بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی تاثیر همزیستی قارچ میکوریزا، باکتری تیوباسیلوس و نسبتهای مختلف کودی بر میزان کلروفیل و عملکرد گیاه کنجد، به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سال زراعی91-90 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام شد. عوامل مورد تحقیق شامل میکوریزا در دو سطح - کاربرد m1 و عدم کاربرد - m0، تیوباسیلوس در دو سطح - تلقیح tb1 و عدم تلقیح - tb0 و سه سطح کودی f0 } - عدم استفاده - ، f1 - اوره و سوپر فسفات تریپل به ترتیب 250 و 100 کیلوگرم در هکتار - ، f2 - اوره، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم به ترتیب 250 ، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار - در سه تکرار بودند. در بررسیها مشخص شد که اثرات متقابل تیمارها تاثیر معنیداری در افزایش میزان کلروفیل و عملکرد کنجد داشتهاند.
واژههای کلیدی: تیوباسیلوس، عملکرد، کنجد، کلروفیل ، میکوریزا
مقدمه
در خصوص اثرات کود بیولوژیک تاکنون مطالعات اندکی در گیاه کنجد صورت گرفت. در همین زمینه در مطالعهای که جایگزینی جزئی کودهای بیولوژیک به شیمیایی روی دو رقم Giza 32 و بررسی شد، دادههای مورد مطالعه تفاوت آشکاری را برای بیشتر تیمارها نشان دادند. در درجه اول تیمار 75 درصد کود شیمیایی 25 + درصد کود آلی + مصرف کود بیولوژیک، برای دستیابی به عملکرد دانه، عملکرد روغن و درصد پروتئین بیشتر توصیه شد. و تیمار 50 درصد کود شیمیایی 50 + درصد کود آلی + مصرف کود بیولوژیک در درجه دوم توصیه شد.
برای تمامی صفات مورد مطالعه پایینترین میزان برای مصرف کود آلی به تنهایی در مقایسه با دیگر تیمارها بدست آمد. اثر متقابل بین واریتههای مختلف و تیمارهای کودی روی عملکرد و اجزای عملکرد و ترکیب شیمیایی در دانه کنجد معنیدار شد و نتایج اهمیت کاربرد کود بیولوژیک را برای فراهم سازی محیط مناسب برای فعالیت موجودات خاکزی نشان داد - ال هباشا1 و همکاران، . - 2007 در مطالعهای کاربرد تلفیقی گوگرد و باکتری تیوباسیلوس و باکتری حل کننده فسفات و کود فسفر در گیاه کنجد،عملکرد باکتری در مقایسه با کاربرد جداگانه آنها نشان داده که علت احتمالاً بیانگر رابطه تقویت کنندگی ترکیب باکتریهای مذکور با یکدیگر در جهت افزایش عملکرد است.
اثرات مثبت و مفید کاربرد کودهای بیولوژیکی به تنهایی و همراه با کودهای شیمیایی در گیاهان روغنی دیگری نیز گزارش شده است. به عنوان مثال عملکرد دانه و اجزای عملکرد گلرنگ اثر معنیداری به وسیلهی تلقیح ازتوباکتر و میکوریزا نشان دادند زیرا که کود بیولوژیک با تثبیت نیتروژن اتمسفر و افزایش فسفر قابل دسترس در خاک جذب عناصر را برای گلرنگ فراهم میکند. و افزایش عملکرد دانه در اثر تلقیح ازتوباکتر و میکوریزا حدود 5/3 درصد گزارش شد.
اظهار داشتند مصرف توأم مایه تلقیح تیوباسیلوس و برادی ریزوبیوم ژاپنیکوم در گیاه سویا غلظت نیتروژن و یا مقدار کل نیتروژن جذب شده در گیاه را نسبت تلقیح هر یک به تنهایی به طور معنیداری افزایش داد که بیان کننده اثر سینرژیستی بود. در مطالعهای، کودهای بیولوژیک حاوی باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن مانند قارچ میکوریزا، سوپر نیتروپلاس، مایه تلقیح حاوی باکتریهای حلکننده فسفاتهای نامحلول و نیتروکسین نقش مفید و مؤثری در بهبود ویژگیهای رشد، عملکرد اندامهای هوایی و خصوصیات کیفی گیاه دارویی زوفا نشان دادند.
نتایج بدست آمده از مطالعهای در گیاه جو مشخص نمود مصرف کودهای بیولوژیک اثر معنیداری بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، وزن هزار دانه و تعداد سنبله در متر مربع از خود نشان داد. اختلاف بین ارقام برای عملکرد معنیدار شد و اثر متقابل رقم در کودهای بیولوژیکی تنهارایب عملکرد بیولوژیک کاملاً معنیدار شد هدف از این پژوهش، بررسی روابط دوگانه و سه گانه بین میکوریزا، تیوباسیلوس و کودهای شیمیایی در تأثیرگذاری بر کلروفیل، عملکرد و همچنین رونق کشاورزی ارگانیک و کاهش مصرف کودهای شیمیایی در کشت کنجد میباشد.
مواد و روشها
این آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی91-90 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام شد. عوامل مورد تحقیق شامل میکوریزا در دو سطح - کاربرد m1 و عدم کاربرد - m0، تیوباسیلوس در دو سطح - تلقیح tb1 و عدم تلقیح - tb0 و سه سطح کودی f0 } - عدم استفاده - ، f1 - اوره و سوپر فسفات تریپل به ترتیب 250 و 100 کیلوگرم در هکتار - ، f2 - اوره، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم به ترتیب 250 ، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار - که در سه تکرار بودند.
پس از آماده سازی زمین، در تاریخ 30 اردیبهشت 1391، بذور در کرتهایی به ابعاد 2×4 متر با فاصله ردیف 50 سانتیمتر و تراکم 25 بوته در متر مربع کشت شد. به منظور اجتناب از تداخل اثرات تیمارها، فاصله بین ردیفها 50 سانتیمتر و فاصله بلوکها از یکدیگر یک متر در نظر گرفته شد. در هر کرت چهار شیار با فاصله 50 سانتیمتر ایجاد شد، در هنگام کشت ابتدا کودها بر اساس تیمارهای موردنظر در داخل شیارها پخش گردید و بعد از آن آبیاری صورت گرفته و بذور در داخل شیارها کشت شده و بر روی بذرها به مقدار 3-2 سانتیمتر خاک نرم ریخته شد.
کرت هایی که نیازمند تلقیح با باکتری تیوباسیلوس بودند، ابتدا به مدت 7-5 دقیقه در محیط آزمایشگاه در مایه تلقیح قرار گرفته و بعد از خشک شدن در کرتهای مورد نظر کشت شدند. در مرحله 4-6 برگی وجین و تنک کردن صورت گرفت، آبیاری بسته به شرایط محیطی به روش بارانی انجام شد. در مرحله شروع غلافدهی، از بالاترین برگهای توسعه یافته دو بوته که به طور تصادفی انتخاب شدند، توسط دستگاه کلروفیل سنج موجود در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، مقدار کلروفیل بالاترین برگهای توسعه یافته در سه قسمت ابتدا، وسط و نوک برگ تعیین و میانگین آن به صورت عدد SPAD ثبت شد.
برای محاسبهی عملکرد، در زمان برداشت بوتهها بعد از حذف اثر حاشیه، از یک متر مربع 18-25 - بوته - با دست برداشت و به مدت چند روز در آفتاب نگهداری گردیدند تا تمامی بذور رسیده شوند. بذور هر کرت جداگانه توزین و عملکرد هر کرت محاسبه گردید.
نتایج و بحث
در اثر متقابل قارچ میکوریزا و باکتری تیوباسیلوس همه تیمارها به جز با تیمار شاهد در سطح 5 درصد تفاوت معنیداری را با یکدیگر نشان نداند بیشترین محتوی کلروفیل برگ مربوط به تیمار کاربرد قارچ میکوریزا و عدم تلقیح باکتری تیوباسیلوس است که نسبت به شاهد افزایش 27/48 درصدی را نشان داد. و همکاران در آزمایش گلخانه ای، با کاربرد تلفیقی کودهای بیولوژیک حاوی قارچ میکوریزا و چند گونه باکتری، افزایش مقدار بیوماس و ارتفاع را در ذرت گزارش کردند که با نتایج بدست آمده همخوانی داشت.
مقایسه میانگین اثرات متقابل قارچ میکوریزا - کاربرد m1 و عدم کاربرد - m0 و باکتری تیوباسیلوس - تلقیح tb1 و عدم تلقیح - tb0 بر محتوای کلروفیل برگ کنجد در تجزیه و تحلیل اثر متقابل قارچ میکوریزا و سطوح مختلف کودی، تیمار کاربرد قارچ میکوریزا و عدم استفاده از کود شیمیایی، بیشترین مقدار و عدم کاربرد قارچ میکوریزا و سطح صفر کودی - شاهد - کمترین مقدار را به خود اختصاص دادهاند در یک آزمایش که توسط کموتا2 و همکاران - 2004 - انجام گرفت اثر سه نوع قارچ میکوریزا بر گیاه سویا مورد بررسی قرار دادند و اظهار داشتند که گیاهان تلقیح شده با میکوریزا ماده خشک بیشتری در برگهای خود ذخیره کرده است. افزایش در محتوی کلروفیل ممکن است به دلیل فراهمی بیشتر مواد غذایی ریزمغذی توسط باکتریها باشد.
در تجزیه و تحلیل اثر متقابل باکتری تیوباسیلوس و سطوح مختلف کودی این نتایج حاصل شد. تیمار تلقیح باکتری تیوباسیلوس و سطح یک کودی دارای بیشترین و تیمار عدم تلقیح باکتری تیوباسیلوس و سطح یک کودی دارای کمترین محتوای کلروفیل میباشند تیمار شاهد تفاوت معنیداری با تیمار تلقیح باکتری تیوباسیلوس و سطح 2کودی از خود نشان نداد وتقریباً در یک سطح آماری قرار داشتند، البته بعد از تیمار تلقیح باکتری تیوباسیلوس و سطح یک کودی دارای بیشترین محتوای کلروفیل نیز هستند.
خاوازی نتیجه گرفتند که باکتری تیوباسیلوس از طریق اکسایش گوگرد، به جذب گوگرد و سایر عناصر غذایی مانند فسفر، آهن و روی کمک کرده و باعث افزایش محتوای کلروفیل و به طبع آن افزایش عملکرد گیاه میشود.
