بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور مطالعه زیست چینه ای سازند سورگاه در جنوب غرب شهر ایلام یک برش چینه شناسی در تاقدیس شاه نخجیر انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است . ضخامت سازند سورگاه در این برش 161 متر و از لحاظ لیتولوژی به طور عمده از شیل با میان لایه های آهک مارنی تشکیل شده است. در این مطالعه بر اساس فرامینیفرهای پلانکتون 3 بیوزون شناسایی و سن سازند سورگاه تورونین پسین - سانتونین پیشین تعیین شده است.
اما به سمت نواحی جنوبی زاگرس - خوزستان و فارس - ، از ضخامت این سازند کاسته شده و در بعضی نواحی ضخامت آن به صفر می رسد به نحوی که سازند سورگاه در تاقدیس کمستان - خوزستان - با ضخامت 10 متر و با سن انتهای تورونین پسین – ابتدای سانتونین پیشین و در تاقدیس آنه - فارس - این سازند ناپدید و رسوبات تورونین تا سانتونین پیشین وجود ندارد - هیاتوس - .که این تغییرات می تواند ناشی از عملکرد فاز کوهزایی ساب هرسینین باشد.
کلمات کلیدی : سورگاه، شهر ایلام، تورونین، سانتونین، ساب هرسینین
مقدمه:
نام سازند سورگاه از کوه سورگاه در لرستان اقتباس شده است. این سازند به عنوان تفکیک کننده دو سازند سروک و ایلام از اهمیت زیادی در حوضه زاگرس برخوردار است. این سازند ابتدا توسط - James & - Wynd,1965 در تنگ گراب در یال شمال شرقی تاقدیس کبیرکوه در 45 کیلومتری جنوب شرقی شهر ایلام واقع در روستای پاکل گراب در ناحیه لرستان معرفی شده است.
ضخامت سازند سورگاه در برش نمونه 175/5 متر گزارش شده است. سازند سورگاه در لرستان توسعه یافته و از آن ناحیه به سوی جنوب و جنوب شرق - فروافتادگی دزفول و فارس - به تدریج نازک شده و سپس ناپدید میشود و سازند آهکی ایلام بدون واسطه واحد تخریبی فوق و به صورت ناهمساز بر روی سازند آهکی سروک قرار گرفته است لذا تفکیک دو واحد چینه ای کربناته نسبتاً یکسان سروک و ایلام از یکدیگر قدری دشوار است - مطیعی1372 -
بحث:
به منظور مطالعه سازند سورگاه یک برش چینه شناسی در تاقدیس کوه شاه نخجیر واقع در 15 کیلومتری مسیر ایلام به مهران با مختصات جغرافیایی قاعده برشً48َ32ْ33 عرض شمالی وً 48َ15ْ46 طول شرقی انتخاب و مورد بررسی دقیق چینه شناسی قرار گرفت - شکل . - 1 ضخامت سازند سورگاه در این برش 161 متر و لیتولوژی غالب آن شیل و شیل های مارنی با میان لایه های نازک آهک های مارنی می باشد که با گسستگی لیتولوژیک در روی سازند آهکی سروک و زیر سازند ایلام قرار گرفته است.
به منظور مطالعات زیست چینه ای به روش سیستماتیک از رسوبات شیلی و نرم نمونه برداری انجام و پس از آماده سازی به روش شستشو - Washing - توسط میکروسکوپ دو چشمی مورد مطالعه دقیق قرار گرفت.
روش کار
به منظور مطالعات میکروستراتیگرافی سازند سورگاه در برش تاقدیس کوه شاه نخجیر ضمن برداشت 174 نمونه نرم از سازند سورگاه 10 نمونه از سنگ آهک های رأس سازند سروک و 10 نمونه از قاعده سازند ایلام به صورت سیستماتیک برداشت، و بسته به نوع سنگ شناسی به دو روش نمونه ها جهت مطالعه آماده شدند:
نمونه های شیلی و نرم سازند سورگاه
این نمونه ها را به صورت کامل خرد کرده و به مدت یک شبانه روز در محلول آب اکسیژنه %10 - H2O2 - قرار داده و آنها را با آب بر روی الک های 120 مش 125 - میکرون - و 220 مش 63 - میکرون - شستشو داده و پس از خشک شدن، با استفاده از میکروسکوپ دو چشمی - Binocular - فرم های فسیلی سالم جدا شده و مورد شناسایی قرار گرفته است.
نمونه های آهکی و سخت سازنده ای سروک و ایلام
به دلیل ماهیت سخت و آهکی بودن از این نمونه ها مقطع نازک تهیه شد، به این ترتیب که پس از برش اولیه سنگ و انجام عملیات نازک سازی، آنها را بر روی لام های شیشه ای چسبانده و پس از شماره گذاری، با میکروسکوپ دو چشمی مورد مطالعه قرار گرفتند.
بیوزون های معرفی شده در برش مورد مطالعه:
در این مطالعات 36 گونه متعلق به 14 جنس از فرامینیفرهای پلانکتونی شناسایی، و سه بیوزون معرفی گردید که با بیوزون های معرفی شده جهانی برای حوضه تتیس توسط پرمولی سیلوا - Prmoli Silva 2004 - مطابقت کامل دارند. - شکل - 2 که از قاعده به سمت بالا عبارتند از:
بیوزون شماره یک:
این بیوزون با سن تورونین میانی تا تورونین پسین در 33 متر تحتانی سازند سورگاه دیده شده است به طوری که قاعده آن در داخل سازند سروک وجود دارد. این بایوزون از نوع Partial range zone بوده و محدوده آن از ناپدید شدن Helvetoglobotruncana helvetica شروع و تا پیدایش Dicarinella concavata ادامه دارد.
بیوزون شماره دو:
این بیوزون با سن انتهای تورونین پسین تا ابتدای سانتونین پیشین 103 متر ازسازند سورگاه را بعد از بایوزون 1 در بر می گیرد که از نوع Interval zone بوده و در حد فاصل دو افق ظهور Dicarinella concavata در پایین و Dicarinella asymetrica در بالا مشخص شده است.
