بخشی از مقاله
چکیده
شرکتها میتوانند از مدیریت سرمایه در گردش به عنوان یک روش تأثیرگذار بر سودآوری خود استفاده کنند. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر مدیریت سرمایه در گردش بر سوددهی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در صنایع شیمیایی و مواد غذایی میباشد. بدین منظور، نمونهای از 22 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1386 تا 1390 مورد استفاده قرار گرفت. در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل دادهها و آزمون فرضها از آمار توصیفی و آمار استنباطی - ضریب همبستگی، ضریب تعیین، رگرسیون خطی چند متغیره، آزمون - t استفاده شده است.
متغیرهای این مطالعه به سه گروه تقسیم شدند : متغیر وابسته - نرخ بازده داراییها - ، متغیر مستقل - دوره دریافت حسابهای دریافتنی، دوره گردش موجودی کالا، دوره پرداخت حسابهای پرداختنی، چرخه تبدیل وجه نقد - و متغیرهای کنترلی - اندازه، نسبت بدهی، رشد فروش، رشد تولید ناخالص داخلی - . نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیون نشان داد که دوره دریافت حسابهای دریافتنی و دوره گردش موجودی کالا با نرخ بازده داراییها ارتباط مثبت معناداری دارند و چرخه تبدیل وجه نقد و دوره پرداخت حسابهای پرداختنی با نرخ بازده داراییها ارتباط منفی معنادارای دارند.
واژههای کلیدی: مدیریت سرمایه در گردش، سودآوری، دوره دریافت حسابهای دریافتنی، دوره گردش موجودی کالا، دوره پرداخت حسابهای پرداختنی ، چرخه تبدیل وجه نقد.
مقدمه
شالوده مباحث مدیریت مالی را سرمایه تشکیل میدهد و میتوان ادعا کرد که همه فعالیتهای تجاری نیازمند سرمایهاند، سرمایه عبارت است از تمام منابع مالی که مورد مصرف شرکت قرار میگیرد و در این راستا مدیریت مالی چارچوب روابط بین سرمایه و شرکت را مشخص میکند. با توجه به جایگاه و اهمیت سرمایه در فرآیندهای سازمانی، مدیریت آن از اهمیت خاصی برخوردار میباشد. بیش از صد سال است که مدیریت مالی به عنوان یک رشته علمی دستخوش تحولات عمدهای شده است و هر روز گسترش بیشتری پیدا کرده و حوزههای مختلف آن به صورت تخصصیتر درآمده و به نقش خود در سازمانها ادامه میدهند.
در سدههای گذشته شرکتهای تولیدی صنعتی مقادیر زیادی کالا به طور انبوه تولید کرده و سودهای کلانی بردند این امر باعث شد مسائل برنامهریزی و کنترل به ویژه از نظر قدرت نقدینگی به تدریج در مدیریت مالی مورد توجه قرار گیرد و مدیریت سرمایه در گردش به صورت یک بخش تخصصی واحد تجاری در آمده و عده زیادی از مدیران روزانه تمام انرژی و وقت خود را صرف اداره سرمایه در گردش نمایند. از دیدگاه مدیران مالی مدیریت سرمایه در گردش یک مفهوم ساده و روشن است که از توانایی شرکت در درک تفاوت بین داراییها و بدهی های کوتاه مدت اطمینان میدهد - هاریس، 2005، به نقل از یعقوب نژاد و همکاران، ص1. - 118 نگهداری سطح مطلوب وجه نقد برای پرداخت بدهی، دال بر اهمیت سرمایه در گردش می باشد.
در عمل مدیریت سرمایه در گردش به یکی از مسائل سررسید شده و استفاده از فرصتهای ناگهانی مناسب جهت سرمایهگذاری که نشانهای از انعطاف پذیری واحد تجاری میباشد و دسترسی به مواد اولیه برای تولید به طوریکه شرکت بتواند به موقع جوابگوی تقاضای مشتریان مهم در سازمانها باشد تبدیل شده است، تا جایی که بسیاری از مدیران اجرایی درگیر شناسایی عوامل اصلی مدیریت سرمایه در گردش و سطح بهینه آن هستند - لمبرسون، 1995، به نقل از یعقوب نژاد و همکاران، ص2. - 118 هر گونه تصمیمی که در این بخش توسط مدیران واحد تجاری اتخاذ می شود اثرات قابل ملاحظهای روی بازدهی عملیاتی واحد تجاری می گذارد که باعث تغییر ارزش شرکت و نهایتاً ثروت سهامداران خواهد شد.
بیان مسأله
مدیریت سرمایه در گردش یک جزء بسیار مهم در مدیریت مالی و مدیریت سازمانها به حساب میآید، زیرا به طور مستقیم نقدینگی و سودآوری شرکتها را تحت تأثیر قرار میدهد. مدیریت سرمایه در گردش با داراییها و بدهی های جاری سروکار دارد. مدیریت سرمایه در گردش به دلایل زیادی دارای اهمیت میباشد. برای مثال داراییهای جاری یک نمونه شرکت تولیدی، بیش از نیمی از کل داراییهای آن شرکت را تشکیل میدهد. سطوح بیش از حد داراییهای جاری میتواند منجر به تحقق بازده سرمایهگذاری کمتر از حد متعارف شود. با وجود این، شرکتهایی که داراییهای جاری کمی دارند ممکن است در روند عادی عملیات با کمبودها و مشکلاتی مواجه شوند.
مدیریت سرمایه در گردش کارا شامل برنامهریزی و کنترل داراییها و بدهیهای جاری به گونهای است که ریسک ناتوانی در برآورده کردن تعهدات کوتاه مدت از یک طرف و جلوگیری از سرمایهگذاری بیش از حد در این داراییها را از طرف دیگر برطرف نماید. - رحمان و نصر، 1. - 2007اجزای اصلی مدیریت سرمایه در گردش شامل مدیریت موجودی کالا، مدیریت حسابهای دریافتنی و مدیریت حسابهای پرداختنی میباشد که بیانگر چرخه تبدیل است. چرخه تبدیل نقد، فاصله زمانی بین انجام هزینه برای خرید مواد اولیه و وصول مبالغ کالاهای فروش رفته است. هر چه این فاصله زمانی طولانیتر باشد، سرمایهگذاری بیشتری در سرمایه در گردش انجام شده است.
چرخهی نقدی طولانی ممکن است سودآوری را افزایش دهد زیرا منجر به افزایش فروش می گردد. با این وجود، اگر هزینههای سرمایهگذاری بیشتر در سرمایه در گردش از منافع حاصل از نگهداری موجودی بیشتر یا اعطای اعتبار تجاری بیشتر به مشتریان فراتر باشد، سودآوری واحد تجاری ممکن است با افزایش چرخهی نقدی کاهش یابد. بحث فوق پیرامون اهمیت مدیریت سرمایه در گردش، اجزای مختلف تشکیل دهنده آن و تأثیر آن بر سودآوری، ما را به سمت مسئلهای رهنمون میسازد که در این تحقیق به تجزیه و تحلیل آن پرداخته شده است. مسئلهای که تجزیه و تحلیل آن را انجام دادهایم عبارتست از اینکه آیا مدیریت سرمایه در گردش سودآوری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در صنایع شیمیایی و مواد غذایی را تحت تأثیر قرار میدهد؟1
ضرورت و اهمیت موضوع
در شرایط حاضر نقدینگی از مهمترین مسائل شرکتها است و پرداختن به این مسئله یکی از نیازهای جامعه و صنعت کشور است، مدیریت سرمایه در گردش یکی از راهکارهای تحقق نقدینگی مطلوب برای شرکتها میباشد به گونهای که نقدینگی مطلوب برای شرکتها در حدی نگه داشته شود که با مازاد نقدینگی غیرطبیعی و یا کمبود نقدینگی غیرطبیعی مواجه نباشند. مدیریت سرمایه در گردش یکی از بخشهایی است که در ساختار مدیریتی یک سازمان نقش حیاتی ایفا میکند بطوری که در برخی موارد بحث سرمایه در گردش و نقدینگی را بسان خونی تشبیه کرده اند که در رگهای یک واحد تجاری در جریان است تا واحد تجاری بتواند به حیات خود ادامه دهد و از مدیریت این بخش به قلب تپنده واحد تجاری یاد شده است که وظیفه پمپاژ خون به رگهای سازمان را به عهده دارد. همچنین تعمق در مورد نکات زیر اهمیت موضوع را برجسته می کند.
-1 در حال حاضر وضعیت نقدینگی شرکتها در شرایط نامناسبی قرار دارد و اکثر شرکتهای ایرانی به علت موقعیت تورمی که در کشور حاکم است ترجیح میدهند تا وجه نقد را به داراییهای دیگر تبدیل کنند و این موضوع باعث میشود که شرکتها در سررسید بدهی ها درمانده شوند و به اعتبار سازمان لطمه وارد شود.
-2 تجربه نشان داده است که اغلب شرکتهایی که با پریشانی مالی مواجه شده و نهایتاً سرنوشت برخی از آنها به ورشکستگی کشیده میشود، یکی از دلایل عمده آن مدیریت سرمایه در گردش میباشد - رهنمای رودپشتی و یائی، . - 1387
اهداف پژوهش
هدف کلی پژوهش: بررسی اینکه آیا سیاستهای مدیریت در رابطه با سرمایه در گردش بر بازدهی و سودآوری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در صنایع شیمیایی و مواد غذایی تأثیرگذار خواهد بود و آیا بین مؤلفههای مختلف مدیریت سرمایه در گردش و سودآوری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ارتباط وجود دارد.هدف کاربردی تحقیق: نتایج این تحقیق میتواند برای تصمیمگیری سرمایهگذاران بالقوه، تحقیقها، تحلیلگران و استانداردگذاران حسابداری مفید واقع شود و بدین ترتیب هدف کاربردی این پژوهش کمک به استفادهکنندگان ذکر شده میباشد.
