بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر قارچهای میکوریزا بر عملکرد گیاه سیب زمینی رقم آگریا یک آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوکهای کامل تصادفی در سال 1394-95 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زنجان به اجرا در آمد. تیمارها شامل چهار سطح قارچ میکوریزا - بدون تلقیح با قارچ - شاهد - ، تلقیح با قارچ گلوموس موسهآ، تلقیح با قارچ گلوموس اینترادیس و تلقیح با مخلوط دو قارچ بود.
نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد استفاده از قارچهای میکوریزا تاثیر معنیداری بر وزن تر غده، درصد ماده خشک غده، طول غده و قطر غده در سطح احتمال یک درصد - P<0.01 - داشتند. طبق نتایج به دست آمده استفاده توام قارچها - گلوموس موسهآ+گلوموس اینترادیس - بیشترین تاثیر را بر پارامترهای مورد بررسی نسبت به کاربرد جداگانه قارچها داشت. بهطوری که وزن تر غده، درصد ماده خشک غده، طول غده و قطر غده را به ترتیب 37/61، 11/34، 43/19 و 50/18 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش داد.
مقدمه
سیب زمینی - Solanum tuberosum .L - یکی از مهمترین گیاهان زراعی خانواده سولاناسه است که سالیانه با تولید 325 میلیون تن محصول پس از گندم، برنج و ذرت رتبه چهارم را در جهان از نظر میزان تولید به خود اختصاص داده است . - Harris, 2012 - این محصول بخش مهمی از تولیدات کشاورزی در کشورهای در حال توسعه را شامل میشود. به همین دلیل، افزایش عملکرد آن منجر به افزایش کار و درآمد، بهبود امنیت غذایی و جلوگیری از به زیر کشت رفتن اراضی جدید برای تولید غذا میشود . - Birch et al., 2012 - سطح زیر کشت این گیاه در ایران در سال زراعی 92-93 به میزان 1553310 هکتار و تولید 4989600 تن بوده است
یکی از راهکارهای تولید بهینه محصول سیب زمینی و حفظ سلامت محیط زیست، فراهمسازی شرایط لازم و ضرورت استفاده بیشتر از میکروارگانیسمهای خاکزی و کودهای زیستی میباشد. از جمله مهمترین کودهای زیستی میتوان به قارچهای میکوریزا آربوسکولار اشاره کرد. میکوریزا نوعی زندگی همزیستی بین قارچ و ریشه گیاهان میباشد که با تأمین قندهای فتوسنتزی تولید شده توسط گیاهان به عنوان منبع کربن آلی، قارچ غیر خودکفا به حیات خود ادامه داده و بقا و تکثیر آن تضمین میگردد.
در مقابل، این رابطه همزیستی سبب بهبود رشد گیاه از طریق افزایش جذب مواد غذایی، تحریک سنتز مواد تنظیم کننده رشد و افزایش راندمان فتوسنتز میشود قارچهای میکوریزا با داشتن شبکه هیفی گسترده و افزایش سطح جذب ریشه باعث بهبود استقرار گیاه، افزایش جذب آب و عناصر غذایی مخصوصاً فسفر، روی، مس و نیتروژن میشوند و در بسیاری موارد علاوه بر افزایش محصول، نقش مهمی در حفظ تعادل اکولوژیک خاک ایفاء میکنند
با توجه به مطالعات صورت گرفته در مورد تاثیر قارچهای میکوریزا و تایید کارایی این میکروارگانیسمها در افزایش رشد و عملکرد گیاهان مختلف، این تحقیق با هدف بررسی تاثیر دو نوع قارچ میکوریزا شامل گونههای گلوموس موسهآ و گلوموس اینترادیس بر عملکرد سیب زمینی رقم آگریا انجام شد.
مواد و روشها
این تحقیق به منظور بررسی تاثیر قارچهای میکوریزا بر رشد و عملکرد گیاه سیب زمینی رقم آگریا به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوکهای کامل تصادفی در سال 1394-95 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زنجان به اجرا در آمد. فاکتورهای مورد بررسی شامل نوع قارچهای میکوریزا در چهار سطح - بدون تلقیح با قارچ، تلقیح با قارچ گلوموس موسهآ، تلقیح با قارچ گلوموس اینترادیس و تلقیح با مخلوط دو قارچ - بود که در سه تکرار اعمال شد. بنابراین با لحاظ نمودن سه تکرار در مجموع 12 واحد آزمایشی داشتیم. برای این منظور از خاکی با بافت لوم شنی و مقدار مواد غذایی کافی - بجز فسفر که چندان غنی نبود - استفاده شد و قبل از شروع آزمایش تمام خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن تعیین گردید.
سپس خاک انتخابی بعد از خشک کردن و عبور دادن از الک دو میلیمتری به میزان 20 کیلو گرم و به عمق 20 سانتیمتر داخل جعبههای کشت ریخته شد. درون هر کدام از جعبهها 5 بذر سیبزمینی رقم آگریا کشت گردید. مقدار 10 گرم از هر کدام از قارچهای گلوموس موسهآ، گلوموس اینترادیس و مخلوطی از هر دو نوع قارچ - 5 گرم از هر کدام - هنگام کاشت پای هر بذر ریخته شد و یک تیمار هم بدون قارچ بود. مقدار نیتروژن مورد نیاز گیاه قبل از مرحله گلدهی از منبع کود اوره در سه مرحله - به فاصله یک هفته از یکدیگر - همراه با آب آبیاری به جعبهها اضافه شد. پس از برداشت، وزن تر غده در بوته، میزان ماده خشک غده، حجم غده، طول غده در بوته و متوسط قطر غده در بوته اندازهگیری گردید.
دادهها با استفاده از نرم افزار آماری SAS 9.1 تجزیه و تحلیل و میانگین دادهها به کمک آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال 1 و 5 درصد مقایسه شد و سپس با استفاده از نرمافزار Excel نمودارها و جدولهای مورد نیاز رسم گردید.
نتایج و بحث
در جدول 1 خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مورد استفاده در آزمایش قبل از اعمال تیمارها ارائه شده است.
جدول -1 خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مورد استفاده
نتایج تجزیه واریانس تاثیر قارچهای میکوریزا بر برخی صفات فیزیولوژیکی گیاه سیب زمینی رقم آگریا، در جدول 2 ارائه شده است. همانطور که دادههای جدول نشان میدهد تاثیر قارچهای میکوریزا بر وزن تر غده، درصد ماده خشک غده، طول غده و قطر غده در سطح احتمال یک درصد - P<0.01 - معنیدار بود.
جدول -2 نتایج تجزیه واریانس تأثیر نوع قارچ میکوریزا بر برخی ویژگیهای فیزیولوژیکی گیاه سیب
بررسی مقایسه میانگینها نشان داد که استفاده از قارچهای میکوریزا تاثیر معنیداری در سطح احتمال یک درصد بر وزن تر غده و درصد ماده خشک غده سیب زمینی رقم آگریا داشت. همانطور که در شکل 1 مشاهده میشود، مخلوط دو قارچ گلوموس موسهآ+گلوموس اینترادیس با میانگین 111/74 گرم در بوته بیشترین وزن تر غده و با میانگین 25/11 درصد بیشترین درصد ماده خشک غده را سبب شد. بهطوری که مخلوط دو قارچ گلوموس موسهآ+گلوموس اینترادیس مقدار وزن تر غده را 37/61 درصد و درصد ماده خشک غده را 11/34 درصد نسبت به تیمار شاهد - بدون تلقیح با قارچ - افزایش داد. بعد از مخلوط دو قارچ، تلقیح با قارچ گلوموس اینترادیس بیشترین تاثیر را بر وزن تر و درصد ماده خشک غده داشت.
در مطالعهای به منظور افزایش عملکرد سیب زمینی از قارچ آربوسکولار - AM - استفاده شد که نتایج نشان داد عملکرد غده براساس وزن تر در سال اول بهطور قابل توجهی بر اثر تلقیح با قارچ آربوسکولار - AM - افزایش یافت. نتایج حاکی از آن بود که عملکرد تیمارهای تلقیح شده با قارچ 10 تا 20 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش داشت . - Douds et al ., 2007 - در تحقیق دیگری تلقیح خاکی با غلظت فسفر پایین با قارچ میکوریزا سبب افزایش 85 درصدی عملکرد نسبت به تیمار شاهد گردید
نیمیرا و همکاران - 1995 - نیز نتایج مشابهی از تاثیر قارچ میکوریزا بر سیب زمینی گزارش کردند. آنها بهبود عملکرد در سیب زمینی را تأثیر قارچهای میکوریزا بر تغییرات مثبت هورمونی عنوان کردند. دافی و کاسل - 2000 - با مطالعه گونه گلوموس اینترادیس روی سیب زمینی بیان کردند که تعداد مینی غدههای تولیدی در اثر تیمار با قارچ اختلاف معنیداری با تیمار شاهد نداشت اما وزن متوسط هر غده نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. خانینژاد و همکاران - 1393 - با بررسی تاثیر گونههای مختلف قارچ میکوریزا بر عملکرد دو رقم سیب زمینی گزارش کردند گونههای گلوموس اینترادیس و گلوموس موسهآ به ترتیب با 52 و 53 گرم در بوته بیشترین وزن غده را در سیب زمینی رقم آگریا تولید کردند.
