بخشی از مقاله
خلاصه
مطالعات و بررسیهاي میدانی بیانگر پیشرفت روز افزون بنادر جهان با استفاده از فناوريهاي جدید و علوم روز می باشد . در بنادر کشور و به تبع آن در بنادر نفتی کشور ، حرکت توسعه اي همگام با توسعه جهانی شکل نگرفته و شاهد فاصله و شکاف قابل توجه اي در این بخش می باشیم . همچنین مدیریت بنادر نفتی کشور طی سالیان اخیر بواسطه نقش استراتژیک آن، گاها با چالشهایی مواجه گردیده است .
با توجه به عزم سازمان بنادر و دریانوردي بر بررسی مشکلات و تنگناهاي حاکم بر بنادر نفتی از منظر مدیریت، حاکمیت، مالکیت، ساماندهی و توسعه ساختاري، طرح ساماندهی و توسعه بنادر نفتی به عنوان یک سند ارزشمند بالادستی از جهت تاثیر بر مبادلات بزرگترین منبع درآمد کشور، از اهمیت و جایگاه ویژهاي برخوردار شده است .
عدم حاکمیت یک الگوي منطقی بر بنادر نفتی کشور، عدم توسعه آنها همگام با توسعه جهانی و فقدان تعریف جامعی از ارتباط این بنادر با بنادر غیرنفتی، سازمان بنادر و دریانوردي را ناگزیر از تدوین و اجراي این طرح بزرگ ملی نموده است.
نگارنده با بررسی مطالعات مشابه، ضمن ارائه متدولوژي مناسب جهت مطالعات و اجراي این طرح، تلاش میکند تا نقش حیاتی فناوري اطلاعات و ارتباطات را در تسهیل مراحل مختلف تصمیمسازي طرح ، تبیین نماید. تاثیر این فناوري در تسریع و تسهیل گامهایی نظیر:
- مستندسازي ساختیافته مطالعات شناخت و عارضهیابی،
- طبقهبندي، سطحبندي و تجمیع اطلاعات
- توسعه آلترناتیوها در برنامهریزي استراتژیک و عملیاتی غیرقابل انکار خواهد بود.
رویکرد سیستمی مدیریت جغرافیایی مستندات ، به عنوان یک راهکار سیستم اطلاعاتی پشتیبان، بخش اثرگذاري از متدولوژي مذکور را تشکیل میدهد.
بدیهی است بواسطه وسعت موضوع و گستره جغرافیایی حوزههاي بندري کشور، همچنین تنوع و حجم بالاي دادهها و اطلاعات جمعآوري شده در مراحل مختلف مطالعاتی طرحهاي مشابه ، عمدتا کار تصمیمگیري براي مدیران دشوار می گردد.
راهکار مذکور سعی دارد تا با یکپارچهسازي و پالایش این اطلاعات و سایر اطلاعات موجود در حوزههاي مربوطه در یک بستر جغرافیایی مناسب و نیز برقراري دسترسی آسان و سریع به آنها، فرایند تصمیمگیري را تسهیل نماید.
مقدمه :
اصولا نمیتوان توسعه را بدون توجه به شرایط هر کشور و شناخت فرصتها و تهدیدها توجیه کرد. متاسفانه در اکثر کشورهاي جهان سوم برنامههایی زیر عنوان برنامه توسعه وجود دارند که عملا نمیتوانند به توسعه ختم شوند. شاید علت اصلی آن را در فرایند پذیر نبودن برنامه، عدم شناخت کافی و لازم از شرایط اقلیمی و توانمندیهاي بالقوه آن، نبود یکپارچگی برنامهها و نداشتن روندي که پایداري توسعه را به همراه داشته باشد، بتوان یافت. " [1] ساماندهی و توسعه بنادر نفتی" طرحی از این قبیل بوده که امید میرود با انجام صحیح مطالعات طرح جامع آن، از آسیبهاي فوق مصون بماند.
توجه ویژه به بنادر نفتی در کشوري که مقام دوم ذخایر نفت و گاز جهان را حائز است ، امري اجتناب ناپذیر است. وجود نیازهاي جدید براي افزایش مبادلات ، ترانزیت و سوآپ فرآوردهها ي نفتی و محصولات مرتبط از کشور، لزوم بازسازي، بهسازي و ایجاد ظرفیتهاي جدید را در بنادر کشور آشکار ساخته است.
در حال حاضر، برخی معضلاتی که در سطح کلان در حوزه مدیریت بنادر نفتی کشور به چشم میآید، عبارتند از:
- ساختار و انسجام نه چندان رضایتبخش امور در بنادر نفتی کشور
- عدم حاکمیت یک الگوي منطقی بر این بنادر
- عدم توسعه بنادر همگام با توسعه جهانی
- مدیریت سلیقهاي ، بدون داشتن برنامه منسجم
- فقدان تعریف جامعی از ارتباط این بنادر با بنادر غیرنفتی
استاندارد نبودن ظاهر و محتوا
سازمان بنادر و دریانوردي براي رفع این معضلات و پر کردن خلأ مشهود مدیریتی، طرح ساماندهی و توسعه بنادر نفتی کشور را کلید زده است که پس از پایان مراحل اولیه شناخت ، تحلیل وتدوین راهکارها ، وارد فاز اجرایی میگردد.
با یک رویکرد کلی میتوان این طرح را شامل دو فاز اصلی "مطالعات ، تحلیل و تدوین طرح" و "اجراي طرح" دانست. وسعت طرح و ابعاد بزرگ جغرافیایی و محتوایی آن، وجود یک متدولوژي مناسب براي این دو فاز را میطلبد که این مقاله ضمن معرفی این متدولوژي، به تبیین جایگاه تاثیرگذار فناوري نوین اطلاعات و ارتباطات در آن میپردازد.
فرایند طراحی متدولوژي :
قبل از ارائه متدولوژي مورد نظر، بهتر است فرایند طراحی آن نیز به طور خلاصه مورد توجه قرار گیرد. در ابتدا سایر مدلها و متدولوژيهاي موجود در حوزه توسعه و مدیریت بنادر مورد جستجو، بررسی و تحلیل قرار گرفتند. در گامهاي بعدي مقایسات تطبیقی بین این متدولوژيها صورت گرفت و نقاط مشترك بین آنها استخراج گردیدند.
این نقاط مشترك را می توان این گونه برشمرد :
- توجه اولیه به تعیین محدوده پروژه
- تقسیم بندي جغرافیایی حوزه مطالعاتی
- بکارگیري ابزار آنالیز SWOT
- تدوین چشم انداز
- توجه ویژه به تدوین شاخص ها و معیارها
- شناسایی ذي نفعان کلیدي
- انواع مسائل مطرح در حوزه بنادر و دریاها
به این وسیله دید کلی لازم جهت طراحی و تدوین متدولوژي ایجاد گردیده و پس از آن با لحاظ کردن عوامل و فاکتورهاي تاثیرگذار بومی و استفاده از ایدههاي کارفرماي طرح و بهره گیري از تفکر صاحبنظران ، شرح خدمات مطالعات مشاور براي تهیه طرح ساماندهی و توسعه بنادر نفتی کشور با بکارگیري از ادبیات توسعه و مدیریت استراتژیک و هدفمند ، نسخه اولیه متدولوژي طراحی و در نهایت با مراجعه به آراي خبرگان، اصلاحات لازم اعمال گردیده و نسخه نهایی متدولوژي شرح خدمات تدوین گردید . شکل شماره 1 این فرایند را به تصویر کشیده است.
شکل شماره :1 فرایند طراحی متدولوژي
ارائه متدولوژي
در این بخش مقاله، ابتدا متدولوژي پیشنهادي به صورت نموداري - شکل شماره - 2 ارائه شده و سپس، کلیه مراحل آن طی جدول شماره 1 شرح داده شده است. این متدولوژي شامل 12 گام است که نقش و تاثیر فناوريهاي نوین اطلاعات و ارتباطات در قالب سیستم اطلاعاتی پشتیبان در آن دیده شده است.
