بخشی از مقاله
چکیده
فاصله کاشت از مهمترین فاکتورهای مدیریتی در جنگلداری میباشد و در واقع مهمترین نقش یک جنگلبان تنظیم فاصله کاشت در حین تأسیس رویشگاه، تنک نمودن و یا دیگر عملیات جنگلداری است. نتایج تحقیقات فراوانی که در این زمینه انجام شده است با افزایش فاصله کاشت و وسعت تاج درخت میزان مخروطشدگی افزایش خواهد یافت. در این تحقیق، نهالهای افرا پلت، بلوط بلندمازو، آزاد و توسکای ییلاقی که پس از قطع یکسره در اسفند 94 جنگلکاری شد، برای بررسی اثر فاصله کاشت تحت آزمایش عرصهای قرار گرفت. بهمنظور بررسی اثر فاصله کاشت تعداد 3360 اصله نهال 840 - نهال از هر گونه - در قالب طرح کرتهای خردشده در قالب بلوکهای کامل تصادفی در 4 ترکیب خالص و 31 حالت آمیختگی با 3 تکرار با فواصل کاشت - 3*3 - و - 2*2 - متر انتخاب شد و پس از کاشت تا پایان فصل رویش در سه نوبت - خرداد 95، مهر 95 و شهریور - 96 زندهمانی نهالها، مشخصههای طول ساقه، قطر یقه، قطر تاج مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آنالیز واریانس دادههای مربوط به زندهمانی نهالهای بلندمازو، آزاد، افرا پلت و توسکا ییلاقی نشان داد که زندهمانی نهالها تحت تاثیر فاصله کاشت قرار نداشته و در سطح احتمال 95 درصد مقدار آن معنیدار نبوده است. طبق نتایج حاصل از آنالیز واریانس فاصله کاشت بر میزان رشد قطری، رشد ارتفاعی گونههای بلندمازو، آزاد، پلت و توسکا ییلاقی موثر بوده و مقدار آنها در سطح احتمال 95 درصد معنیدار است.
کلمات کلیدی: فاصله کاشت، بلوط بلندمازو، آزاد، افرا پلت، توسکا ییلاقی
.1 مقدمه
تداوم و پویایی جنگل وابسته به استقرار و تحول تجدید حیات در آن است. بنابراین آینده یک جنگل طبیعی وابسته به وضعیت کنونی زادآوری در آن است و آنچه که امروزه در نقاط مختلف تحت عنوان جنگل و یا تودههای جنگلی شناخته می-شود، در واقع نتیجه تکامل و تحول زادآوری آن جنگل در دورههای گذشته است. وضعیت تجدید حیات و زادآوری در یک منطقه آینهای است که سیمای ظاهری گذشته، حال و آینده جنگل را در آن منطقه، مشخص میکند .[2] یکی از مهمترین درختان ناحیه خزری بلوط بندمازو است. درخت بلندمازو به عنوان مهمترین و فراوانترین گونه صنعتی جنگلهای خزری [3]، در ارتفاعات ساحلی پایینبند تا ارتفاعات میانبند و فوقانی این جنگلها دیده میشود .[1] گونه افرا پلت پنجمین گونه صنعتی و بومی جنگلهای شمال که حدود 3 درصد از ترکیب و 6 درصد از حجم گونههای درختی جنگلهای شمال را اشغال کرده است.
توسکا ییلاقی یکی از گونههای بومی تندرشد و پر تولید جنگلهای شمال است و طبق تجربیات بدست آمده میزان رشد قطری سالانه این گونه بیش از یک سانتیمتر است و با باکتریهای تثبیت کننده ازت همزیستی میکند. درختان آزاد شامل 6 تا 7 گونه میباشند به طوریکه دو تا سه گونه در شرق آسیا و بقیه در غرب آسیا واقع شدهاند. درختان آزاد با قامتی متوسط تا بلند، ارتفاع 20 تا 35 متر، دارای تاج گسترده، تا قطر 2 متر، در خاک مرطوب و غنی از هوموس زیست مینمایند اما تحمل رطوبت اشباع و خاک باتلاقی را ندارند، نورپسند بوده و در دامنه ارتفاعی 600-100 متر به راحتی از طریق بذر گسترش مییابند. در مورد اثر فاصله کاشت بر روی دانسیته چوب گونههای مختلف این رابطه ممکن است با افزایش فاصله کاشت مثبت، منفی و یا بدون ارتباط و بی معنی باشد. قلیزاده - 1384 - در طرح تحقیقاتی در منطقه جنگلی نوشهر با بررسی اثر فواصل کاشت توسکای ییلاقی نشان داد که ابعاد 3*3 متر بهترین فاصله کاشت از نظر رویش قطری و ارتفاعی میباشد. بررسی اثرات فواصل کاشت گونههای درختی و درختچهای در تپههای ماسهای خوزستان نشان داد که میانگین قطر تاج به عنوان شاخص رویشی، در فواصل کاشت بیشتر از 5*5 متر نسبت به 3*3 متر بیشتر است .[5]
طالشی و همکاران - 1390 - طی یک دوره 15 ساله در منطقه جنگلی سنگ بن لاجیم واقع در ارتفاع میانبند جنگلهای ساری در استان مازندران و در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با 5 تیمار فاصله نهالکاری در 3 تکرار و به منظور بررسی تاثیر فواصل کاشت بر روی کمیت و درختان توسکای ییلاقی انجام شد. تیمارهای فواصل کاشت نهالها شامل 1*1، 2*1، 2*2، 3*2 و 3*3 متر بودند. بر اساس نتایج به دست آمده میانگین قطر برابر سینه در تیمارهای فواصل کاشت دارای اختلاف معنیداری بوده، به طوری که این میانگینها در فواصل کاشت 1*1 و 2*1 متر از کمترین کمیت قطری و ارتفاع برخوردار بوده، در حالی که تیمار 3*3 متر از بیشترین قطر برابر سینه و ارتفاع بهرهمند است.
. 2 مواد و روشها
2؛.1 منطقه مورد مطالعه
جنگل آموزشی وپژوهشی شصت کلاته - طرح جنگلداری دکتر بهرام نیا - در شیبهای شمالی سلسله جبال البرز واقع شده است. درحوزه آبخیز 85 طرح جامع جنگلهای شمال کشور و در حوزه استحفاظی اداره کل منابع طبیعی استان گلستان و در محدوده سر جنگلبانی نوچمن و اداره منابع طبیعی شهرستان گرگان و در فاصله 8 کیلومتری جنوب غربی شهرستان گرگان ودر عرض جغرافیایی 36 درجه و 45 دقیقه تا 43 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 54 درجه و 24 دقیقه تا 21 دقیقه شرقی واقع شده است. این سری از 33 پارسل جمعا به مساحت 1713/3 هکتار تشکیل شده است که تحقیق حاضر در پارسل شماره 5 آن به مساحت 48 هکتار انجام شد - شکل . - 1-2
2؛.2 پوشش گیاهی
تیپ جنگل در پارسل مربوطه ممرز- انجیلی است. گیاهان همراه مهم شامل کارکس، سرخس، انواع گرامینه، پامچال، تمشک، کولهخاس، بنفشه بوده و میزان تاج پوشش درختان 30 تا 90 درصد و میزان پوشش کف جنگل 70 درصد میباشد. مهمترین رستنی هرز و مزاحم تمشک میباشد. تودههای جوان تا میانسال ممرز، انجیلی نسبتا انبوه با درختان مسن ممرز به صورت پراکنده در اشکوب بالا بوده و تجدید حیات ضعیف و پراکنده از گونههای انجیلی، خرمندی، افرا و ممرز دارد. همچنین در بعضی نقاط تودهها، پوشش علفی زیاد به چشم میخورد.
2؛.3 بررسی اثر فاصله کاشت
به منظور بررسی اثر فاصله کاشت تعداد 3360 اصله نهال 840 - نهال از هر گونه شامل بلندمازو، آزاد، افرا پلت و توسکا ییلاقی - در قالب طرح کرتهای خردشده در قالب بلوکهای کامل تصادفی در 4 ترکیب خالص و 31 حالت آمیختگی با 3 تکرار با فواصل کاشت - 3*3 - و - 2*2 - متر انتخاب شد.
2؛.4 مشخصات کمی نهالها
زندهمانی: نهالهای خشک شده در طول فصل رویش برای هر گونه شمارش و ثبت شد. در پایان فصل رویش با توجه به تعداد نهال کاشته شده در هر کرت و تعداد نهالهای خشک شده در همان کرت، درصد زندهمانی در هر کرت محاسبه گردید. ارتفاع: ارتفاع نهالها با استفاده از خطگش فلزی از سطح زمین تا جوانه انتهایی نهال با دقت سانتیمتر اندازهگیری شد. قطر یقه: قطر یقه نهال در سطح زمین که با استفاده از کولیس با دقت 0/01 میلیمتر اندازهگیری شد.
