بخشی از مقاله
خلاصه:
نور یکی از عوامل موثر بر میزان سوخت و ساز، رشد و تحریک ماهی می باشد. در این مطالعه اثر شدت نور و دوره ی نوری بر هورمون های لاکتات و گلوکز ماهی استرلیاد Acipenser ruthenus بررسی شد. بدین منظور 120 بچه ماهی انگشت قد استرلیاد با وزن - 21/8 3/2 - پس از سازش به صورت تصادفی در 12 تانک 500 لیتری توزیع شدند .
ماهیان تحت تاثیر 4 تیمار - دوره نوری 18 - 18L :6D - ساعت روشنایی و 6 ساعت تاریکی ,
6 - 6L: 18D - ساعت تاریکی - 24L :00D - روشنایی مطلق , - 00L: 24D - تاریکی مطلق و شدت نور 100 لوکس و 250 لوکس و 450 لوکس توسط لامپ هایی که در فاصله حدود 1 متری از سطح آب قرار گرفته بود تامین گردید. تغذیه بچه ماهیان 60 روز ادامه یافت و بیومتری ابتدا و انتها انجام گرفت. در پایان نتایج توسط انالزواریانس مورد محاسبه و بررسی قرار گرفتند.
اختلاف معنا داری بین تیمارها وجود نداشت. حداکثر میزان وزن و گلوکز در نیمار با دوره نور 16 ساعت روشنایی با شدت نور 100 لوکس بود. بیش ترین غلظت لاکتات در تیمار 24ساعت روشنایی با شدت نور 450 لوکس بود ولی بین تیمارها اختلاف معنادار آماری در سطح 95 درصد اعتماد بود. حداکثر SGR - ضریب رشد ویژه - ، وزن کسب شده - GR - ، درصد بازماندگی، طول نهایی در 16 ساعت روشنایی و شدت نور 100 لوکس و اختلاف معنادار آماری بین تیمارها در سطح3 0/05 مشاهده شد. از انجایی که ماهی استرلیاد یه گونه از ماهیان بنتیک است، تغییرات نورنور در این گونه موثر نیست و به عنوان گونه مقاوم برای پرورش محسوب می شود.
مقدمه
ماهیان خاویاری در نیمکره شمالی، در شمال و شرق آسیا،آمریکای شمالی و اروپاپراکنش دارند. دریای خزر بعنوان بزرگترین دریاچه جهان، مهمترین زیستگاه ماهیان خاویاری در جهان و بویژه دریای خزر در حال کاهش است و در این خصوص دلایل مختلفی بیان شده است - Abtahi et al., 2007 - ، صید بی رویه، کاهش زیستگاه و بسترهای آلوده تخم ریزی سبب شده است که این گونه ها در فهرست ماهیان در معرض خطر سازمان IUCN - International Union for Conservation of Nature - قرار گیرند. همچنین از سال 1997 نام این ماهیان در فهرست کنئاسیئن بین المللی نظارت بر تجارت گونه های در معرض خطر - CTTES - قرار گرفته است. بیشتر ماهیان خاویاری رود کوچ و نیمه رودکوچ هستند، انها در آبهای اقیانوسی یا شور مزه زندگی کرده و بسته به کونه چند ماه در سال به آبهای شیرین مهاجرت می کنند .
ماهی استرلیاد - - Acipenser ruthenus کوچکترین و از گونه های با ارزش تاسماهیان و تنها گونه تاسماهیان بومی آب شیرین می باشد . نرها در سن 5- 3 سالگی و ماده ها در سن 8- 5 سالگی بالغ می شوند . - . - Hochleithner and Gessner ., 1999 استرلیاد در سال 1383 به ایران وارد شد و در حال حاضر تکثیر مصنوعی آن در دست انجام است . اگر چه ماهیان خاویاری جزو ماهیان قدیمی هستند به طور شگفت انگیزی با شرایط محیطی متغییر عصر حاضر سازش یافته اند و در مقایسه با ماهیان استخوانی حتی دارای برتری هایی نیز هستند از جمله این برتری ها می توان به دامنه وسیع درجه حرارت تخم ریزی , طولانی بودن قابلیت لقاح اسپرم و تخمک در آب , یوری هالین شدن زود هنگام بچه ماهیان جوان و طیف وسیع تغذیه ای اشاره نمود .
استرس به شرایطی گفته می شود که تعادل دینامیک یا هموستازی جانور در نتیجه عمل محرک های خارجی که عوامل استرس زا نامیده می شوند بر هم زده شود . - Wendelaar Bonga, 1997 - استرس نوعی تهدید برای تعادل یا هموستازی بدن است و پاسخ به استرس وابسته به کیفیت، شدت و مدت اثر عامل استرس زا و موفقیت ارگانیزم است.استرس اثرات منفی روی سیستم بدن دارد.
یکی از شاخص های مهم و قابل اطمینان در بررسی وضعیت سلامتی و فیزیولوژی ماهیان سنجش پارامترهای خون آنهاستکه از تغذیه، عوامل محیطی و سن نیز اثر می پذیرد . - Fanouraki et al., 2007 - بنابراین برای مقایسه تاثیر رژیم نوری بر سلامت و سیستم دفاعی می توان شاخص های خونی را مورد بررسی قرار داد . - Rehulka et al., 2005 - گلوکز و لاکتات شاخص های مناسب فیزیولوژیک جهت بررسی رخداد استرس در ماهیان می باشند و به هنگام وقوع استرس مقادیر آنها افزایش می یابد
در این زمینه، مطالعات انجام یافته درباره تاثیر دوره نوری و شدت آن به ویژه در بچه ماهی استرلیاد بسیار کم و نادر است. بسیاری از مطالعات نشان داده است که به طور کلی بیشتر ماهیان نیاز به یک حداقل شدت نور آستانه برای رشد طبیعی دارند . - Beouf and Le Bail 1999 - نور - شدت، کیفیت و دوره نوری - عاملی است که می تواند در یک محدوده گسترده، بسیار سریع تغییر نماید. این عامل برای اغلب موجودات گیاهی و جانوری، به جز چند گونه، مانند ماهیان اعماق دریاها و غارها که می توانند بدون حضور نور زتده بمانند، فاکتوری ضروری برای زندگی است. با وجود دوره نوری و شدت نور در رشد و نمو ماهیان میزان این تاثیر در گونه های مختلف ، بسته به سن و مراحل مختلف نمو همان گونه نیز متفاوت است. - Loew and Sillman, - 1993 در ماهیان استخوانی، نور در تمام مراحل چرخه زندگی از رشد و نمو جنینی تا رسیدگی جنسی در بالغین تاثیر گذار است
بنابراین دستیابی به دامنه مناسب و بهینه دوره نوری و شدت آن در یک واکنش متقابل و نیز تاثیر این عوامل روی فاکتورهای رشد از مهم ترین خلاهای تحقیقاتی موجود در خصوص آبزی پروری تاس ماهیان به عنوان یکی از گونه های مناسب آبزی پروری در مراحل اولیه زندگی است. شدت نور بالا ممکن است استرس زا و یا حتی کشنده باشد
به نظر می رسد که شدت نور یکی از عوامل مهم برای نوجوان و عملکرد رشد بزرگسالان نیست . به طور کلی اختلالات محیط زیست به عنوان منبع بالقوه استرس در نظر گرفته می شود و کورتیزول و سطح لاکتات پلاسمای خون به عنوان شاخص پاسخ به استرس های فیزیولوژیکی در ماهیان خاویاری استفاده می شود
پرندآور و همکاران - 1386 - با بررسی تاثیر دوره نوری روی تغذیه بچه ماهی شیپ Acepenser nudiventris به این نتیجه رسیدند که نگهداری و پرورش بچه ماهیان خاویاری در مرحله پس از ونیرو در شرایط کاملا تاریک، طول دوره پرورش را کوتاه تر می کند. در واقع سرعت رشد بچه ماهیان در شرایط روشنایی، کم تر از شرایط تاریکی مطلق بود.
Zolfaghari و همکاران - 2011 - ، در تحقیق خود روی بچه تاسماهی ایرانی ثابت کردند که دوره های نوری نمی توانند سبب ایجاد پاسخ های استرس مزمن شوند و در نتیجه کارایی رشد تاسماهی ایرانی انگشت قد پرورشی در دوره نوری 18 تا 12 ساعت روشنایی، بدون استرس بهبود یافت. بانی و همکاران - Bani et al., 2009 - با بررسی دوره های مختلف نوری روی رشد، استرس و پارامترهای خونی فیل ماهی جوان پرورشی گزارش کردند که دوره های مختلف نوری تاثیری روی کارایی رشد فیل ماهی جوان پرورشی 22/5 - گرم - نداشت و حتی در رژیم نوری 24 ساعت روشنایی، وزن نهایی%15 کمتر از 16 ساعت روشنایی بود. آنها دلیل این نتایج را عدم تحریک کارایی رشد در ماهیان پرورش یافته بودند. زیرا فیل ماهی جوان ممکن است در طول تاریکی استراحت نماید و در نتیجه انرژی حرکتی را به صورت پتانسیل در بدن خود ذخیره نماید. همچنین سیستم تغذیه این گروه از ماهیان از نظر طبیعی چندان وابسته به نور نیست، زیرا دستگاه بینایی نقش مهمی را درفعالیت های تغذیه ای آنها بازی نمی کند.
فلاحتکار و همکاران - Falahatkar et at., 2012 - نیز پس از مطالعه دوره های مختلف نوری روی تاس ماهی ایرانی 2 ساله اعلام کردند اگرچه رشد ماهی در تیمار دوره نوری 24 ساعت تاریکی بهتر از سایر تیمارها بود، ولی هیچ گونه اختلاف معنی داری در تیمارها مشاهده نشد. هر دو گروه محققین اخیر به این نتیجه رسیدند که دستگاه بینایی نقش مهمی در فعالیت های تغذیه ای پاروپوزه ها و ماهیان خاویاری بازی نمی کند، زیرا آنها ماهیانی بنتوزخوار بوده، از اندام های تخصص یافته مانند سبیلک و روستروم - Kasumyan, 1999 - برای یافتن غذای خود استفاده می کنند و به همین دلیل به راحتی می توانند در تاریکی غذای خود را بیابند. البته گروه اخیر دمای آب، وزن، سن، ژنتیک و ویژگی های فردی را نیز از مهم ترین دلایل تفاوت نتایج محققین روی گونه های مختلف ماهیان خاویاری اعلام داشتند. همچنین تفاوت رشد در گونه های خاویاری در دوره های متفاوت نوری ممکن است ناشی از طراحی آزمون، فاکتورهای مغذی،سیستم های پرورشی - Hallaraker etat., 1995: Falahatkar et al., 2012 - و نیز اندازه ماهی مورد آزمایش باشد.
Boeuf و - 1999 - Le Bail در یک مطالعه مروری روی ماهیان استخوانی نشان دادند که برای رشد و نمو طبیعی لارو ماهیان به یک حداقل آستانه شدت نور نیار است. از طرف دیگر شدت نور آستانه می تواند در برخی گونه ها در یک دامنه قرار گیرد. آنها همچنین بیان کردند که رشد به شدت وابسته به شرایط پرورشی است و به نظر می رسد که شدت نور نمی تواند عامل موثر و مهمی روی تنظیم رشد ماهیان جوان و بالغین باشد
