بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به شرایط اقلیمی و رشد جمعیت در ایران در آینده نه چندان دور، تامین غذا و آب تبدیل به دغدغه اساسی در این کشور میشود. مطالعه حاضر به منظور دستیابی به روشی ارزان و سودآور در راستای پرورش گونه تجاری-صادراتی خرچنگ شناگر آبی صورت گرفت. غذاهای دریایی باوجود ارزش غذایی فراوان، میتوانند بدون نیاز به صرف آب، زمان و هزینه فراوان تهیه شوند.
صادرات آبزیان خوراکی، تجارتی سودآور بهحساب میآید. طبق اطلاعات دریافت شده از فائو خرچنگ شناگر آبی یک گونه شیلاتی مهم بهحساب میآید که در سواحل جنوب ایران یافت میشود و میتواند مورد توجه جامعه دریای ایران قرار گیرد. به منظور تحقق توسعهپایدار و حفظ بقای این خرچنگ، میتوان به تکثیر و پرورش لارو در حوضپه تکثیر پرداخت و پس از طیشدن مراحل اولیه زندگی لاروها را در محیط طبیعی رها کرد.
با توجه به اهمیت تغذیه در طی پرورش لارو و با توجه به این که فیتوپلانکتون خام تغذیه ایدهآل لارو خرچنگ است و تاثیر مثبت چشمگیری بر رشد و بقاء لارو خرچنگ شناگرآبی دارد، تاثیر شکوفایی پلانکتونی بر رشد و بقای خرچنگ مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. طبق تحلیل داده های موجود با استفاده از محاسبات آماری اکسل، شکوفایی پلانکتونی بهطور تقریبی باعث ده برابر شدن آمار صید و رشد میشود لذا میتواند در راستای افزایش رشد لارو مورد استفاده قرار گیرد.
گونه Cochlodinium Polykrikoides در مقایسه با دیگر فیتوپلاکتونها علاوه بر تحمل غلظت مولکولی بیشتر، مقاومت بیشتری به تغییرات شوری و دما دارد، همچنین خرچنگ شناگر آبی در برابر توکسین های تولید شده توسط این فیتوپلانکتون مقاوم است . این ویژگی ها باعث میشوند که این گونه پلانکتونی به عنوان یک تغذیه مناسب برای لارو خرچنگ شناگر آبی مطرح شود که طبق داده های موجود میتواند تا سیزده برابر میزان کشت را افزایش دهد.
.1 مقدمه
-1-1شناخت خرچنگ شناگر آبی و اهمیت آن
سخت پوستان ده پا بخش عمدهی صید تجاری آبزیان در نواحی مختلف اقیانوسی را به خود اختصاص داده اند. در میان خانواده های مختلف از خرچنگهای تجاری، خانواده پورتونیدآ با چهار گونه بسیار مهم همواره از اهمیت ویژهای برخوردار هستند
براساس مقایسه ویژگیهای ریخت شناسی و ژنتیکی نمونههای مختلف از خرچنگهای شناگر آبی سراسر دنیا مشخص گردید تنها گونه - P. Segnisقبلاً تحت عنوان گونه P. Plagicus در منطقه معرفی شده است - در آبهای خلیج فارس حضور دارد . - Lai and Davie., 2010 - بهمنظور درک اهمیت این گونه، از اطلاعات سازمان فائو استفاده شد. طبق این اطلاعات، آمار صید جهانی این گونه برحسب تن مطابق شکل1 است که نشاندهنده اهمیت بالای آن است. Portunus Plagicus یکی از گونههای مهم تجاری فون آبهای خلیج فارس و دریای عمان بهشمار میرود. با توجه به ارزش بالای خرچنگ شناگر آبی میتوان صیادان و پرورش دهندگان را به سمت بهره برداری از این گونه سوق داد.
به منظور محافظت از گونه و تدوین برنامه ای پایدار در راستای مدیریت استفاده از خرچنگ شناگر آبی اطلاعات زیستی و آماری کافی مورد نیاز است
خرچنگ شناگر آبی که تصویر آن در شکل2 نمایش داده شده است، یک گونه تروپیکال و یک شکارچی سیری ناپذیر و گندیده خوار است که معمولا در مصبها و آبهای ساحلی، در محیطهای ماسهای، گلی، جلبکی، علف های درون مصب و آبهای ساحلی تا عمق50 متر زندگی میکند
پراکنش این موجود در اقیانوس هند، آبهای پاکستان، خلیج فارس، سواحل شرقی آمریکا، سواحل شمال ژاپن، مدیترانه و سواحل غربی آفریقا گزارش شده است و دارای زندگی چند مرحله ای هستند. اولین مرحله زندگی، مرحله لاروی است و معمولا از تابستان شروع میشود که به خرچنگ در این مرحله، زوءآ1 میگویند - شکل. - 4 زوءآ توان شنا برخلاف جریان را ندارد و توسط جریان جابجا میشود ، و از مکان تولد خود فاصله میگیرد. خرچنگ ها طی این مرحله، بیشترین مرگ و میر را دارند و معمولا مرگ آنها بر اثر عدم دستیابی به منابع غذایی، تغییرات شوری و شکار شدن توسط ماهی ها، عروسهای دریایی و دیگر آبزیان رخ میدهد
درصد کمی از زوءآ ها زنده میمانند و وارد مرحله بعد زندگی میشوند که به آنها مگالوپ2 میگویند - شکل - 4 که در دریا یا کف زندگی میکند. مگالوپ شباهت بیشتری به خرچنگ بالغ دارد و پس از پوست اندازی های مکرر و رشد سریع اندازهاش تقریبا برابر 2,5FP میشود.
در پاییز اکثر مگالوپها تبدیل به جوونیل3 - شکل - 4 میشوند که عرض کاراپاسشان 6 cm تا 3 است و به سرعت به رشدش ادامه میدهد و در زمستان تبدیل به خرچنگ بالغ جوان میشود که کاراپاسشان حدود 9 cm طول دارد. در طول آخرین مرحله پوست اندازی خرچنگ ماده بالغ - شکل - 3 جوان برای اولین بار با نر بالغ - شکل - 3 جفتگیری میکند. خرچنگ های ماده در فصل جفت گیری به مکانهایی میروند از تغییرات شوری به دور باشند و تخم هارا تقریبا 18 روز در زیر شکمش حمل میکنند. ماده ها اکثرا در اواخر بهار و اوایل تابستان تخم ریزی میکنند و طی هر بار تخم ریزی 180 هزار تا 2 میلیون تخم رها میشود و تعداد بسیار کمی از آنها بالغ میشوند
خرچنگ شناگر آبی بالغ از ماهیهای کوچک، حلزونها، کرمها و سخت پوستان کوچک تغذیه میکنند و معمولا در برابر پرندگان و ماهی های بزرگ آسیبپذیرند.خصوصیاتی مثل رشد سریع، سهولت در پرورش لارو، باروری بالا و مقاومت بالا در برابر آمونیاک و نیترات باعث آیدهآل بودن این گونه در زمینه آبزی پروری شده است.
طبق آزمایشات صورت گرفته در گذشته، شوری و تغذیه دو عامل بسیار مهم در چرخه زندگی خرچنگ میباشند و بیشترین شانس بقاء لاروها زمانی حاصل میشود که پلانکتون خام به عنوان تغذیه انتخاب شود . - Mildred and Rogers., 1994 - میتوان از فیتوپلانکتونها در راستای تغذیه آبزیان مختلف ازجمله لارو خرچنگ، دوکفهها، نرم تنان و زئوپلانکتونها استفادهکرد به علاوه در پرورش ماهی میتوان از فتوپلانکتونهای زنده جهت تغذیه استفاده کرد. .
تصاویر ماهوارهای نشان میدهد که در مناطقی که شکوفایی پلانکتونی رخ داده است کلروفیل و کربن آلی آب افزایش می یابد
مواد غذایی در دسترس و همچنین رشد و بقاء لارو خرچنگ مضاعف میشود. به منظور درک تاثیر پدیده شکوفایی پلانکتونی بر رشد خرچنگ، آمار صید سخت پوستان استان هرمزگان برحسب تن در بازه زمانی سال 1376 تا 1389 طبق سالنامه آماری شیلات استان هرمزگان - جدول - 1 مورد بررسی قرار گرفت.
با توجه به چرخه زندگی خرچنگ و دیگر سخت پوستان چنین نتیجه گیری شد که افزایش فیتوپلانکتونهای زنده و خام در طی کشند قرمز سال 1388 در محیط باعث افزایش رشد و بقاء زوءآ و در نتیجه افزایش آمار صید خرچنگ بالغ میشود. با تکیه بر این اطلاعات، در جهت حفظ بقای گونه، افزایش رشد لارو و صادرات پایدار میتوان پدیده کشند قرمز را به منظور تهیه پلانکتون خام در حوضچه تکثیر شبیهسازی کرد و از آن در راستای تغذیه لارو خرچنگ استفاده کرد.
استان هرمزگان ، بین مختصات جغرافیایی 25 درجه و 24 دقیقه تا 28 درجه و 57 دقیقه عرض شمالی و 53 درجه و 41 دقیقه تا 59 درجه و 15 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است و جنوب آن را آبهای گرم خلیج فارس و دریای عمان در نواری به طول تقریبی 900 کیلومتر دربرگرفته است. با توجه به اقلیم و موقعیت این استان، میتوان در سواحل آن به پرورش و صید گونه های آبزی تروپیکال پرداخت و از این طریق با صرف هزینه نسبتا کم به گونههای صادراتی با کیفیت دست پیدا کرد.
1؛-2 کشند قرمز و دلیل اثر مثبت آن بر رشد خرچنگ:
فیتو پلانکتون های دریایی شامل دیاتوم ها داینوفلاژله و جلبک های سبز-آبی، تاژکداران سیلیکاتی Silicoflagellates و Coccolithophores میشود که 95 درصد تولید اولیه آبهای اقیانوسی را تشکیل میدهد .
کشند قرمز بر اثر شکوفایی پلانکتون هایی که در آبهای میانی و گرمسیری دنیا گسترش یافتهاند حاصل میشود که خلیج فارس از این قاعده مستثنا نیست و این پدیده معمولا هرساله در خیلج فارس و دریای عمان رخ میدهد.گونه های مختلفی از داینوفیسه ها باعث کشند قرمز در آبهای هرمزگان میشوند که از بین آنها Nauctiluca scintillans - miliaris - گونه اصلی است. این پدیده هر ساله در آب دریاها توسط گونههای مختلف پلانکتون از جمله C. polykrikoides رخ میدهد. تا قبل از سال 1388 هیچ گزارشی مبنی بر حضور Cochlodinium Polykrikoides در خلیج فارس و دریای عمان گزارش نشده بود که یکی مهمترین داینوفلاژلههای ایجاد کننده کشند قرمز است. شکوفایی این گونه معمولا تاثیرات مهلکی بر ماهیها و آبزیان دارد اما خرچنگ شناگر آبی در برابر این اثرات، آسیبی نمیبیند و در برابر توکسین، آمونیاک و نیترات - مقاوم است.
اولین شناسایی C. Polykrikoides توسط - Margalef 1961 - در آبهای ساحلی پئورتو ریکو انجام شد - . - Rhichlen. 2010 گزارشات این پدیده خصوصا در اواخر سال 1990 ادامه داشت، در اقیانوس آرام در هردو خط ساحلی شرقی و غربی در سالهای 2000 و 2001 شکوفاییهای گسترده در در مکزیک در آرام شرقی گزارش شد
این رویداد با شدتهای بیشتری در مکانهای مختلف در آبهای کره زمین گزارش شد - Lee et .al.,2001 ; Onoue and Nozawa., 1989; Yuki and Yoshimatsu., 1989 - دیگر گزارشات شامل جنوب شرقی آسیا مخصوصا در فیلیپین - Vicente et al., 2002; Relox et al., 2003 - ، مالزی - Anton et al., 2008 - ، چین - Qi et al., 1993 - و خلیج چساپیک - Mulholland et al., 2009 - میشود . - Fatemi et al., 2012 - این گونه یک گونه جهانی است که در آبهای مناطق معتدل و گرمسیری دنیا پیدا میشود
- C. Polykrikoides یک داینوفلاژله پلانکتونی بدون پوسته 1 است که دارای تاژکی فنر مانند است که دارای 40- 30ʽm طول و 20 ʽm؛30 عرض است. زنجیرهای آنها معمولا بیش از هشت سلول دارد و به عنوان گونه مربوط به کشند قرمز که باعث آسیب به ماهیها و ضررهای اقتصادی میشود شناخته میشود
مراحل زندگیش شامل دو مرحله ریختشناسی میشود، یک مرحله پوستهدار و یک مرحله بدون پوسته. شکل پوسته دار به سادگی به سلول گیاهی بدون پوسته نمو پیدا میکند . کیسه تخمدان در سلولهای بدون پوسته گیاهی تولید میشود
شکوفایی پلانکتونی نشان دهنده حاصلخیزی مناطق آبی است همچنین فیتوپلانکتونها غذایی ایده آل برای سخت پوستان به ویژه خرچنگهای ده پا هستند و باعث افزایش رشد و بقاء آنها میشوند.
.2 اشکال و جداول
شکل :1 مجموع صید جهانی خرچنگ شناگر آبی
