بخشی از مقاله
چکیده
در حال حاضر به طور گستردهای پذیرفته شده است که فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی در توسعهی ملی داشته است. کاربرد این فناوری در زمینه توسعه روستایی و کشاورزی، دارای مزایای فراوانی میباشد. نقش و تاثیر کشاورزی در توسعه پایدار و همهجانبه به عنوان یکی از ارکان مهم کشور غیر قابل انکار است. توسعه پایدار روستایی فرایند بهرهبرداری مناسب از منابع طبیعی و انسانی به منظور تسریع در رشد اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی روستاییان به شمار میرود.
در این میان فناوری اطلاعات و ارتباطات زمینه مناسبی برای تحقق چنین توسعهای در مناطق روستایی و کاهش هزینههای زندگی و مهاجرت روستاییان محسوب میشود. در این مقاله با توجه به بررسیهای کتابخانهای و اسنادی به بررسی نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه اقتصادی و کشاورزی روستاها پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که ICT در مناطق روستایی میتواند موجب رشد و توسعه در بخشهای کشاورزی و اقتصادی و به طور کلی اشتغالزایی شود.
مقدمه
سرمایه عظیمی از کشورها در روستاها نهفته است. بر طبق آمار سال 1390در کشور بیش از 63900 روستا وجود دارد و جمعا 21 میلیون و 793 هزار و 404 نفر از جمعیت کشور را روستاییان تشکیل میدهند - خبرگزاری ایسنا - .
موج جدید و گستردهای از توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای جهان سوم و به ویژه در مناطق روستایی این کشورها شکل گرفته است. در حال حاضر کمتر کشوری در دنیا یافت میشود که تجربهای در زمینه گسترش فناوری اطلاعات در مناطق روستایی خود نداشته باشد
یکی از مظاهر تکنولوژی، فناوری اطلاعات و ارتباطات 1ICT است. امروزه ICT یکی از عمدهترین معیارهای توسعه و پیشرفت اقتصادی و صنعتی محسوب میگردد. در حال حاضر ICT آنچنان بر جنبههای مختلف زندگی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی افراد و اجتماعات تاثیر گذاشته است که نمیتوان از آن غفلت نمود. در این راستا روستاها نیز از توسعه ICT تاثیر پذیرفتهاند
فناوری اطلاعات و ارتباطات به مجموعهای از ابزارها و روشهایی گفته میشود که برای تولید و پردازش و عرضه اطلاعات به کار میرود. اطلاعات در عرصه کشاورزی و توسعه روستایی نه تنها به عنوان یکی از اصلیترین نهادهها و سرمایهها تلقی می-گردد، بلکه کارآمدترین عامل ارتقای بازده و اثربخشی دیگر منابع تولید و توسعه به شمار میآید
در عین حال گسترش فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی بدون توجه خاص به روستاها و مناطق محروم میتواند اثرات منفی آن را مانند: افزایش فاصله شهر و روستا، افزایش فاصله طبقاتی، گسترش مهاجرت های روستا -شهری، فراموش شدن روستاها، از بین رفتن صنایع بومی، از دست دادن بازارهای محلی و ... افزایش دهد - رضویزاده، . - 1379 تکنولوژی نوین در تمامی مناطق سبب اشتغالزایی و بهبود تولیدات کشاورزی و به تبع آن توسعه اقتصادی روستاها میگردد
2 GIZ کنفرانسهایی برای همکاری اقتصادی، پیشرفت 3 BMZ و همچنین همیاری با 4FAO برگزار کرد که در برخی از آنها ارزیابی پتانسیل ICT برای ارائه پیشرفتهای اقتصادی در مناطق روستایی مطرح شد. این گردهماییها با کنفرانس بین-المللی که در 18 و 19 نوامبر 2010 در برلین آلمان برگزار شد، مشارکت داشت.
در بحث تاثیر ICT در اقتصاد روستا، پژوهشهایی انجام گرفته است که از جمله آنها میتوان به تحقیقی که توسط گیتی مرادی اسطلخ زیر صورت گرفت، اشاره کرد. این تحقیق به صورت کتابخانهای و پیمایشی انجام گرفته است. مشابه همین تحقیق توسط سودابه سرایی و همکاران بصورت میدانی از طریق پرسشنامه در استان گیلان انجام گرفته است. در این پژوهش سعی بر این است که با توجه به پژوهشهای پیشین و با دیدگاه وسیعتر، به توسعه پذیری روستاها، از لحاظ اقتصادی پرداخته شود و راهبردهای عملیتر و واقع بینانهتری ارائه شود.
روش تحقیق نوع تحقیق حاضر کاربردی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای و اسنادی میباشد و شبکه اینترنت، مصاحبه و مشاهده نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
ادبیات پژوهش تاریخچه فناوری اطلاعاتی و ارتباطی
نخستین بار فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی روستایی در روستاهای هند به منظور قطع دست واسطه های کشاورزی و اطلاع رسانی به کشاورزان در مورد قیمت محصولات، و فروش آن به قیمت مناسب تر و نزدیک تر به قیمت روز بازار انجام گرفت. پس از هندوستان، سنگال و بعد در آمریکا و کانادا این موارد بررسی و تجربه شد و موفقیت خود را ثابت کرد
تاریخچه ICT در کشور ما به سال 1379 در روستای شاهکوه برمیگردد. در سال 1382 در روستای قرنآباد، اولین مرکز ICT روستایی ساخته شد و در سال 1386 همین مرکز برنده جایزه آسیا و اقیانوسیه از سازمان یونسکو شده، از نظر خلاقیت و نوآوری در دنیا اول شد. ولی نخستین طرحی که با پوشش گسترده و به وسیله دولت در ایران اجرا شد، پروژه تجهیز ده هزار مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی بود - Sedigh, 2005 - که به صورت رسمی در برنامه چهارم توسعه مطرح شد. شرح فعالیتهای این مراکز که شامل حدود 700 خدمت میباشد در 4 حیطهی ارائه خدمات پستی و بانکی، خدمات ارتباطی، خدمات حوزه IT و آموزش تقسیمبندی شده است.
تعریف واژه ها و اصطلاحات فناوریهای اطلاعات و ارتباطات، از تلفیق سه حوزه »اطلاعات«، »کامپیوتر« و »ارتباطات« پدید آمده است. بخش کامپیوتر، به عنوان سختافزار و تامین کننده تجهیزات و ادوات لازم، دادهها و اطلاعات، به عنوان مواد اولیه در درون شبکه عمل میکنند و ارتباطات مخابراتی، وظیفه برقراری ارتباط بین دو بخش دیگر را بر عهده دارد
فناوری اطلاعات و ارتباطات مجموعهی ابزارها، ماشینها، دانش فنی، روشها و مهارتهای استفاده از آنها در تولید، داد و ستد، پردازش، انباشت، بازیافت، جابجایی، انتقال و مصرف اطلاعات است که از سادهترین تا پیچیدهترین و ابتداییترین تا پیشرفته-ترین مراحل اطلاعاتی را در بر میگیرد، در واقع تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات را میتوان نقطه همگرایی الکترونیک، پردازش دادهها و ارتباطات دوربرد دانست
کاربرد ICT در توسعه اقتصاد و اشتغال روستا
با آغاز شکوفایی فناوری اطلاعات و ارتباطات در دهه 1990 روز به روز بر کاربرد آن در بخشهای مختلف اقتصادی افزوده شده و موجب بروز تحولات و پیشرفتهای سریعی در آنها شده است به طوری که سازمان ملل، نیاز به فناوری اطلاعات و ارتباطات را از عوامل رشد و توسعه کشورها ذکر کرده است. برخی از دلایل اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات به صورت زیر میباشد:
ICT- دامنه وسیعی از کاربردها را در بخشهای مختلف از جمله بهداشت، آموزش، کشاورزی، تجارت الکترونیک و دولت الکترونیک دارد.
ICT- رشد اقتصادی را از طریق بهبود رقابت پذیری، افزایش سرمایه گذاری و تجارت افزایش میدهد
در زمینه کاربرد ICT در روستاها میتوان گفت کاربردهایی که برای استفاده از ICT در شهرها پیشبینی شده در روستاها نیز قابل استفاده است. مثلا بحث بانکداری الکترونیکی مطرح میشود که در روستاها ضروریتر است زیرا به علت دوری راه یا مجبورند که حساب بانکی نداشته باشند و یا مجبورند در شهرها حساب بانکی داشته و جهت استفاده از آن به شهرها بروند یا اینکه بسیاری از روستاییان از تحصیل محروماند و مجبورند به شهرها بروند که دانشگاههای مجازی تا حدی مشکل آنها را رفع خواهد کرد.
همچنین روستاییان برای یک کار ساده اداری به شهر مراجعه میکنند در حالی که اگر ارتباط دولت الکترونیکی برقرار باشد، لزومی به رفتن به شهر نیست و اغلب کارهای اداری را میتوان در روستاها انجام داد. به هر حال آنچه مسلم است این است که فناوری اطلاعات و ارتباطات فرصتهای متنوعی را برای توانمند سازی ساکنین نواحی روستایی کشورهای در حال توسعه فراهم ساخته است که باید این فرصتها بالفعل شوند.
در ایالات متحده میزان اشتغالزایی در زمینه ICT از 3.9 میلیون نفر در سال 1992 به 5.2 میلیون نفر در سال 1998 رسیده است . - Morris, 2000 - صاحبنظران بر این باورند که در ازای هر شغل جدیدی که در صنعت نرمافزار ایجاد می-شود.
