بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر تعیین کارایی و تاثیر قصه درمانی بر مشکلات رفتاری و مهارت های اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال یادگیری درکودکان دبستانی منطقه هفده تا بیست تهران می باشد.روش این مطالعه از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه می باشد .جامعه آماری این پژوهش پسران و دختران دبستانی هستند که دارای مشکلات یادگیری بوده اند . تعداد نمونه 30 نفر است که از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب خواهند شد سه روز درهفته به مدت 10 جلسه تحت قصه درمانی قرار گرفتند.
در این پژوهش از فرم معلم مقیاس درجه بندی مهارت اجتماعی گرشام و والیوت مورد ارزیابی قرار گرفتند پایایی این آزمون توسط شهیم اعلام شده است. ابزار دیگر پرسشنامه مشکلات یادگیری کلورادو می باشد این پرسشنامه توسط حاجیلو و رضایی شریف ، مود بازآزمایی قرار گرفت و ضریب آلفای 0/70 را گزارش دادند.برای تحلیل داده ها از روش تی همبسته استفاده شد. و نتایج نشان دادند که قصه درمانی موجب کاهش مشکلات رفتاری و بالارفتن مهارت های اجتماعی دانش آموزان می شود.
واژگان کلیدی : اختلال یادگیری ،قصه درمانی ، مشکلات رفتاری ، مهارتهای اجتماعی
مقدمه
اختلالات رفتاری به شرایطی اطلاق میشود که درآن پاسخ های هیجانی و رفتاری در مدرسه با هیجان های فرهنگی و سنتی و قومی تفاوت داشته باشد به طوری که در عملکرد تحصیلی فرد ، مراقبت از خود ، روابط اجتماعی ، سازگاری فردی ، رفتار در کلاس و سازگاری در محیط کار نیز تاثیر منفی دارند . این کودکان در جنبه های مهم زندگی محدودیت دارند و در تعاملات با مشکلات جدی مواجه اند . اختلال رفتاری یکی از رایج ترین اختلالات دوران کودکی هست و از عمده ترین دلایل ارجاع به مراکز درمانی است.
این اختلال الگوی رفتاری پایدار، با مشخصه، پرخاشگری و تجاوز به حقوق دیگران است روابط ضعیف میان فردی با اختلال رفتاری هم بستگی دارد. کودکان مبتلا به اختلال رفتاری به سرعت از گروه همتایشان طرد می شوند و این رانده شدن، کودک را از کسب تجربیات اجتماعی حاصل از تعامل با همسالان محروم می سازد و مانع یادگیری شیوه های تعامل مناسب در موقعیت های اجتماعی می شود، از طرف دیگر طرد شدن از گروه همسالان بهنجار،وضعیتی مساعد برای گرفتار شدن در گروه همتاهای غیراجتماعی فراهم می کند.
در ایران بیش از پنجاه درصد جمعیت را افراد زیر 15 سال تشکیل می دهند و با توجه به جمعیت بالای این گروه ، توجه به مشکلات ومسائل روانی آنها از اهمیت بسزایی برخوردار است .تعداد کودکانی که وخامت مشکلات آنها در حدی است که نیاز به درمانگری را مطرح می کند در حدود 15 تا 22 درصد تخمین زده شده است .از جمله اختلالاتی که به شدت نیازمند خدمات درمانی هستند اختلالات رفتاری می باشند .اختلالات رفتاری به نقص عملکرد در مدرسه ، تحصیل و خانواده منجر می شود و درنهایت ممکن است به افت تحصیلی و اخراج از مدرسه و بروز رفتارهای بزهکارانه بینجامد.
در سال های اخیر توجه به مشکلات رفتاری و اجتماعی و هیجانی کودکان افزایش یافته است . از جمله این مشکلات می توان به نبود مهارت در تصمیم گیری ، سازمان دهی ، برنامه ریزی ، اعتماد به نفس پایین ، مفهوم خود ضعیف ، و تکانشی بودن و وجود مشکلاتی در روابط اجتماعی ووابستگی به دیگران اشاره کرد . پژوهشی نشان داده است که کودکان دارای مشکلات یادگیری ، به دلیل نقص در مهارت های شناختی و اجتماعی نمی توانند به فعالیت های هیجانی خود نظم دهندو همواره درگیر تعارض درونی خواهند بود از این نظر دستیابی به روش هایی برای بهبود بخشی از مشکلات این کودکان بویژه در موقعیت ها ی زندگی روزمره همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است لرنر قصه گویی را به مثابه رویکردی برای کمک به دانش آموزان دارای مشکلات یادگیری به منظور کمک به آنها برای درک خود و مشکلاتشان مطرح می کند.
بسیاری از بزرگسالان تحمل رفتارهای کودکان با اختلالات رفتاری را ندارند و به تنبیه آنان نیز متوسل می شوند . این کودکان در مقایسه با همسالان خود در جنبه های مهم زندگی محدودیت دارند و در تعاملات اجتماعی با مشکلات جدی مواجه اند.چنانچه کودکان بخواهند از حداکثر ظرفیت های ذهنی و توانمندی بالقوه خود بهره بگیرند می بایست از نگرشی مثبت نسبت به خود و انگیزه های قوی برای تلاش برخوردار باشند .
در سالهای اخیر قصه گویی به عنوان یکی از روش های عالی در مشاوره با کودکان مطرح شده است به طوری که به آنان می توانند با احساسات ، افکار و رفتارهایی که هنوز قادر به صحبت کردن درباره آنها با مشاور نیستند مقابله کنند . قصه گویی همچنین در کمک به کودکان برای تشخیص پیامدهای احتمالی رفتارشان مفید است.قصه درمانی در سال های اخیر به صورت یکی از فنون بازی درمانی مطرح شده است.
هنگامیکه یک قصه گفته میشود موضوع شکل میگیرد و مسایل مختلف آشکار میگردد و شخصیت ها واشیای قصه با افکار ، هیجانها و رفتارهای خاص پاسخ می دهند هنگامیکه کودکی به قصه ای گوش می دهد ممکن است با یک شخصیت ، با یک موضوع یا یک حادثه در قصه همانند سازی کند در نتیجه ، همانند سازی را به زندگی خود فرافکنی میکند .قصه درمانی یک روش درمانی است که فرد از مشکل جدا و مردم را تشویق به تکیه بر مهارت خود ، مشکلاتی که در زندگی اشان وجوددارد به حداقل برسانند. در طول زندگی، بهره گیری از قدرت داستان های شخصی مردم برای کشف هدف زندگی ، کمک به معنی دادن به داستان های شخصی زندگی وهمچنین شکل دادن به هویت فرد و تکنیکی برای درمان وی باشد.
قصه درمانی به عنوان یک عامل برای توانمند سازی و شکل مشترک از درمان است که می تواند تغییراتی در حل مشکلات افراد وحتی بیرونی کردن و عینیت بخشیدن به مسائل حساس باشد. استفاده از قصه درمانی به عنوان یک فن درمانی فقط به درمان مشکلات روان شناختی کودکان منجر نمی شود . در قصه درمانی فرض بر این است که تغییر در زبان وادبیات قصه های زندکی فرصت های جدیدی برای رفتار و روابط با دیگران ایجاد می کند .
تاثیر پذیری از شخصیت قصه ، تقویت قدرت فهم وبیان ،پرورش خلاقیت ، آموزش زبان و افزایش گنجینه لغات کودکان از دیگر تاثیرات آموزشی و تربیتی داستان سرایی به شمار می روند - جهانشاهی،. - 1390 قصه درمانی به عنوان یک شیوه جدید در درمان بکار برده و این ادعا را که قصه درمانی باعث بهبود عملکرد می شود را ثابت کرده اند.همچنین پژوهشگران ازقصه درمانی برای کاهش اضطراب و افزایش احساس مسلط بودن و شایستگی و امیدواری در کودکان استفاده کرده اند.
در حال حاضر مشکلات کودکان به سرعت در حال افزایش و نیازمند توجه جدی است . جریان رشد طبیعی با تغییرات شناختی ، فیزیکی عاطفی و اجتماعی همراه است و شاید نتوان کودکی را یافت که در جریان رشد و در جریان سازگاری با تغییرات فوق دچار مشکلاتی نشود و نتیجه مستقیم این مشکلات استرس ، تعارض و به تبع آن مشکلات یادگیری و رفتاری است که کودک آن را تجربه میکند. قصه گویی ، قصه خوانی و دیگر فعالیت های هنری از این دست ، غافل بمانند ، بیشترین لطمه متوجه یادگیری غیر مستقیم کودک کرده اند ، چرا که کودکان در سنین سه تا شش سلگی بیشترین آمادگی را برای یادگیری نسبت به تمام عمر خود دارند و همین دوره است که شکل تداوم زندگی وشخصیت کودک را به گونه ای رقم میزند.
قصه سازی کودک ،فرایندهای رشد هیجانی و شناختی او را تسهیل می کند و به اودیدگاه نوو خلاقی از دیگران و روابط بین افراد ارائه میکند در همین مورد برخی از پژوهشگران از توانایی قصه گویی کودکان برای ارزیابی و سنجش مشکلات و توانایی های مختلف آنها استفاده کرده اند. برای نمونه نور بری و بیشاپ در 2003 برای ارزیابی توانایی کودکان در مهارتهای ارتباطی ویا کریک در سال 2000 برای ارزیابی توانایی خیال پردازی کودکان در طیف درخودماندگی ، از قصه گویی برای آنها استفاده کرد.
لارنر در سال 1996 نیز معتقد بود داستان های کودک ، ما را به درک مشکلات خانوادگی آنها هدایت و مضامینی روان شناختی برای گفت وگوهای درمانی با کودک فراهم می کند.ماهیت مشکلات روانی اجتماعی که در اثر فقدان مهارت های اجتماعی لازم ایجاد می شود به گونه ایست که مقابله با آن در سطوح بعدی مداخله - پیشگیری ثانویه و ثالث - نه تنها هزینه های قابل ملاحظه ای را از نظر انسانی و مسائل مالی بر جوامع تحمیل می کند ، بلکه اثر بخشی و کار آمدی آن نیز بسیار محدود و حتی در مواردی ناچیز است.
بنا براین وجود راههایی آسان و مفید برای آموزش مهارتهای اجتماعی لازم به کودکان که به راحتی توسط مربیان مهدها و حتی خود والدین انجام میپذیرد . لزوم آموزش به کودکان برای سازگاری و از طرفی گسترش فزاینده استفاده از قصه وقصه گویی به عنوان یک فن درمانی ، بنده حقیر را بر آن ساخت تا بوسیله پژوهش حاضر این مساله را بررسی کنم که آیا قصه درمانی برمشکلات رفتاری و مهارت های حل مسئله اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال یادگیری که به مراکز درمانی مراجعه می کنند موثر است.
لذا این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی قصه درمانی بر اختلالات رفتاری و مهارت حل مسئله اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال یادگیری در کودکان مراجعه شده به مراکز درمانی ، و با فرضیه اینکه قصه درمانی بر مشکلات رفتاری و مهارت های اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال یادگیری در کودکان دبستانی منطقه 20-17 تهران موثر است انجام خواهد شد.
