بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر شوري آب آبیاري و محلول پاشی کلات و نانو اکسید روي بر عملکرد و برخی شاخصهاي رشد ژنوتیپ ¬هاي جو، آزمایشی در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی با توزیع بلوك ¬هاي خرد شده با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات شوري و زهکشی رودشت اصفهان در سال زراعی 1392-93 انجام شد. فاکتورهاي مورد بررسی شامل کیفیت آب آبیاري در سه سطح - آبیاري با شوري حداکثر 2 دسی زیمنس بر متر تا پایان فصل رشد به عنوان شاهد، آبیاري با شوري متوسط بر اساس عرف محل معادل 10 دسی زیمنس بر متر و آبیاري با شوري زیاد و معادل 18 دسی زیمنس بر متر - ، محلول پاشی کود روي - نانو اکسید روي، کلات روي، مخلوط کلات روي و نانو اکسید روي و عدم محلول پاشی روي - و سه ژنوتیپ مختلف جو - نیمه حساس موروکو، نیمه متحمل نصرت و متحمل 4 شور - بودند. نتابج نشان داد که با افزایش شوري آب آبیاري عملکرد دانه، وزن خشک - - DM، سرعت رشد محصول - - CGR، نسبت سطح برگ - - LAR و سطح ویژه برگ - - SLA جو کاهش یافت. محلول پاشی عنصر روي نسبت به تیمار شاهد - بدون روي - سبب افزایش DM، RGR، CGR و LAR شده و موجب افزایش عملکرد دانه گردید. ژنوتیپ 4 شور، به دلیل داشتن DM، RGR، CGR، LAR و SLA بیشتر نسبت به دیگر ژنوتیپ ها برتر بود. حداکثر عملکرددانه از ژنوتیپ 4 شور بدست آمد. از بین شاخص هاي مورد مطالعه، SLA با عملکرد دانه، از همبستگی مثبت و معنی داري - r2=0.97 - برخوردار بود.
مقدمه
فتوسنتز به عنوان یک مسیر کلیدي در فیزیولوژي گیاهان، به شدت تحت تأثیر شوري قرار میگیرد. شناخت و بررسی خصوصیات فیزیولوژیک رشد در تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر عملکرد و اجزاي آن از اهمیت زیادي برخوردار است. اجزاي عملکرد دانه به وسیله وقایع نموي در طی مراحل خاص نموي تعیین می گردد - پرزول و مومسیلوویچ، . - 2011 به کمک بررسی شاخص هاي فیزیولوژیک، چگونگی توزیع مواد فتوسنتزي بین اندام هاي مختلف و انباشت آن ها از طریق اندازه گیري ماده خشک تولیدي در طول فصل رشد ارزیابی میگردد. به منظور دستیابی به حداکثر عملکرد در واحد سطح، مصرف کودهاي ریز مغذي توصیه می گردد. کشت مداوم، آبشویی، وجود مقادیر زیاد گچ در خاك، اسیدیته قلیایی خاك، عدم مصرف عناصر ریز مغذي، خاك هاي آهکی، خاك هاي سدیمی و غرقابی بدون تهویه، موجب کاهش ذخیره عنصر روي در خاك و در نتیجه کاهش عملکرد دانه می شود - سیدشریفی و همکاران . - 1387 در سالهاي اخیر کاهش مصرف کود هاي شیمیایی به عنوان یک اصل در برنامه هاي تغذیه اي زراعی به ویژه در کشورهاي توسعه یافته مورد توجه بوده است - کالایسی و همکاران، . - 1999 استفاده از نانو کودها روشی در کاهش میزان مصرف کود در واحد سطح است - چیناموتو و موروگسابوپاتی، . - 2009 به نظر میرسد این کودها به دلیل ریز بودن، از فعالیت بیشتري نسبت به کودهاي معمولی برخوردار بوده و قادرند عملکرد بالاتري تولید نمایند. با توجه به کاهش روزافزون منابع آب شیرین از یک سو و بالا رفتن مصارف آب شیرین از سوي دیگر، دسترسی به آب با کیفیت مناسب براي کشاورزي بسیار محدود شده است. بدیهی است که در چنین شرایطی استفاده از آبهاي با کیفیت نامناسب براي تولید محصولات کشاورزي امري اجتناب ناپذیر است. هدف از اجراي این پژوهش، مطالعه تاثیر محلولپاشی کلات و نانو روي و شوري آب آبیاري بر عملکرد و شاخصهاي رشد ژنوتیپهاي جو میباشد.
مواد و روشها
آزمایش در قالب طرح آماري بلوكهاي کامل تصادفی با توزیع بلوك هاي خرد شده با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات شوري و زهکشی رودشت اصفهان انجام شد. زمین به نحوي انتخاب گردید که میزان عنصر روي قابل دسترس از 0/8 میلی گرم در کیلوگرم کمتر باشد. کاشت توسط ردیف کار مخصوص کاشت غلات در 6 ردیف کاشت 4 متري با فواصل بین ردیفی 20 سانتیمتر و تراکم 400 بذر در مترمربع در 25 آبان ماه انجام شد. عامل اصلی - عمودي - نوار شامل کیفیت آب آبیاري در سه سطح : آب آبیاري حداکثر تا 2 دسی زیمنس بر متر تا پایان فصل رشد به عنوان شاهد، آب آبیاري با شوري متوسط بر اساس عرف محل معادل 10 دسی زیمنس بر متر و آب آبیاري با شوري زیاد یا معادل 18 دسی زیمنس بر متر بود. عامل محلول پاشی کود روي - Zinc - به صورت افقی و شامل مصرف نانو اکسید روي 100 - گرم در هکتار - Nano Zinc Oxide، کلات روي 1 - کیلوگرم درهکتار - Zn-EDTA ، مخلوط کلات روي و نانواکسیدروي - Zn-EDTA+Nano ZnO - و عدم محلول پاشی روي - مصرف آب - به عنوان شاهد بود. سه ژنوتیپ جو - نیمه حساس موروکو، نیمه متحمل نصرت و متحمل به شوري - 4 به صورت عمودي در داخل کرت هاي اصلی خرد شدند. از مرحله سه برگی با فاصله 7 روز و در 3 نوبت محلول پاشی انجام گردید - محلوجی . - 1395 جهت بررسی روند تغییر شاخصهاي فیزیولوژیک رشد، از مرحله ساقه رفتن هر 7 روز یکبار از خطوط اصلی هر کرت، با رعایت اثر حاشیه اي از سطحی معادل 0/04 متر مربع برداشت صورت گرفت. براي تعیین وزن خشک نمونهها، بوتههاي برداشت شده در آون با دماي 70± 5 درجه سانتیگراد، به مدت 72 ساعت یا بیشتر - تا زمان ثابت شدن وزن آنها - قرار گرفته و سپس توزین شدند. کلیه محاسبات آماري مورد نظر با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین ها بوسیله آزمون دانکن انجام گردید معادلات برآورد ماده خشک تولیدي با استفاده از روش رگرسیون بین وزن خشک و H اندازهگیري شد.
نتایج و بحث
عملکرد دانه تحت تاثیر ژنوتیپ و کیفیت آب آبیاري واقع گردید. عملکرد دانه در کیفیت حداقل شوري آب آبیاري - 2 دسی زیمنس بر متر - و حدکثر شوري 18 - دسی زیمنس بر متر - از 2054 تا 6006 کیلو گرم در هکتار متفاوت بود - شکل. - 1A بین تیمارهاي کود مصرفی تفاوت آماري در عملکرد دانه مشاهده نشد - شکل - 1B ولی ژنوتیپ ها داراي تفاوت بودند. عملکرد دانه از 3843 تا 4407 کیلوگرم در هکتار در ژنوتیپ نیمه حساس به شوري موروکو و ژنوتیپ 4 متحمل به شوري متفاوت بود - شکل . - 1C کریمی و عزیزي - 1376 - در گندم و جو همبستگی 0/80 بین CGR در زمان گردهافشانی وعملکرددانه را گزارش نمود. از بین شاخص هاي مورد مطالعه، شاخص سطح ویژه برگ - - SLA با عملکرد دانه، همبستگی مثبت معنی دار بالایی - r2=0.97 - را نشان داد و پس از آن سرعت رشد نسبی - - RGR این همبستگی را 1/8 درصد بهبود داد - شکل . - 1D با توجه به نتایج بدست آمده و همبستگی بالاي بین شاخص سطح ویژه برگ و عملکرد دانه احتمالا از این شاخص بتوان در مطالعات تنش شوري استفاده نمود و آن را توصیه نمود.
