بخشی از مقاله
چکیده
شناخت شرایط اقلیمی هر منطقه و بهره گیری صحیح از آن، از مهمترین عوامل ایجاد آسایش برای استفاده کنندگان از فضاست. یکی از مشکلات در ساختمان های امروزی طراحی نامناسب بدون توجه به بسترمحیطی وتجارب اقلیمی است. وجود این مشکلات سبب مصرف بیش از حد انرژی و آلودگی محیط زیست می شود. برای کاهش این آلودگی ها واستفاده بهینه از انرژی های طبیعی، هماهنگی محیط زیست مصنوع با شرایط اقلیمی از اقدامات اولیه محسوب می شود.
در این مقاله ابتدا به شرح ویژگی های اقلیمی و راه کار های بومی در منطقه گرم و مرطوب پرداخته شده، و در ادامه با بررسی و مطالعه تطبیقی چند نمونه از ساختمانهای معاصر خارجی در اقلیم مشابه، راهکارهای کاربردی و اقلیمی برای معماری معاصر منطقه گرم و مرطوب در ایران ارائه می شود. هدف از این پژوهش رسیدن به ساختار پایداربا رویکرد اقلیم محور، دستیابی به آسایش حرارتی ساکنین و کاهش مصرف انرژی با بهره گیری از تجارب اقلیمی در معماری بومی این منطقه می باشد.
-1 مقدمه
در چند دهه اخیر افزایش رشد جمعیت و تمایل به شهر نشینی، باعث افزایش تقاضا برای مسکن و به تبع آن، آثار نامطلوب زیست محیطی از جمله مصرف بیش از حد منابع طبیعی، دخل و تصرف نابجا در طبیعت و ایجاد آلودگی زیست محیطی شده است از مهمترین عواملی که باعث ساخت و ساز های غیر اصولی و صرفا عملکردی در مناطق مختلف کشور می شود، مشکلات اقتصادی ، طراحی نامناسب بدون توجه به بستر محیطی ، فرهنگی و اقلیم و بی توجهی به نحوه زندگی استفاده کنندگان فضاست که سبب ایجاد تغییرات کالبدی و گاه بنیادی در هنگام بهره برداری از فضا می شود.
همگام با توسعه شهر نشینی و آثار نامطلوب زیست محیطی ، کاربرد مفهوم پایداری در معماری و در پی آن مبحثی تحت عنوان معماری پایدار بوجود آورده است .پایداری در معماری به معنای حفظ ساخت و ساز جهت حفظ انرژی برای آیندگان از موضوعاتی است که امروزه توجه به آن ، یکی از ارکان اصلی طراحی محسوب می شود .در ساختار پایدار، ساختمان با موقعیت مکانی، شرایط اقلیمی و طبیعت پیرامون خود تعاملی پویا و دو سویه بوجود می آورد از مهم ترین دست آورد های معماری پایدار می توان به کاهش مصرف انرژی و هماهنگی با محیط پیرامون خود ، استفاده از انرژی های تجدید پذیر ، کاهش آثار سوء تاثیر ساخت بر محیط اطراف و حفاظت از محیط زندگی انسان اشاره کرد.
وضعیت آب و هوایی هر منطقه با توجه به روابط متقابل چندین عنصر اقلیمی تعریف می شود این عناصر با عوامل تأثیرگذار بر شرایط اقلیم عبارتند از: تابش خورشید ودرجهی حرارت هوا، رطوبت، باد و نزولات جوی. برای یافتن وضعیت اقلیمی یک منطقهی خاص، نخست لازم است اطلاعات مربوط به عوامل فوق جمعآوری و تحلیل شوند همچنین عوامل زیرنیزدر شرایط اقلیمی منطقه میبایست مورد توجه قرار گیرند: توپوگرافی: پوشش گیاهی، آب وتراکم ساختمان پیرامون سایت.
در بررسی ویژگی های اقلیمی منطقه گرم و مرطوب خصوصیات زیر مشهود است :
-1 میزان ریزش باران سالیانه بسیار اندک ،اغلب بارندگی در فصول پاییز خصوصاً زمستان. -2 رطوبت هوا بسیار زیاد در تمام فصول سال. -3 هوا بسیار گرم و مرطوب در تابستان و معتدل در زمستان.-4 اختلاف کم درجه حرارت بین شب و روز. -5 شوربودن آب های زیرزمینی در اکثر مناطق. -6 پوشش بسیار کم گیاهی.-7 تابشتقریباً عمودی آفتاب در فصول بهاروتابستان.-8 میزان تبخیر آب در منطقه بسیار زیاد. -9بادهای صحرایی عربستان - نامناسب - ، بادهای ساحلی - مناسب - .
در این مقاله به بررسی ویژگی های اقلیمی، بهره گیری از تجارب اقلیمی ایستا در معماری بومی منطقه گرم و مرطوب و بررسی طراحی اقلیمی پویا و کار آمد در چند نمونه ساختمان امروزی در کشور هایی با اقلیم مشابه همچون آمریکا، مکزیک، نومئا و هند پرداخته می شود، که با بهره گیری از سیستم های ایستا و پویا در جذب و ذخیره سازی ، کنترل و توزیع انرژی به ساختاری پایدار دست یافته اند مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد . هدف از این پژوهش بازنگری اصول به کار برده شده جهت دست یابی به ساختاری پایدار و رسیدن به راهکارهای مناسب برای طراحی معماری امروزی است به گونه ای که به اهداف معماری پایدار که ویژگی های مهم آن هماهنگی با اقلیم و طبیعت منطقه و حفظ آن ونیز کاربرد مطلوب انرژی طبیعی برای رسیدن به شرایط آسایش زندگی انسان دست یا فت.
-2 توسعه پایدار
توسعه پایدار آن توسعه است که در آن نیاز های نسل حاظر بدون ضربه وارد آمدن بر توانایی نسل آینده در بر آوردن نیاز هایش تامین می شود و یا در تعریفی دیگر به معنی ارائه راه حل هایی در مقابل الگوهای فانی کالبدی ،اجتماعی و اقتصادی توسعه می باشد که بتواند از بروز مسایلی همچون افزایش بی رویه جمعیت بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسان ها جلوگیری کند.منظور از توسعه را تغییرات مدامی طی قرون و اعصار بویژه در اوضاع اقتصادی تکنیکی و اجتماعی تمدن بشری و پایداری را گویای روندی یکنواخت و کارا می دانند.
-1-2 معماری پایدار
توسعه پایدار در رابطه با فعالیت های ساختمانی و محیط ساخته شده اغلب ساختمان پایدار و یا ساختار پایدار نامیده می شود . بخش ساختمان یکی از بزرگترین بخش های اقتصادی و اجتماعی به همرا محیط ساخته شده است که به طور معنی داری در تغییر روی محیط طبیعی تاثیر گزار است . بخش ساختمان و محیط ساخته شده به عنوان دو حوزه کلیدی در توسعه پایدار جهانی مطرح شده اند برای رسیدن به معماری پایدار یا ساختاری پایدار باید مصرف منابع غیر قابل تجدید را کاهش داد ارزش یک فضای معماری در هر عصر و منطقه بستگی به مطلبقت ساختمان با اقلیم آن دارد شناخت ویژگی های اقلیمی هر منطقه و طراحی بر اساس اقلیم با بهره گیری از تجارب اقلیمی مارا در رسیدن به ساختاری پایدار رهنمون می شود.
-3اًثیراقلیمت بر معماری منطقه گرم و مرطوب وچگونگی بهره گیری از تجارب اقلیمی در معماری بومی
محدودهی جغرافیایی مورد نظر ما آبادیهای بین بوشهر تا بندر عباس را شامل میشود این خط ساحلی، بنادر بوشهر، دلوار، دیر، کنگان، طاهری، سیراف، لنگه، کنگ، خمیر و بندر عباس را در بر میگیرد.
استقرار آبادیهای مختلف در این خط ساحلی با جغرافیای آن رابطهی مستقیم دارد. در نقطهی انتهایی شرق و غرب ساحل خلیج فارس و دریای عمان دو جلگهی بلوچستان و خوزستان قرار دارد. حصاری بزرگ از امتداد کوههای زاگرس، شمال بوشهر تا بندر عباس را از نواحی مجاور آن جدا کرده است.
وجود این سد طبیعی و نیز همجواری دریا موجب ایجاد شرایط اقلیمی خاص در این منطقه شده است که در ادامه به تشریح هر یک خواهیم پرداخت.
-1-3 تابش خورشید و درجهی حرارت هوا:
شدت اشعهی خورشیدی که به یک منطقه از زمین میرسد، در درجهی اول به محل قرار گرفتن خورشید و موقعیت آن نسبت به آن منطقه و در درجهی بعدی به حجم ذرات معلق موجود در جو بستگی دارد
با مراجعه به جداول مربوط به میزان تابش و درجه حرارت هوا و نیز جداول تحلیلی شرایط آب و هوایی همچون جدول بیوکلیماتیک - زیست - اقلیمی - ساختمانی مشخص میشود،که میانگین حداکثر درجهی حرارت در این منطقه در حداکثر ماههای سال حدوداً 26 الی 40 درجهی ساتیگراد است. از آنجا که اغلب افراد در محدودهی دمایی 21 الی 26 درجهی ساتیگراد احساس آسایش دارند، لذا بالا بودن حرارت و میزان تابش از مشکلات و مسائل اقلیمی عمده در این منطقه می-باشد. بنابراین تحلیل راهکارهای سنتی مقابله با آن و یا استفاده و بهرهگیری از این خصوصیت اقلیمی در شناخت معماری بومی اقلیمبنیان این منطقه، جهت بازشناخت ریخت کالبد معماری آن ضروری است. در این راستا تأثیر تابش و درجه حرارت در شکلگیری فضاهای عمومی و کالبد معماری تحلیل میگردد.
