استخر قرار گرفت. نوع آبپاشها Wir 35 با قطر پراکنش 28-36 متر وارتفاع رایزر 80 سانتیمتر انتخاب شد. پس از اجرای سیستم آبیاری زمین دیسک زده شد و به وسیله لولر سطح خاک آن به طور یکنواخت تسطیح گردید. در سیستم Line source با فاصله گرفتن از آبپاشها میزان آب دریافتی به ازای واحد سطح کاهش مییابد. آبیاری تا حدود 20 روز مانده به رسیدگی فیزیولوژیکی محصول ادامه پیدا کرد .
برای هر مترمربع 350 عدد بذر جو کشت شد - طبق توصیه موسسه تحقیقات نهال وبذر کشور - ، که با استفاده از روش توزین در بین شیارها پاشیده شدند و سپس توسط شن کش روی آنها خاک داده شد.
جهت به دست آوردن تعداد پنجهزنی گیاه جودر هنگام گلدهی گیاه در تیمارهای مختلف در هر کرت 3×2/5 تعداد پنج گیاه به طور تصادفی انتخاب شد و تعداد پنجههای آنها شمارش شد.
برای محاسبه اندازه خوشه نیز از وسط هر کرت و به طور تصادفی 5 خوشه انتخاب شد و ارتفاع آنها توسط خطکش فلزی به دست آمد. سپس از 5 ارتفاع خوانده شده میانگین گیری شد و میانگین به دست آمده به عنوان ارتفاع خوشه برای آن کرت یادداشت شد. اندازه خوشه برای تمامی کرتها به دست آمده و یادداشت شد.
برای شمارش دانه های هر خوشه پس از سخت شدن دانهها و رسیدن فیزیولوژیک گیاه ، از وسط هر کرت 3 خوشه به طور تصادفی انتخاب و از گیاه جدا شدند. سپس تعداد دانههای موجود در هر یک از خوشهها شمارش شد.
