بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی تاثیر قصه درمانی در کاهش اضطراب و گوشه گیري کودکان پیش دبستانی می باشد. نوع این پژوهش با توجه به ماهیت موضوع، تجربی با طرح پژوهش پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل میباشد. جامعه آماري این پژوهش شامل کلیه کودکان مراکز آمادگی پیش دبستانی شهر آستارا می باشد که تعداد آنها تقرباًی 500 نفر می باشد.
به روش نمونه گیري خوشه اي 200 نفر آنها انتخاب و با استفاده از پرسشنامه اضطراب و گوشه گیري دانش آموزان با اضطراب و گوشه گیري بالا تشخیص داده شد و بطور تصادفی انتخاب و در دو گروه کنترل و آزمایش جایگزینی تصادفی گردیدند و در مرحله بعد فقط گروه آزمایش آموزش به شیوه قصه درمانی را که توسط روشهاي جلسههاي مداخله از تجارب بالینی و مستندات پژوهشی- درمانی طراح و ناظر مداخله انتخاب شدند.
داده هاي این پژوهش با استفاده از پرسشنامه هاي اضطراب و گوشه گیري جمع آوري شدند. داده هاي پژوهش، با تحلیل واریانس چند متغیره - MANOVA - مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که قصه درمانی، اضطراب و گوشه گیري کودکان پیش دبستانی را کاهش می دهد.
مقدمه
گوشه گیري مشکلی است که از گذشته تا کنون به جهات بسیار مختلف دامنگیر افراد مختلف بوده و هست. این مشکل به دلایل متعدد مورد توجه قرار نگرفته است و عامه مردم کمتر از آن به عنوان یک معضل و مشکل یاد می کنند. غافل از این که انزواطلبی و کمرویی در بطن جامعه، فرد را با مشکلات زیادى اعم از عدم توانایی ایجاد رابطه با دیگران و به تبع آن ناتوانی در یادگیرى و کسب آگاهی ها و مهارت هاى مختلف مواجه می کند.
شاید از دلایلی که والدین و حتی معلمان مدارس به این مشکل توجه نمی کنند برداشت غلطی است که از عملکرد افراد خجالتی دارند. این باور نادرست که کودك کمرو مؤدب است، دردسر ایجاد نمی کند و تربیت او راحت تر است، موجب متقاعد شدن والدین شده که کمرویی و گوشه گیرى اجتماعی را به عنوان یک مشکل ندانسته و به این ترتیب از مشکلاتی که کودك در آینده با آن مواجه خواهد شد غافل بمانند
پژوهشگران معتقدند که علت کمرویی اشکالاتی است که در شناخت هاى این کودکان وجود دارد. به عنوان مثال براچ و همکارانش نشان داده اند کمرویی با نوع سبک اسنادى ناسازگارانه براى رویدادهاى بین فردى مرتبط است. سوگیرى اسنادى در این کودکان یکی از علل کمرویی آنها در نظر گرفته می شود. این کودکان همچنین سوگیرى تقویت خود را معکوس می-کنند و در شکستها بیشتر خود را سرزنش میکنند
همه انسانها اضطراب را در زندگی خود تجربه میکنند و طبیعی است که مردم هنگام مواجهه با موقعیتهاى تهدیدکننده و تنشزا مضطرب میشوند، اما احساس اضطراب شدید و مزمن در غیاب علت واضح، امرى غیرعادى است. اضطراب شامل احساس عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژیکی است.
اختلالهاي اضطرابی، شایعترین اختلالهاي روانپزشکی در دوران کودکی هستند. تقریبا 5 درصد از همه کودکان ملاکهاي تشخیصی یک اختلال اضطرابی را در طول دوران کود کی شان تجربه می کنند، و بیش از 20 درصد از افراد قبل از سن 16 سالگی داراي مشکلات بالینی اضطرابی هستند - کاستلو، ماستیلو، ارکانلی، کیلر و آنگولد2، » - 2003اضطراب« در سطوح بالا و پایدار با آسیب شدید در کنش وري فرد همراه است که می تواند خود را در اجتناب از انجام فعالیتهاي مربوط به مدرسه، روابط با همسالان و دستیابی به سطوح تحولی متناسب با سن کودك نشان دهند
همچنین شواهد بسیاري وجود دارد که اختلالهاي اضطرابی دوران کودکی در مسیري مزمن به مشکلات اضطرابی در بزرگسالی ختم می شوند - بیدرمن و همکاران، 2005؛ به نقل از موریس5، . - 2007 نشانه هاي اضطراب در سطوح مختلفی بروز پیدا می کنند. اضطراب در سطح روانشناختی و رفتاري میتواند به صورت خشم، ناپایداري هیجانی، حساسیت بیش از حد، تخریبگري، فزون کنشی و اختلال توجه و اختلالهاي حرکتی مشخص گردد. در سطح فیزیولوژیک اضطراب به همراه شاخصهاي فیزیولوژیکی همچون تغییر ضربان قلب، افزایش فشار خون، بحرانهاي تنفسی، رنگ پریدگی، خشکی دهان و تنش عضلانی است. علاوه بر این نشانگان، اختلالهاي جسمانی به منزله نقابی براي پنهان کردن حالات اضطرابی هستند.
در زمینه علل به وجود آورنده گوشه گیرى و اضطراب نظریه هاى بسیارى وجود دارد و هر یک از نظریه پردازان به جنبه هاى خاصی از آن پرداخته اند و متناسب با آن روش هاى خاصی براى درمان آن ارائه داده اند. از جمله اي آنها می توان به قصه درمانی اشاره کرد.
مونترو و رنی - 2002 - 6 به این نتیجه رسیدند که فن قصه درمانی و کتاب درمانی براي اصلاح اعمال کودکان و ترغیب آنها به انجام کارهاي صحیح تأثیر زیادي داشته است.
علاقه درمانگران به استفاده از قصه گویی با کار ریچارد گاردنر7 در سال 1971 شروع شد. وي از فن قصه گویی متقابل در روان درمانی کودك استفاده کرد. در این فن از کودك خواسته می شود داستانی داراي آغاز، میانه و پایان بگوید. سپس درمانگر موضوعات روان تحلیل گرانه مرتبط با مسائل کودك را انتخاب می کند و در داستانی مشابه داستان کودك به کار می برد و آن را بیان می کند. در این داستان، درمانگر راه حل هاي سالم تر و بالغانه تري را براي رویارویی با مشکلات ارائه می کند
در قصه، فکر اصلی در قالب حکایت ارائه می شود و قصه گویی بیان هنرمندانه حکایت براي انتقال پیام به مخاطب است - ملکی قاسم، . - 1385 باتوجه به ظرفیت ها و نیازهاي ویژه کودك، روان درمانگر براي برقراري ارتباط و مداخله مؤثر از فعالیت هاي روزمره کودك نظیر بازي و نقاشی بهره می گیرددر. قصه، معمولاً ،کودك با شخصیت داستان همذات پنداري می کند و با فرضیه سازي و ارائه راه حل هاي مختلف براي حل چالش شخصیت داستان، مهارت حل مسأله خود را رشد می دهد
سرانجام کودك با درك رابطه بین موضوع قصه و موضوع زندگی خود می تواند مستقیماً در مورد مسایل خود فکر کند و براي آنها راه حلی بیابد - گلدارد و گلدارد ترجمه از ارجمندي، . - 1389 رابطه قصه گو با شنونده قصه، قسمت مهمی از قصه درمانی است - هافمن1، - 2006 که به کودك فرصتی می دهد تا هم به طور هیجانی و هم شناختی داستانش را تعریف کند - کابانیان2، . - 2004 قصه درمانی ضمن تقویت رابطه والدین-فرزند، خود یکپارچه تري را در کودك شکل می دهد و نیز تلفیق قصه درمانی با رویکرد شناختی رفتاري می تواند باعث کاهش معنادار اظطراب و گوشه گیري کودکان شود
در مجموع با عنایت به مطالب فوق، این پژوهش در صدد پاسخگویی با این سوال اساسی است که قصه درمانی در کاهش اضطراب و گوشه گیري کودکان پیش دبستانی چه تاثیري دارد؟
روش تحقیق :
الف - روش پژوهش: نوع این پژوهش با توجه به ماهیت موضوع، آزمایشی با طرح پژوهش پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل می باشد.
ب - جامعه آماري: جامعه آماري این پژوهش شامل کلیه کودکان مراکز آمادگی پیش دبستانی شهر آستارا در سال 1395 می باشد که تعداد آنها تقرباًی 500 نفر می باشد.
ج - حجم نمونه و روش نمونه گیري:
نمونه بخشی از افراد جامعه است که به منظور انجام برنامه ها موردبررسی قرار میگیرد. ازآنجاکهمعمولاً تعداد جامعههاي آماري زیاد است وبعضاٌ دستنیافتنی هستند، محقق تعدادي از این جامعه را بهعنوان نمونه انتخاب میکند به صورتی که نمونه اختصاصیافته معرف جامعه آماري باشد. که به روش نمونه گیري خوشه اي 200 نفر آنها انتخاب و پرسشنامه اضطراب و گوشه گیري تکمیل شد و 40 نفر از آنها بطور مساوي در دو گروه کنترل و آزمایش جایگزین تصادفی شد.در تحقیقات آزمایشی 15 نفر براي هر گروه کافی است - دلاور، 1386ام - ا به جهت افزایش اعتبار بیرونی پژوهش به جاي 15 نفر به 20 نفر براي هر زیر گروه در نظر گرفته شد.
د - روش گردآوري اطلاعات: بعد از کسب مجوزهاي لازم ابتدا به مدارس پیش دبستانی در سطح شهر آستارا مراجعه کرده و براي گردآوري اطلاعات در این پژوهش پژوهشگر به صورت دسترس با استفاده از پرسشنامه اضطراب و گوشه گیري دانش آموزان با اضطراب و گوشه گیري بالا تشخیص داده شد و بطور تصادفی انتخاب و در دو گروه کنترل و آزمایش جایگزینی تصادفی گردید و در مرحله بعد فقط گروه آزمایش آموزش به شیوه قصه درمانی را که توسط روش هاي جلسه هاي مداخله از تجارب بالینی و مستندات پژوهشی- درمانی طراح و ناظر مداخله و از منابع تخصصی اخذ گردیده است تدوین شده است را طی 10 جلسه 1/5 ساعته دریافت خواهند کرد و گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکردند و در ادامه ابزار هاي پژوهش روي هر دو گروه اجرا شد و در نهایت پرسشنامه ها جمعآوري و اطلاعات توسط نرمافزار آماري SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
