بخشی از مقاله
چکیده:
در دوره معاصر، ارتباطات، فعالیت های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را در بر می گیرد و در این میان با پیچیده تر شدن و گسترش جوامع اهمیت ارتباطات در بعد سیاسی نیز روزافزون می گردد تا حدی که باید گفت در شرایط فعلی ارتباطات مایه اصلی زندگی سیاسی است و بدون بهره گیری از وسایل ارتباطی و رسانه های گروهی نظام های سیاسی قادر به نظم بخشیدن در جامعه و شریک ساختن مردم در زندگی سیاسی نیستند. همچنین اعضای جامعه برای ایفای نقش فعال، شرکت در انتخابات و ارتباط متقابل با سیاستمداران به رسانه های جمعی نیازمندند. در ارتباط سیاسی آنچه اهمیت دارد تاثیر بر رفتار است. ارتباط گر سیاسی که در این نوع ارتباط به طور عمده سیاستمدار است سعی می کند با بهره گیری از ابزار مختلف ارتباطی و کاربرد قوانین و تکنیک های لازم بر مخاطب تاثیر گذارد و وی را همواره هماهنگ با برنامه ها و ایده های خود ساخته و با کسب نفوذ و جلب افکار و آرا عمومی مردم، موقعیت خود را تحکیم بخشیده و به گسترش دایره قدرت خود بپردازد.مقصود مقاله کنونی ارائه پاسخ بدین سوال است که اصولاً مفهوم ارتباطات سیاسی تا چه میزان توانایی تأثیرگذاری بر روند جامعه پذیری سیاسی را دارد؟ به بیانی دیگر، تأثیر ارتباطات سیاسی در نظام های مختلف بر میزان آگاهی، مشارکت پذیری، فعالیت تحزبی و ... مردم تا چه میزان می باشد. یافته های مقاله حاکی از این موضوع می باشد که از آنجا که دوران کنونی به عصر فراارتباطات شهرت دارد، تلفیق دو عامل سیاست و ارتباطات مهمترین عامل آگاهی، مشارکت پذیری، فعالیت های تحزبی و در یک کلام جامعه پذیری سیاسی می باشد. نویسندگان در راستای اثبات این موضوع از روش تحلیلی- توصیفی و نیز منابع مکتوب و مجازی بهره گرفته اند.
مقدمه:
ارتباط سیاسی ارتباطاتی است که اثراتی بالفعل یا بالقوه بر عملکرد یک نظام سیاسی یا هر وجود مستقل سیاسی دیگر داشته باشد.از لحاظ تاریخی، کهنترین پژوهشها در زمینهی ارتباطات سیاسی متعلق به اندیشمندان یونان باستان است که"گورجیاس"1 اثر معروف افلاطون در رأس آنها قرار دارد. اثر دیگر این عرصه را میتوان کتاب"شاهزاده"،متعلق به نیکولو ماکیاولی2، سیاستمدار ایتالیایی دانست که وی در این کتاب، به تشریح قدرتهای سیاسی و چگونگی حفظ آن پرداخته و شرارت حاکمان را لازمه بقای حکومت قلمداد کرده است - . - Blumler&Gurevitch:2013:26 اما از قرن شانزدهم تا هیجدهم، در اثر تحولات عظیم اجتماعی، نظیر فعالیت مطبوعات، چارچوب زندگی و روشنفکری درهم ریخت.در این دوران، اندیشمندانی مانند توماس هابز، جان لاک و ژان ژاک روسو، نظریات جدیدی را در مورد آزادیهای سیاسی عرضه کردند. تحولات اقتصادی و جنبشهای سیاسی نیمه دوم قرن هیجدهم و نیمه اول قرن نوزدهم، شئون مختلف زندگی سیاسی اجتماعی را درهم نوردید و در آنها تزلزل و اضطراب پدید آورد و سبب نظریهپردازیهای سیاسی مهمی شد . - Dayan, 2009:194 - در چنین شرایطی است که نوشتههای افرادی مثل کارل مارکس و جان استوارت میل و ... شکل میگیرد. در همین دوران اثر معروف دیگری از استوارت میل تحت عنوان "نظام منطق"3، که کتابی است در زمینه ارتباطات سیاسی، منتشر میشود
- . - Couldry,2009:309-312 کتاب دیگری که در زمینه ارتباطات سیاسی نوشته شده "چه باید کرد"1 لنین است که در آن توسعه وسایل ارتباط جمعی را عاملی میداندکه بهوسیله آن میتوان به نظام اجتماعی بهعنوان پدیدهی عصر جدید تسلط پیدا کرد - . - Wilhelm,2012:47-51با آغاز قرن بیستم، پژوهشگران زیادی در کشورهای مختلفی مثل آمریکا، انگلستان، شوروی و آلمان، از طریق روش تحلیل محتوا، سخنرانیهای عمومی و سیاسی و بهطور کلی تمام پیامهای سیاسی را مورد بررسی قرار دادند. در سال 1930، هارولد لاسول، از روش تحلیل محتوا برای مقایسه تبلیغات سیاسی و نتایج آن، در زمان و مکانهای مختلف استفاده کرد. لاسول و لیتز در سال 1940 با کمک یکدیگر، تئوریهای تحلیل محتوا و روشهای آنرا تدوین کرده و در زمینه تبلیغات سیاسی بهکار گرفتند - . - Lessig,2011:287-294 پل لازار اسفلد نیز در جریان انتخابات ریاست جمهوری 1940 ایالات متحده آمریکا، در جریان یک بررسی، سعی کرد تا عوامل مؤثر در تصمیمگیری رأی دهندگان حوزه انتخاباتی "اری"درایالت اوهایو را مشخص سازد. از آن تاریخ به بعد، بررسی در زمینه ارتباطات سیاسی متداول شد که از آن جمله میتوان به آثار اولیه کارل دویچ درباره مدل های ارتباطی درعلوم اجتماعی و ملیگرایی وارتباطات جمعی وجامعه سیاسی درسطح بینالمللی اشاره کرد - . - Dahlgren, 2009:141 بدین ترتیب، از جنگ جهانی دوم تاکنون، پژوهش در مورد ارتباطات سیاسی در سطح ملی و بینالمللی توسط افرادی مثل لوسین پای، دانیل لرنر، ریموند بوئر، گابریل آلموند و ... بالا گرفت و تا آنجا پیش رفت، که امروزه ارتباطات سیاسی بهعنوان یکی از دروس رشته ارتباطات و علوم سیاسی بهحساب میآید. با این مقدمات اجمالی، نویسندگان در این مقاله سعی دارند تا در گام نخست، مفهوم ارتباطات سیاسی را تعریف نمایند. در ادامه مهمترین مولفه ها، شاخص ها و کارکردهای ارتباطات سیاسی را تبیین نموده و در نهایت ارتباطات سیاسی در نظام های سیاسی مختلف را بررسی نمایند تا در نهایت به این سوال اصلی کهاصولاً مفهوم ارتباطات سیاسی تا چه میزان توانایی تأثیرگذاری بر روند جامعه پذیری سیاسی را دارد پاسخی درخور ارائه بدهند. به زعم نویسندگان پژوهش کنونی، از آنجا که دوران کنونی به عصر فراارتباطات شهرت دارد، تلفیق دو عامل سیاست و ارتباطات مهمترین عامل آگاهی، مشارکت پذیری، فعالیت های تحزبی و در یک کلام جامعه پذیری سیاسی می باشد. بنابراین نویسندگان با استفاده از منابع مکتوب و مجازی و نیز بهره گیری از روش تحلیلی- توصیفی به پژوهش در این زمینه مبادرت خواهند نمود. برخی از مهمترین پژوهش های صورت گرفته در این زمینه عبارتند از:
- قربانی،غلامرضا و دیگران. - - 1386، آثار و نتایج جهانی شدن تحقیق و توسعه، تهران: ششمین همایش مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن. در این مقاله، نویسندگان به این موضوع اساسی تأکید می کنند که جهانیشدن، واژهای رایج در دهه 90 است که به عنوان روندی ازدگرگونی از مرزهای سیاست فراتر میرود و علم، فرهنگ ، تحقیق و توسعه وحتی شیوه زندگی را نیز در بر میگیرد. جهانیشدن پدیدهایچند بُعدیو قابل تسری به جنبههای گوناگون اجتماعی، سیاسی،حقوقی،فرهنگی، نظامی و فنآوری و همچنین عرصههای مهم دیگری همچون تحقیق و توسعه است .از جمله علتهای جهانی شدن تحقیقات می توان به پیشرفت فن آوری ارتباطات،ظهور وبکارگیری تکنولوژی های نو و ... اشاره نمود.آثار جهانی شدن تحقیقات را می توان در افزایش رقابت در سطح بین الملل، انتقال تکنولوژی و بهبود استاندارد زندگی، تقسیم کار بهتر و بهره گیری از مزیتهای نسبی آن دانست. درنهایت مقاله مذکور ضمن بررسی ابعاد مختلف جهانی شدن تحقیقات به علل، آثار و نتایج آن پرداخته می شود و در نتیجه فرصت ها و تهدید هایی که در این میان ایجاد می گردند. بررسی نموده است.
-عبداللهی نژاد، علیرضا و افخمی، حسین. - - 1391 ، ارتباطات سیاسی در ایران: فراتحلیل مقاله های علمی موجود، مجله جستارهای سیاسی معاصر، دوره 3، شماره .1 در این مقاله که به روش فراتحلیل انجام شده است زمینه ها، حوزه ها، روندها، و موضوعات مرتبط با قلمروی میان رشته ای ارتباطات سیاسی را، با استفاده از جامعه آماری بررسی می کند.نتایج پژوهش بیان گر توجه اندک پژوهش گران علوم ارتباطات به قلمروی نوظهور و میان رشته ای ارتباطات سیاسی است. همچنین دو مضمون انتخابات و مشارکت سیاسی بیشترین فراوانی را در میان پژوهش های انجام شده دارد. لکن مقاله حاضر، بیشتر به جنبه های اجتماعی و جامعه شناسی ارتباطات سیاسی و جایگاه در میزان مقوله هایی همچون مشارکت، آگاهی و در یک کلام جامعه پذیری سیاسی دارد.
-1 تبیین جایگاه رسانه ها در ارتباطات سیاسی:در دوره معاصر، ارتباطات فعالیت های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را در بر می گیرد و در این میان با پیچیده تر شدن و گسترش جوامع اهمیت ارتباطات در بعد سیاسی نیز روزافزون می گردد تا حدی که باید گفت در شرایط فعلی ارتباطات مایه اصلی زندگی سیاسی است و بدون بهره گیری از وسایل ارتباطی و رسانه های گروهی نظام های سیاسی قادر به نظم بخشیدن در جامعه و شریک ساختن مردم در زندگی سیاسی نیستند - . - Fung,2014:88همچنین اعضای جامعه برای ایفای نقش فعال،شرکت درانتخابات و ارتباط متقابل با سیاستمداران به رسانه های جمعی نیازمندند.در ارتباط سیاسی آنچه اهمیت دارد تأثیر بر رفتار است، ارتباط گر سیاسی که در این نوع ارتباط به طور عمده سیاستمدار است سعی می کند با بهره گیری از ابزار مختلف ارتباطی و کاربرد قوانین و تکنیک های لازم بر مخاطب تاثیر گذارد و وی را همواره هماهنگ با برنامه ها و ایده های خود ساخته و با کسب نفوذ و جلب افکار و آرا عمومی مردم، موقعیت خود را تحکیم بخشیده و به گسترش دایره قدرت خود بپردازد - . - Beck,2006:123-125
-1-1 ماهیت ارتباط سیاسی: جامعه مجموعه ای از افراد است که در محیطی مشترک زندگی می کنند و نهادها، فعالیت ها و منافع مشترکی دارند، اما اگر به هیچ ترتیبی با یکدیگر ارتباط برقرار نکنند، حتی نمی توانند از منافع مشترک خود آگاه شوند چه رسد به اینکه بخواهند اقدام مشترک هدفمندی انجام دهند - . - Patekis, 2004:103-105 اغلب گفته می شود که اساس سیاست، اشکال مختلف ارتباط به ویژه گفتگو است که نماد تعامل اجتماعی میان افراد است.ارسطو خویشاوندی طبیعی سیاست و ارتباط را به رسمیت می شناسد و محل پیوند این دو حوزه را "علم بیان " می داند.وی در علم بیان خود اهمیت گفتگو و اشکال مختلف ارتباط اقناعی را به شکل منظمی تجزیه و تحلیل می کند. از نظر او ارتباط یعنی جستجوی کلیه امکانات برای اقناع و این عبارت امروزه هم محور اصلی ارتباط سیاسی را شکل می دهد - . - Sparks,2011:227-231 بالغ بر دو هزار سال است که سیاست و ارتباط، همواره دست در دست یکدیگر امور گوناگون ازجمله حوزه سیاسی را زیر پوشش خویش داشته اند، زیرا این دو قسمت های ضروری طبیعت سرشت انسان را نشان می دهند.امروزه برخی پژوهشگران، ازجمله دیوید ال سوانسون ثابت کرده اند که ارتباطات سیاسی آشکارا از قلمروی تعریف شده اولیه و نهادی خود فراتر رفته است و پرسش های مربوط به این رشته آنقدر توسعه یافته که نظریه های اقتصادی و مطالعات فرهنگی را نیز دربرگرفته است - . - Cammaerts,&Van Audenhove,2003:33-39 همچنین بسیاری از پژوهشگران علوم انسانی، ارتباطات را نه تنها محور اصلی مبارزات سیاسی نوین بلکه اساس معرفت شناسی آن می دانند و عقیده دارند که بدون ارتباطات، مبارزه سیاسی آگاهانه ای صورت نمی گیرد.با بهره گیری از تعاریف و دیدگاه هایی که پژوهشگران درخصوص ارتباط سیاسی ارائه داده اندمی توانیم بگوییم ارتباط سیاسی یعنی ارتباط هدفمند یا هدفدار درباره سیاست. که شامل موارد زیر است:
الف- همه شکل های ارتباطی که برای کسب هدف های معین زیر نظر سیاستمداران و دیگر عاملان یا بازیگران سیاسی قرار دارند،
ب- همه شکل های ارتباطی درباره بازیگران سیاسی و فعالیت های آنان مثل گزارش های خبری، سرمقاله ها و همه شکل های مباحثه رسانه ای که سیاست را دربرمی گیرد،
ج- همه شکل های ارتباطی که افراد غیرسیاسی مانند رأی دهندگان و نویسندگان روزنامه ها برای بازیگران سیاسی ارسال می کنند،
-1-2عناصر ارتباط سیاسی:هر ارتباطی از سه عنصر اساسی فرستنده، پیام و گیرنده پیام تشکیل شده است. در ارتباط سیاسی نیز این عناصر عبارتند از: فرستنده یا پیام دهنده - بازیگران سیاسی، سازمانها و احزاب سیاسی - ، وسیله ابزار ارتباطی - رسانه ها - و پیام گیرنده - شهروندان - پیام مورد نظر و واکنش و منظور خواسته شده از سوی پیام دهنده.
الف- پیام دهنده: هر فردیا گروهی که به منظور تاثیرگذاری بر قدرت سیاسی و خط مشی دولت اقدام کند یک پیام دهنده سیاسی است. انواع اصلی چنین پیام دهندگانی در جوامع سیاسی مدرن، احزاب و سازمان های سیاسی هستند. همچنین روابط عمومی های سازمان های دولتی و غیردولتی نیز در پی تاثیرگذاری بر افکار عمومی جامعه اند - . - Hageman,2002:374-377
ب- پیام: پیام دهندگان فرآیند ارتباط و اقناع را با ارسال پیام آغاز می کنند. هر پیامی از نمادهای مختلف کلمه، تصویر، صدا و حرکت دست و صورت و... تشکیل شده است و پیام دهندگان می کوشند به یاری آنها افکار و آرا خود را به ذهن دریافت کنندگان مورد نظر منتقل کنند.
