بخشی از مقاله
چکیده
تنشهای غیرزی ستی از مهمترین فاکتورهای تعیین کننده الگوی پراکنش گیاهی در جهان میباشند. تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر تیمار نور بر روی مؤلفههای رشد و زندهمانی نهال بادام تلخ در نهالستان بزرگ کرج انجام گرفت. به منظور بررسی تاثیر سایه بر روی رویش نهالهای سنجد، پس از شش ماه سه تیمار مختلف نور، اعمال گردید. بر اساس نتایج صفات روی شی نهالها پاسخ معنیداری به اثر تیمار نور نشان دادند.
براساس تجزیه واریانس، اختلاف بین تیمارها معنیدار بود. همچنین نتایج تجزیه واریانس یکطرفه نشان داد تیمار نور به طور معنی داری در سطح یک درصد تمام صفات مورفولوژی نهال بادام تلخ را تحت تاثیر قرار داد. پژوهش حاضر نشان داد که متغیرهای ارزیابی شده در ارتباط با م شخ صات مورفولوژیک نهال به شدت تحت تاثیر تنش نوری قرار گرفتهاند که ن شان از اهمیت عامل نور به عنوان یک فاکتور تاثیرگذار بر صفات مورفولوژی نهال میباشد.
مقدمه
در بین عوامل تنش زای محیطی، نور را میتوان یک عامل محدود کننده و ناهمگن برای رشد و بقای گیاه - DeWalt et al, 2004 - دان ست که در عین حال مهمترین و متغیرترین عامل فیزیکی - Thery, 2001 - و یکی از عوامل بومشناختی قابل کنترل در جنگل است - Parhizkar et al, - 2011 و اساس عملیات پرورش جنگل از قبیل آزاد کردن، پاک کردن، تنک کردن و روشن کردن به شمار میرود
با توجه به اینکه نور یکی از عوامل بوم شناختی قابل کنترل در جنگل ا ست و نقش مهمی در پویایی جنگل دارد، بهینه سازی این منبع برای نهالهای کف جنگل، از اهداف اصلی شیوههای مدیریت جنگل است . - Wang et al, 2012 - فرآیند تولید نهال با کیفیت و کمیت مناسب نیز که یکی از طولانیترین و پرهزینهترین فعالیتهای مجریان طرحهای جنگلداری ا ست، واب ستگی زیادی به تنظیم میزان نور در سالهای اولیه ر شد نهال دارد.
به طور کلی هدف عمده زادآوری هر گونه درختی، ایجاد نهال قوی و با ارزش برای تضمین استقرار مطلوب درختان آینده است. با وجود مطالعات انجام شده در زمینه تاثیر نور در فرآیندهای مورفولوژیک و فیزیولوژیک گونههای جنگلی، هنوز اطلاعات دقیقی از میزان نیاز نوری بسیاری از گونهها در دست نیست. مطالعات انجام شده در ایران بر روی تاثیر تیمارهای نوری بر روی گونههای درختی بسیار اندک و انگشت شمار میباشد. در تحقیقات انجام شده، فاکتورهای ر شد نهال مثل ارتفاع نهال و قطر یقه، فاکتورهای شادابی و زندهمانی در تیمارهای نوری مختلف، مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به اهمیت بسیار بالای نور بر روی نهال این تحقیق با هدف برررسی تاثیر سایه بر روی رشد و زندهمانی نونهالهای گونه بادام تلخ انجام شد.
مواد و روشها
موقعیت و مشخصات منطقه مورد مطالعه این تحقیق بهمنظور بررسی تأثیر سایه بر روی مؤلفههای رشد و زندهمانی نهال بادام تلخ در نهالستان بزرگ کرج انجام گرفت.
شهرستان کرج از لحاظ جغرافیایی در عرض 35 درجه و 47 دقیقه شمالی و در طول جغرافیایی 51 درجه و 10 دقیقه شرقی واقع گردیده است و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد 1321 متر میباشد. نهالستان بزرگ کرج با مالکیت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، تحت مدیریت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز قرار دارد. به منظور بررسی تاثیر سایه بر روی رویش نهالهای بادام تلخ، در صد زندهمانی، ر شد طولی نهالها، طول ری شه و شادابی نهالها پس از شش ماه، تحت سه تیمار مختلف نور، شامل نور مستقیم خورشید، زیر سایه و نور و زیر سایه کامل اعمال گردید.
تجزیه و تحلیل آماری دادهها در قالب طرح پایه آزمایشی کاملأ تصادفی با سه تکرار بود. برای بررسی معنیدار بودن میانگین مربوط به دادههای کمی از تجزیه واریانس یکطرفه - One-Way-Anova - ا ستفاده گردید. ضمنا تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار SPSS نسخه 21 و رسم جداول از نرم افزار Sigma plot و Excel استفاده شده است.
نتایج
نتایج حاصل از تجزیه واریانس یکطرفه - Anova - نشان داد که اختلاف بین تیمارهای شدت نور و ارتفاع نهالهای رشد کرده معنیدار بود - جدول . - 1 از طرف دیگر استفاده از آزمون توکی مشخص کرد که ارتفاع نهالها در شدت نور 50 درصد بیشتر از شدت نور 100 درصد و سایه است
جدول -1 تجزیه واریانس صفات مورفولوژی نهال بادام تلخ تحت اثر شدت نور
شکل -1 نمودار رویش ارتفاع نهالهای بادام تلخ در شدت نور مختلف
با استفاده از آزمون توکی مشخص شد زندهمانی نهالها در شدت نور 50 درصد و سایه بیشتر از شدت نور 100 درصد است. شکل - 2 - نمودار نرخ زندهمانی نهالها را در تیمارهای مختلف نور را نشان میدهد.
شکل -2 نرخ زندهمانی نهالها در تیمارهای مختلف شدت نور
با استفاده از آزمون مربع کای، نتایج تحقیق نشان داد که تاثیر تیمار نور بر شادابی نهال بادام تلخ معنیدار بود X2=14/383 - و - p=0/003 به عبارت دیگر میتوان این گونه بیان کرد که میزان شادابی نهال بادام تلخ با تغییر شدت نور فرق میکند
شکل شماره -3 درصد فراوانی کیفیت شادابی نهال بادام تلخ در تیمارهای مختلف نور
بحث
عامل نور یکی از فاکتورهای ب سیار مهم در موفقیت ر شد و زندهمانی نهال ا ست . - Grubb & Bloor, 2004; Sofo et al ., 2009 - نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که متغیرهای ارزیابی شده در ارتباط با مشخصات مورفولوژیک نهال بادام تلخ به شدت تحت تاثیر محیط نوری قرار گرفتهاند که ن شان از اهمیت عامل نور به عنوان یک فاکتور تاثیرگذار بر صفات مورفولوژی نهال میبا شد.
بر ا ساس نتایج این تحقیق نرخ زندهمانی به طور معنیداری متاثر از شدت نور است. از این رو نهالهای بادام تلخ در شدت نور کمتر 50 - درصد و سایه - بر خلاف نور کامل از بیشترین میزان زندهمانی برخوردارند. Peterson و همکاران - 2000 - و - 2001 - Lof اثر سایه درختان روی زنده مانی اولیه بلوط را مثبت ارزیابی کردند.
بر اساس نتایج تحقیق، شدت نور بر رویش ارتفاعی نهال بادام تلخ تاثیر معنیداری داشت بطوریکه در شدت نور 50 درصد در مقایسه با نور کامل و سایه نهالها از ارتفاع بیشتری برخوردار بودند.
