بخشی از مقاله
چکیده
هدف از نگارش این مقاله، تاثیر عوامل اقلیمی بر کشت انگور در سطح شهرستان کرمانشاه است. روش تحقیق و تجزیه و تحلیل داده ها با شاخص فنولوژی - GDD - و پتانسیل گرمایی در محیط نرم افزارهای آماری EXCEL و SPSS انجام گرفته شده است. نتایج نشان داد براساس روش پتانسیل گرمایی از ماه تیر تا اواخرماه مهر در منطقه جزء ماه های فعال از نظر کشاورزی محسوب می شوند. که بهترین تقویم برداشت برای گیاه انگور برای ایستگاه کرمانشاه اوایل شهریور ماه می باشد.
.1 مقدمه
با توجه به روند افزایش جمعیت در سطح جهان، تامین مواد غذایی مورد نیاز انسانها امری ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد. در بین عوامل مختلف تاثیر گذار در تولید محصولات کشاورزی،شرایط جوی از مهمترین متغیرها محسوب می شود. عدم توجه به توانمندی های اقلیمی مناطق وکاشت سنتی محصولات کشاورزی سبب بازده اندک و پر نوسان و حتی نابودی محصولات زراعی در برخی از سالها می شود. با شناخت و آگاهی یافتن از شرایط جوی می توان از توانمندیهای اقلیمی مناطق حداکثر استفاده را نمود.
هواشناسی کشاورزی ارتباط متقابل عوامل اقلیمی را با محصولات کشاورزی بررسی می کند ، هدف هواشناسی کشاورزی به کار گیری اطلاعات آب و هوایی به منظور بهبود عملیات کشاورزی و افزایش تولیدات کشاورزیی از جنبه کیفی وکمی است. برای مثال در برنامه ریزی های کشاورزی در ارتباط با کاشت و داشت، برداشت آفات،آبیاری وتقویم کشاورزی بدون شناخت تاثیر و کنترل عوامل و عناصر اقلیمی موفقیت چندانی حاصل نخواهد شد.
آب و هوا تقریبا در هر مرحله ای از فعالیت های کشاورزی، از انتخاب زمین تا آزمایشات زراعی واز طرح های بلند مدت تا عملیات روزانه حائز اهمیت می باشد. از اهداف اصلی مطالعالت اقلیمی در کشاورزی هر منطقه تعیین بهترین زمان به منظور کشت وزرع گونه های مختلف زراعی می باشد
در پژوهشی با عنوان شرایط بالقوه آب و هوا در ارتباط با تولید انگور در دره بریتیش کلمبیا را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که عامل اصلی آب و هوایی در تولید محدود انگور درجه حرارت پایین - محدوده مقدار بحرانی، œ C 6- تا œ C - 23- که در اواخر ماهای اکتبر، نوامبر، دسامبر و فوریه اتفاق افتاده است. و هم چنین رسیدن به درجه حرارت به &9- در طول روز که از اثرات مخرب بارش در اواخر اکتبر که با جنبش اولیه جبهه قطب شمال به منطقه همراه بوده است باعث افت تولید انگور در دره بریتیش کلمبیا شد.
در پژوهشی با عنوان سیستم چند معیاری طبقه بندی آب و هوایی برای رشد انگور در سراسر مناطق جهان به این نتیجه رسید که آب و هوا با تغییرپذیری سالانه خود برای مناطق گرم با بیش از یک برداشت در یک سال انجام می شود. این سیستم ابزار پژوهشی برای منطقه بندی در حال رشد انگوراست. سیستم چند معیاری طبقه بندی آب و هوایی همچنین توانایی کار در سطوح مختلف در مقیاس، جهانی یا منطقه ای را دارد
در تحقیقی پتانسیل آب و هوایی برای تولید شراب انگور درشمال استوایی منطقه مینا در جرایس برزیل را با روش ام اس اس را با بهره گیری از 3 مرجع مورد بررسی قرار دادند آنها به این نتیجه رسیدند که منطقه شمال ایالت مینا در جرایس برزیل از نظر آب و هوایی دارای پتانسیل زیادی برای رشد شراب گیری به خصوص در پاییز و زمستان است.
.2 مواد و روشها
در این تحقیق از پارامتر دمای حداقل وحداکثر روزانه مربوط به دوره آماری 1381-1390ومتوسط دمای ماهانه دوره آماری 1370-1390 ایستگاه کرمانشاه استفاده شده است. جدول شماره . - 1 -
جدول شماره 1 مشخصات ایستگاه هواشناسی شهرستان کرمانشاه
روش ضریب حرارتی یا مجموع درجه روزهای فعال با توجه به اهمیتی که واحدهای تجمعی دما - درجه روز - در شناسائی و مکان یابی مناطق مساعد کشت انگور و تعیین تاریخهای کاشت و برداشت این محصول بر اساس آستانه های مود نظر دارد؛ از روش های محاسبه درجه روز استفاده شده است.
داده های فوق با استفاده از توابع نرم افزار Excel پردازش و تجزیه و تحلیل گردید.در این تحقیق از بین روش های متداول جهت بر آورد واحدهای حرارتی از روش فعال استفاده شده است. برای جمع بندی درجه حرارت دو روش اصلی وجود دارد که عبارتند از: مجموع موثر و مجموع فعال در این تحقیق از مجموع فعال استفاده شده است. الف- مجموع درجه روزهای فعال برای جمع بندی درجه حرارت، کلیه مقادیر درجه حرارت های روزانه - بدون کسر کردن درجه حرارت های پایه - و در طی ایام رویش فعال با یک دیگر جمع می شود. رابطه محاسباتی به ترتیب زیر است:
که در این رابطه به ترتیب tmin، tmax معادل حداقل دما روزانه و حداکثردمای روزانه و Tt دمای زیستی رابطه می باشد. در روش درجه حرات های فعال که در این تحقیق نیز از آن استفاده شده است؛ مجموع درجه حرارت های روزانه با مقادیر مثبت به کار رفته؛ اما فقط برای روزهایی که درجه حرارت متوسط از آستانه زیست شناسی یا نقطه صفر بیولوژیک بیشتر باشد.
ب- روش تعیین طول درون مراحل در مطالعات فنولوژی برای بالا بردن راندمان و استفاده صحیح از آبیاری و انجام عملیات زراعی در هر مرحله از رشد گیاه انگور ، می توان با تعیین مدت زمان لازم هر دو مرحله فنولوژیک بر اساس آمار درجه حرارت روزانه و مشخص نمودن طول درون مرحله، برنامه ریزی لازم را برای رشد ونمو محصول به عمل آورد. لذا به منظور تعیین مدت زمان لازم بین دو مرحله فنولوژیک یا - درون مرحله - براساس مینیمم درجه حرارت، از رابطه زیر استفاده می شود:
n مدت زمان لازم بین دو مرحله فنولوژی - A - ضریب حرارتی برای تکمیل آن مرحله - B - آستانه زیست شناسی محصولات - T - درجه حرارت روزانه.
ارزیابی پتانسیل گرمایی شناسایی و تشخیص پتانسیل های گرمایی در ارتباط با کاشت یک گیاه خاص مستلزم به کارگیری داده های اقلیمی حداکثر و حداقل های روزانه می باشد. دما به عنوان یکی از عوامل اصلی موثر در رویش گیاهان است.
با توجه به اهمیت شرایط حرارتی در کشاورزی و برای بررسی خصوصیات حرارتی منطقه، از 10 سال آمار درجه حرارت حداقل و حداکثر روزانه برابر با 36500 مورد دیده بانی روزانه ایستگاه هواشناسی منتخب از سال 2001 تا 2011 میانگین آنها در محیط نرم افزار Excel بررسی شده است. پس از آن تاریخ های وقوع حدود مورد نظر - صفر و ده - مشخص و سپس از طریق روش جمع بندی درجه حرارت تا تاریخ وقوع همان رخدادها مقادیر محاسبه و به صورت جدول ارائه گردیدند.
با شناسائی و تعیین پتانسیل های گرمایی هر منطقه می توان شرایط فنولوژی هر گونه گیاهی را با داشتن با این نمودارها سنجید و ریتم و آهنگ رشد آن را به دست آورد. دراین مورد مجموع ماهانه و سالانه درجه حرارت فعال و بالای صفر و ده درجه سانتی گراد و همین طور مجموع سالانه درجه حرارت های فعال و کمتر از صفر که از نقطه نظر کشاورزی حائز اهمیت است محاسبه شده و به صورت نمودارهای پتانسیل گرمایی برای ایستگاه ترسیم شده است.
.3 نتایج و بحث
نتایج فنولوژی بهینه زمانی بر اساس روش درجه روزهای فعال
یکی از دیگر روش های اقلیم کشاورزی برای تعیین بهینه های زمانی بر اساس تاریخ آخرین رخداد آستانه های حداقل هر مرحله فنولوژیکی - انگور - ، درجه حرارت های فعال است؛ که در این تحقیق از آن استفاده شده است. مجموع درجه حرارت های روزانه با مقادیر مثبت به کار رفته؛ اما فقط برای روزهایی که درجه حرارت از متوسط سر حد زیست شناسی یا نقطه صفر فعالیت بیشتر می شود.
در این تحقیق نقطه مبنا برای محاسبه ضرایب حرارتی فعال به دوصورت می باشد؛ یکی بر اساس آستانه های حداقل گیاه - انگور - در هر یک از مراحل فنولوژیکی و دیگری نقطه صفر درجه سانتی گراد می باشد. با توجه به اینکه گونه های گیاهی وابستگی شدیدی به درجه حرارت دارند؛ برای فنولوژی گونه گیاهی - انگور - از آمار درجه حرارت روزانه به صورت دیده بانی های حداقل و حداکثر استفاده شده است. با مشخص نمودن هر یک از آستانه های مراحل فنولوژیکی گیاه - انگور - و درجه حرارت های روزانه بطور دقیق تاریخ تکمیل هر یک از مراحل فنولوژیکی محاسبه شده است.
