بخشی از مقاله
چکیده
یکی از فعال ترین، متحرک ترین و عمومی ترین فضاهای باز شهری خیابان ها می باشند که همه افراد در هر شرایطی قادر به رفت و آمد و استفاده از آنها هستند، به عبارتی این فضاها زمینه تاثیرگذاری و تاثیرپذیری اجتماعی و فرهنگی کلیه مردم یک جامعه بر هم می باشند؟ در سال های اخیر استفاده بیش از حد از وسایل نقلیه موتوری ایجاد آلودگی های زیست محیطی کرده، بر زندگی شهری سایه افکنده و فضای شهری به خصوص خیابان ها را دستخوش تغییر نموده است؛ به طوری که امکان تردد آسان، راحت و ایمن پیاده را از مردم به خصوص کودکان، سالمندان و معلولین سلب نموده است.
اندیشمندان بر این باورند که بهترین راه بهبود مشکلات حمل و نقل و آلودگی های زیست محیطی با ترویج فرهنگی پیاده مداری و ایجاد تسهیلات مناسب برای آنان بهبود خواهد یافت؛ در پژوهش حاضر، هدف بررسی فضاهای مورد نیاز کودکان و تسهیلات مورد نیاز آنان در فضاهای شهری می باشد که با مطالعه اسنادی و با استفاده از جدیدترین منابع انجام گرفته است. نتایج حاصل از مطالعه نشان می دهد در صورت بهبود معیارهای کیفیت فضاهای پیاده محور و جانمایی درست فضاهای در ارتباط با کودکان، میزان استفاده از محورهای پیاده بیشتر خواهد شد و مشکلات استفاده از وسایل حمل و نقل موتوری و به طبع آن ایجاد روزافزون مشکلات آلودگی زیست محیطی تقلیل خواهد یافت.
-1 مقدمه
خیابان به عنوان یکی از عناصر اصلی استخوان بندی شهر از فضاهای شهری مهم محسوب می گردد که تعاملات اجتماعی در آن صورت می گیرد و رفتارهای استفاده کنندگان از این فضای شهری هویت و کارکردی خاص به آن می بخشد. خیابان فضایی سه بعدی است و به گونه ای کالبدی از محیط اطرافش متمایز می شود، بخشی مهم از بافت شهر را تشکیل می دهد، کاربردی عمومی دارد و در آن امکان مراوده بین انسانها، تفریح، پیاده روی، گذران اوقات فراغت و مواردی دیگر می باشد.
امروزه در شهرهای ما به دلیل ازدحام اتومبیل و اولویت حرکت سواره، تعاملات اجتماعی و حضورپذیری در فضاهای شهری به حداقل ممکن تقلیل یافته و اتومبیل ها نقش اصلی را در جابه جایی های حتی کوتاه شهروندان به خود اختصاص داده، که عاملی در جهت از بین رفتن فضاهای شهری و آلودگی هرچه بیشتر هوا، صوت، محیط و بصری شده است؛ لذا در طول سالیان اخیر، ایمنی تردد پیاده و توجه به پیاده روی در اولویت فعالیت های مدیران، برنامه ریزان و طراحان شهری قرار گرفته است
هدف از این نوشتار، بررسی معیارهای کیفیت فضاهای پیاده محور مناسب کودکان و تاثیر آن بر آلودگی های محیط زیست می باشد. در این راستا با توجه به این که کودکان بیش از گروه های دیگر در معرض تصادفات رانندگی قرار دارند به بررسی خصوصیات رفتاری و محورهای مناسب کودکان پرداخته خواهد شد. با توجه به نظری بودن موضوع، روش تحقیق به صورت اسنادی و بررسی متون می باشد و با در نظر گرفتن ماهیت داده های تحقیق، شیوه پژوهش کیفی و مبتنی بر روندی تحلیلی خواهد بود.
-2 اهمیت پیاده روی
از اواسط قرن 20 در نتیجه حاد شدن مشکلات شهری همانند آلودگی های زیست محیطی، ترافیک، افزایش آمار تصادفات، نا امنی راه ها وآسیب های جانی و مالی، افت کیفیت فضاهای شهری، کمبود فضای پارکینگ اتومبیل در سطح شهرها، مشکلات دسترسی به خدمات، معضلات رفت و آمد اشخاص دارای معلولیت، افزایش فشارهای روانی، افول ارزش های بصری و ... واکنش گسترده ای علیه اولویت حرکت سواره نسبت به پیاده و کاهش تحرکات پیاده بوجود آمد.
در همین راستا جنبش پیاده مدار کردن با هدف بازیابی و توسعه فضاهای پیاده در شهر آغاز گردید و به حرکت پیاده به عنوان سالم ترین، اقتصادی ترین و پویاترین روش جابجایی و حمل و نقل شهری نگرسیته شد؛ همچنین می توان از مزیت پیاده روی به موارد زیر اشاره نمود:
- محیط زیست شهری را آلوده نمی کند و از آلودگی بیشتر آن جلوگیری می کند.
- منابع انرژی غیر قابل تجدید را مصرف نمی کند.
- پیاده روی کمک به سرزندگی و نشاط افراد می کند و به فضاهای شهری پویایی می دهد.
- هزینه تامین شبکه مناسب جهت پیاده روی به دلیل اینکه جزء فضاهای طبیعی شهر است و جای جداگانه ای نمی خواهد، در مقایسه با راه حل های دیگر ناچییز می باشد.
- پیاده روی می تواند در جهت توزیع عادلانه دسترسی به امکانات شهری عمل کرد. - کاشانی جو، 1389، ص - 37
بنابراین می توان گفت، از مهمترین جنبه های حضور انسان در فضاهای شهری که سبب سرزندگی، پویایی و افزایش نقش اجتماعی می شود، حرکت پیاده است و خیابان و مسیرها از بارزترین عرصه های عمومی است که می تواند به عنوان بستری برای پیاده روی درنظر گرفته شود.
-1-2 عابر پیاده
”عابران پیاده“ افرادی هستند که در فضاهای عمومی راه می روند، می نشینند و می ایستند یا از یک ویلچر استفاده می کنند و می توانند اقشار گوناگون از کودکان و نوجوان تا افراد بالغ، سالخوردگان، معلولین، کارگران، ساکنان، خریداران و نگهبانان را در برگیرند.
عابرین پیاده ای که بیشتر در معرض خطر تصادفات قرار دارند کودکان و سالمندان هستند که بیش از سایر گروه های سنی دیگر سفرهای خود را به صورت پیاده انجام می دهند و بیش از سایرین نیز در معرض تصادفات رانندگی قرار دارند؛ زیرا کودکان به دلیل جثه کوچک، عدم آشنایی با شرایط محیطی خیابان ها و بازیگوشی در معرض خطر قرار می گیرند و سالمندان نیز اگرچه رعایت موارد ایمنی را می کنند ولیکن به لحاظ ضعف جسمانی، عدم چالاکی و نقصان قدرت بنیایی و شنوایی در معرض تصادفات در خیابان های شهر قرار می گیرند.
-2-2 نیازهای عابرین پیاده
در طراحی تسهیلات عابرین پیاده، باید به این مسئله توجه نمود که نیازهای آنان طیف بسیار گسترده ای دارد و زمانی تسهیلات مخصوص عابرین پیاده موفق است که قابلیت انعطاف برای برآورده نمودن نیازهای کلیه گروه های عابرین را داشته باشد؛ آنان تمایل به تسهیلاتی دارند که ایمن، جذاب و مناسب باشد و به سهولت مورد استفاده قرار گیرد. همچنین می بایست بخاطر سپرد که هیچگاه استانداردهای واحد نمی تواند نیازهای طیف مختلفی از عابران را با توانایی های جسمی مختلف برآورده سازد.
با توجه به این مسئله که یکی از بیشترین گروه های آسیب پذیر و در معرض خطر در میان گروه های استفاده کنندگان از خیابان های شهری کودکان می باشند به این دلیل حائز اهمیت است که با ویژگی ها و نیازهای آنان آشنایی داشت و منطبق با نیازهای آنان فضاهای شهری را طراحی نمود.
توجه ویژه به نیازهای کودکان و سالمندان و همچنین توجه به تمهیدات مورد نیاز در مسیرهای ارتباط غیر سواره، پیاده روی را به امری ممکن و قابل حصول برای آنان تبدیل می کند
بر طبق اعلامیه سازمان ملل کودک کسی است که سن او کمتر از هجده سال باشد، مگر اینکه بر اساس قانون ملی قابل اعمال، سن قانونی کمتر تعیین شده باشد - کاشانی جو، 1389، ص - 30 در این پژوهش با توجه به رده های مختلف سنی، سطح آشنایی و توانایی های آنها و تناسبات و مقیاس در فضاهای شهری، منظور از کودک، افراد زیر 14 سال می باشند که نسبت به گروه های سنی بالاتر از خود تجربیات کمتری در فضاهای شهری دارند و بیشتر در معرض خطر می باشند.
مهمترین نیاز کودکان و نوجوانان به عنوان عابر پیاده، مراقبت و نظارت والدین در فضاهای شهری می باشد، حتی مطلوب ترین تسهیلات نمی تواند کودکان را از خطرات بالقوه در خیابان حمایت کند، در این راستا برنامه آموزشی نقش بسیار مهمی در افرایش میزان آگاهی های آنان دارد و کمک به افزایش ایمنی کودکان در فضاهای شهری می شود؛ علاوه بر موارد فوق طراحی مناسب مکان هایی که کودکان در آنجا حضور دارند و رفت و آمد می کنند از اهمیت خاصی برخوردار است.
