بخشی از مقاله
چکیده :
درابتدا خلقت جهان هستی، انسان احتیاجات خود را با استفاده از منابع طبیعی موجود در طبیعت تامین می کرد. پس از آن با استفاده از تجارب بشری و پیدایش علوم وفنون مختلف تامین نیازهای بشری بصورت مستقیم و یا فن آوری شده در ارتباط با منابع زیست محیطی بوده است. در طول تاریخ صنایع مختلفی، دررفع و تامین نیازهای انسان تاثیرگذار بوده اند در قرن گذشته صنایع خودروسازی، غذا، و نفت بیشترین تاثیر را در زمینه تامین احتیاجات انسان ایفاء نموده اند.
در زمان حال صنعت گردشگری پیشرفت قابل ملاحظه ای نموده و چنین پیش بینی می گردد که طی ده سال آینده به صنعت اول در اشتغال و اقتصاد بدل گردد. از طرفی رابطه تنگاتنگ صنعت گردشگری و منابع زیست محیطی، موجب می شود تا به منطور پرداختن به شاخصه ها و عوامل پیش برنده در صنعت گردشگری، توجه و تاکید بر حفظ و سیانت از منابع زیست محیطی نیز جایگاه و مرتبه ویژه ای را به خود اختصاص دهد.
مولفه ای که در میزان رضایت مندی و رفع نیاز گردشگران و جامعه میزبان در صنعت گردشگری نقش عمده و اساسی را ایفاء می نماید، جاذبه های زیست محیطی و قدمت و تنوع آثار کهن و تاریخی منطقه می باشد که به منظور دستیابی به توسعه و پایداری این صنعت، ضرورت حفظ و سیانت از جاذبه های زیست محیطی به درستی مطرح است. توجه به این نکته ضروری می باشد که جاذبه های زیست محیطی، عامل مهمی درشکل گیری و توسعه و رونق و پایداری گردشگری محسوب می گردند.
بیان این نکته نیز لازم است که در توسعه گردشگری، هرچه به حفظ و سیانت از محیط زیست توجه شود، در نتیجه گردشگری بیشتر رونق یافته و به پایداری می رسد. و این هر دو کمک میکنند تا اشتغال و اقتصاد منطقه رونق یافته و در نهایت به بهبود اقتصادی و معیشتی کل جامعه و جوامع همجوار منجر خواهد گردید.
در پژوهش بعمل آمده تلاش گردیده تا با بهره گیری از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و مطالب برگرفته از سایتهای علمی اینترنتی وکتب مربوطه در مباحث زیست محیطی و با استفاده ازنظرات کارشناسان و افراد صاحب نظر در دو مقوله صنعت گردشگری و منابع زیست محیطی ، به بررسی اثرات گردشگری و اکوتوریسم بر محیط زیست و ارتباط آن با توسعه پایدارصنعت گردشگری بپردازد.
مهمترین دستآورد ها و نتایج حاصله ازاین تحقیق و پژوهش را می توان نیاز به برنامه ریزی استراتژیک ، ساماندهی تاکتیک ها و روش ها، مشارکت همگانی در تصمیم گیری و اجراء، مشارکت همگانی در بهره مندی از منافع و سودآوری خدمات گردشگری، توجه به پژوهش و آموزش، و . . .عنوان نمود.
مقدمه :
بشر همواره در طی اعصار گذشته برای تامین نیازمندی ها و احتیاجات روزمره و بلندمدت خویش تلاش های گوناگون و مختلفی را پی گرفته است . در این مسیر به علوم و فنون مختلفی دست یافته و در رفع نیازهای خود از آن سود جسته است . قبل از آن بشر برای تامین نیازهای خود از ابتداء خلقت جهان به منابع طبیعی و جاذبه های آن توجه ویژه ای داشته و دررفع نیازهای مادی و معنوی خویشتن از منابع گوناگون موجود درطبیعت بهره مندگردیده است.
در قرون گذشته، سه صنعت عمده و نیاز اساسی بشر ، به عنوان صنایع پیشرو در خدمات و اقتصاد و اشتغال مطرح بوده و ازتوسعه و پایداری قابل تاملی برخوردار بوده اند. این صنایع عبارت اند از صنعت نفت، خودرو سازی، و غذا.
طی دو دهه گذشته صنعت گردشگری رشد چشمگیری نموده و در بسیاری از کشورهای جهان گوی سبقت از دیگر مشاغل و خدمات را ربوده است. چنان که پیش بینی می گردد، بزودی و کمتر از گذشت یک دهه دیگر، تمامی مشاغل و صنایع را تحت الشعاع قرار داده و در تمامی وجوه مختلف، جهان شمول گردد.
صنعت گردشگری، عمدتا یک فعالیت اقتصادی چند بعدی می باشد که در چارچوب یک فرآیند متقابل، در تعامل و ارتباط مستقیم با محیط زیست قرار دارد. این در مهم در شرایطی شکل می گیرد که از طرفی جاذبه ها و منابع زیست محیطی، مواد اولیه و بنیادی صنعت گردشگری را تأمین نموده و از سوی دیگر و دیدگاه مقابل، گردشگری با تولید انواع گوناگون و متنوع از محصولات جانبی، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم اثرات مثبت و منفی عمدهای را بر محیط زیست تحمیل می نماید.
هماهنگ کننده ملی برنامه اکوتوریزم بنیاد آغاخان در این باره چنین میگوید: » امروزه در جهان یکی از منابع عمدهی درآمد کشورها، صنعت گردشگری است. بسیاری از کشورها درآمد صنعت گردشگریشان برابر یا حتی بیشتر از درآمد کشورهای نفتخیز است به طور مثال در کشوری مثل اسپانیا ارزش صنعت توریزم و اشتغال ناشی از آن همان ارزشی را دارد که نفت برای عربستان ارزشمند است. به همین دلیل مردم و مسئولان این کشور با سرعت تمام پیش رفته تا بتوانند از این صنعت بهره کافی ببرند. امری که در کشورهای شرق آسیا مانند چین، مالزی، سنگاپور، تایلند و . . . . . . نیز در حال گسترش است، صنعت گردشگری یا توریزم یک زنجیرهای از محصولات توریستی، و خدمات وابسته به آن است
نیاز روحی و روانی انسان به سفر و آشنائی با فرهنگ و آداب و رسوم سایر ملت ها، یکی دیگر از انگیزه های انجام سفر و گردشگری توسط بشر بوده و ضرورت تحقیق و بررسی و نهایتا برنامه ریزی کلان و استراتژیک در جوامع مختلف و ساماندهی در برنامه ریزی خرد در این رشته از خدمات و صنایع را متمائز می نمایاند.
همچنین از سوی دیگر و نگاهی متفاوت به جهان پیرامون مان، مبحث محیط زیست و حفظ و سیانت از آن به درستی و در مباحث پیجیده و متنوع زیست محیطی و توسعه و رونق مشاغل مختلف، مطرح می گردد . این نکته با توجه به رشد روزافزون جمعیت و دست اندازی بشر به نقاط دور و نزدیک کره خاکی برای تامین و رفع نیازهای اولیه و مختلف انسان، به صورت دغدغه و نگرانی محافل مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و . . . . . درآمده و هر کدام با توجه به تفکرات و نگاه خاص و صنفی خود، به تبیین و بررسی موضوع می پردازند.
در پژوهش حاضر سعی گردیده با بیان مفاهیم اولیه صنعت گردشگری و محیط زیست، به تاثیر متقابل این دو بر یکدیگر پرداخته و به نکات بنیادی و پایداری گردشگری و حفاظت از منابع زیست محیطی توجه گردد.
بهره برداران و استفاده کنندگان از این تحقیق را می توان در دو مجموعه دولتی و سیاست گزار و همچنین خصوصی و اجرائی بشرح ذیل دسته بندی نمود :
الف - بخش دولتی - نهادهای تعیین کننده استراتژی و خط مشی در حوزه گردشگری - : سازمان مدیریت و برنامه ریزی، وزارت ارشاد، سازمان حج و زیارت، سازمان ایرانگردی و جهانگردی، سازمان حفاظت از محیط زیست، وزارت کشور، استانداری ها، فرمانداری ها، شورای اسلامی شهرها و روستاها، شهرداری ها، و . . .
ب - بخش خصوصی : شرکت های خدمات گردشگری، شرکت های خدمات حمل و نقل - زمینی ، هوائی ، دریائی ، ریلی - ، تورگردان ها، شرکت های خدمات زیارتی و سیاحتی، هتل ها، رستوران ها، سایت های گردشگری - نمک آبرود ، چالیدره ، گنج نامه ، . . . - ، مناطق آزاد - کیش، قشم، چابهار، و . . . - ، اماکن زیارتی - آستان قدس رضوی علیه السلام، آستان حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام، آستان شاه چراغ علیه السلام، آستانه حضرت معصومه سلام اله علیها، و . . .
