بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش، تأثیر دو رقم آربکین3 و کرونائیکی4 - پایه - ، سه رقم دزفول ،تخم کبکی وآمیگدالولیا 5 - پیوندک - و دو پیوند لوله ای و شکمی - روش پیوند - بر میزان موفقیت در تولید نهال پیوندی زیتون، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 12 تیمار و پنج تکرار در یک گلخانه تجاری واقع در استان فارس، شهرستان شیراز مورد بررسی قرار گرفت. پس از تجزیه و تحلیل داده ها، مشخص گردید که نوع پایه در تعداد شاخه فرعی تولید شده اثر دارد و تعداد شاخه فرعی تولید شده در پایهی بذری کرونائیکی بیشتر از آربکین می باشد. همچنین پیوندک دزفول، از تعداد شاخه فرعی بیشتری نسبت به پیوندک آمیگدالولیا و تخم کبکی برخوردار بود. رقم پیوندک بر درصد گیرایی پیوند تأثیر داشت و پیوندک رقم تخم کبکی نسبت به سایر پیوندکها از درصدگیرایی بیشتری برخوردار بود. پیوند شکمی از درصد گیرایی بیشتری نسبت به پیوند لوله ای برخوردار بود. پایه بذری آربکین از درصد گیرایی بیشتری نسبت به کرونائیکی برخوردار بود و همچنین پیوندک روی پایه بذری آربکین از رشد بیشتری نسبت به پایه دیگر برخوردار بود.
کلمات کلیدی: رشد، درصد گیرایی، شاخه فرعی، روش پیوند.
مقدمه
زیتون از قدیمی ترین منابع غذایی بشر است و با پیشرفت دانش و روشن شدن خواص و ارزش های غذایی و درمانی محصولات اصلی و فرعی آن ، در مناطق وسیعی از جهان شامل اروپا، آسیا، افریقا، آمریکا و اقیانوسیه کشت می شود .[4] با توجه به نیاز وارداتی کشور در خصوص روغن مصرفی و همچنین ایجاد و توسعه اشتغال، در سال 1372 شمسی طرح اصلاح و توسعه باغ های زیتون در کشور به اجرا گذاشته شد و باعث افزایش سطح زیرکشت زیتون در کشور گردید. در بررسی تکثیر درختان زیتون به روش پیوند بر روی قلمه و جایگزینی این روش به جای پیوند بر روی نهال های بذری با بررسی و بافت شناسی محل پیوند، مشخص شد که ظرف مدت 2 ماه ارتباط آوندی بین پایه و پیوندک برقرار می شود .[5] بعد از پیوند، اولین عکس العمل قابل مشاهده با میکرسکوپ الکترونی ، ظهور لایه نکروز در پایه و پیوندک و واکنش بعدی تشکیل پینه بوده و پیوند قلمه یک روش تکثیر سریع در گونه هایی است که از قابلیت ریشه زایی ضعیفی برخوردارهستند.[10]
در تحقیقی با انجام پیوند رقم کورنیکابرا - 6حساس به ورتیسلیوم - روی پایه های مقاوم به این بیماری گزارش کردند که این پیوند باعث افزایش مقاومت و کاهش حساسیت این رقم از 4/2 به 1/8 درصد نسبت به بیماری ورتیسلیوم گردید .[8]از اهداف مهم در این تحقیق افزایش درصد تولید نهال از پایه های بذری می باشد. این نوع پایه ها دارای ریشه عمیق و سازگار به خشکی بوده و در صورتی که خوب گزینش شوند، می توانند گیاهان دانهالی یکنواخت، پر رشد، عاری از ویروس و با هزینه کمتر از روش رویشی را تولید کنند. ارقام سازگار یتونز در منطقه تماماً از ارقام سخت ریشه زا از جمله تخم کبکی، دزفول و آمیگدالولیا بوده که در منطقه با کمبود شدید این ارقام روبرو هستیم و با افزایش تولید این نهال ها می توان مشکل کمبود این ارقام را برای متقاضیان این ارقام بر طرف نموده و هم چنین با تولید و عرضه بیشتر این ارقام، ضمن افزایش سطح زیرکشت، یکی از اهداف مهم در طرح توسعه زیتون در کشور محقق خواهد شد.
مواد و روش ها
این پژوهش در یک گلخانه تجاری تولید نهال زیتون در استان فارس، شهرستان شیراز در سال 1390 شمسی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با پنج تکرار انجام گردید. تیمارها شامل نوع پایه در دو سطح شامل پایهی بذری کرونائیکی و آربکین نوع رقم پیوندک در سه سطح شامل ارقام دزفول، تخم کبکی و آمیگدالولیا، و روش پیوند در 2 سطح شامل شکمی و لوله ای بود. در هر پلات آزمایشی با ابعاد حدود 0/5 در 0/5 متر تعداد پنج نهال زیتون قرار گرفت و در اوایل شهریورماه زمانی که پوست به راحتی از شاخه جدا می شد، پس از انتخاب پایه ها و براساس تصادفی بودن تیمارها عمل پیوند انجام گرفت. بعد از انجام پیوند نیز عملیاتی از قبیل سربرداری ، استفاده از چسب باغبانی و آبیاری در نهال های پیوندی انجام گرفت.
تیمارها به ترتیب شامل:1 پیوند لوله ای رقم دزفول رویپایه آربکین 2 پیوند شکمیرقم دزفولرویپایه آربکین 3 پیوند لوله ای رقم تخم کبکی روی پایه آربکین 4 پیوند شکمی رقم تخم کبکی روی پایه آربکین 5 پیوند لوله ای رقم آمیگدالولیا روی پایه آربکین 6 پیوند شکمی رقم آمیگدالولیا روی پایه آربکین 7 پیوند لوله ای رقم دزفول روی پایه کرونائیکی 8 پیوند شکمی رقم دزفول روی پایه کرونائیکی 9 پیوند لوله ای رقم تخم کبکی روی پایه کرونائیکی 10 پیوند شکمی رقم تخم کبکی روی پایه کرونائیکی 11 پیوند لوله ای رقم آمیگدالولیا روی پایه کرونائیکی 12 پیوند شکمی رقم آمیگدالولیا روی پایه کرونائیکی.
فاکتورهای اندازه گیری شده :
1. درصدگیرایی پیوند : با بررسی جوش خوردن محل پیوند و سبز بودن پوست پیوندک تعیین گردید.
2. ارتفاع شاخه پیوندی تولید شده: با خط کش و با واحد سانتی متر اندازه گیری شد.
3. تعداد شاخه فرعی شاخه پیوندی : با شمارش تعداد شاخه فرعی انجام گرفت.
4. قطر بالا و پایین محل پیوند: با استفاده از کولیس و با واحد میلی متر اندازه گیری شد.
5. زمان شروع رشد پیوندک: براساس تعداد روز پس از انجام پیوند محاسبه گردید. یادداشت برداری در چهار زمان مختلف شامل چهار، هشت، 12 ، 16 هفته پس از پیوند انجام شد. تجزیه و تحلیل آماری داده ها در این پژوهش با نرم افزار آماری SPSS و مقایسه میانگین ها با آزمون چند دامنه ای دانکن صورت گرفت. رسم نمودارها با نرم افزار Excel انجام گرفت.
نتایج
نتایج حاصل از بررسی پایه بذری روی میزان رشد نشان دهنده تاثیر معنی دار پایه بذری روی میزان رشد است و میزان رشد در دو نوع پایه یکسان نیست و پیوندک در پایه بذری آربکین از رشد بیشتری برخوردار است - شکل . - 1 نتابج حاصل از بررسی درصد گیرایی در دو نوع پایه نشان داد که درصد گیرایی در دو نوع پایه یکسان نیست و درصد گیرایی پیوندک روی در رابطه با اثر پایه بر روی تعداد شاخه فرعی تولید شده نتایج حاصل نشان داد که تعداد شاخه فرعی تولید شده در دو نوع پایه متفاوت و تعداد شاخه فرعی تولید شده در پایه ی بذری کرونائیکی بیشتر از آربکین است - شکل . - 3درصد گیرایی در دو شیوه پیوند متفاوت بود و درصد گیرایی در روش پیوند شکمی به طور معنی داری از درصد گیرایی در روش پیوند لوله ای بیشتر است - شکل . - 4
