بخشی از مقاله
در راستای ارتقاء سطح سلامت جسمی- روانی کودکان مبتلا به چاقی و جستجوی فنون مداخلهای جدید و مناسب در حیطهی روان درمانی این گروه از کودکان، پژوهش مذکور با هدف بررسی تاثیر مصاحبهی انگیزشی بر شاخص-تودهبدنی و عزت نفس کودکان دختر مبتلا به چاقی انجام شد. روش: این پژوهش به روش نیمهتجربی همراه با دو گروه آزمایش و کنترل با اجرای پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری 3 ماهه انجام شد. نمونه شامل 24 دانشآموز دختر -12 10ساله مبتلا به چاقی یا اضافه وزن با شاخص توده بدنی بالاتر از 25 در سال تحصیلی 1394 بود که به روش خوشهای-تصادفی از میان یکی از مدارس دخترانه ناحیه 1 شهر اصفهان انتخاب شد. مادران هر دوگروه، طی 4 جلسه در خصوص اصول تغذیه سالم آموزش دریافت کردند. مداخلهی درمانی مصاحبهی انگیزشی طی 6 جلسهی 2 ساعته به شیوهی گروهی تنها در گروه آزمایش اعمال شد. ابزار این پژوهش اندازهی شاخص تودهی بدنی، مقیاس عزتنفس روزنبرگ بود. برای تحلیل دادهها از روش تحلیل واریانس دو راهه با یک عامل اندازهگیری مکرر استفاده شد. یافتهها: مداخله درمانی مصاحبهی انگیزشی بر شاخص توده بدنی و عزتنفس اثر معنیدار داشت . - P 0/05 - نتیجهگیری: نتایج این مطالعه نشان داد از مداخله درمانی مصاحبهی انگیزشی جهت کاهش وزن و افزایش عزتنفس کودکان چاق میتوان استفاده نمود.
ابتلا به چاقی5 در کودکی و نوجوانی، به عنوان یک معضل بهداشتی جهانی و رو به رشد، زمینهی بروز بسیاری از بیماریهای مزمن، ناتوانکننده و کشنده در بزرگسالی میباشد؛ در واقع چاقی به طور خاص در کودکان زیاد و در حال رشد است. بیش از %80 کودکان مبتلا، بزرگسالان چاق میشوند. عامل چاقی و اضافه وزن6 علاوه بر بیماریهای قلبی و عروقی به عنوان اولین عامل خطر، کودکان و نوجوانان را به شدت مستعد بروز دیابت، سرطان، مشکلات تنفسی، آرتروز، مشکلات کبدی - کبد چرب - و مشکلات روانشناختی اجتماعی مانند کاهش اعتمادبهنفس، افسردگی، تبعیض و انزوای اجتماعی میسازد. چاقی در سنین مدرسه علاوه بر مشکلات سلامتی زیاد، روی جنبههای مختلف زندگی مانند عملکرد تحصیلی و توانایی سازگاری کودکان اثر میگذارد.دختران بیش از پسران در معرض خطر ابتلا به چاقی هستند در واقع چاقی با جنسیت مرتبط میباشد. تحقیقات اخیر نشان داده است که زنان در مقایسه با مردان از میزان بروز نامتناسبی از بیماریهای مربوط به اضافه وزن و چاقی رنج می برند.
پیامدهای روانی چاقی یکی از چالشهای مهم افراد مبتلاست که برای زنان ممکن است به ویژه شدیدتر باشد-. چاقی با کاهش عزت نفس1، نگرانی تصویر بدنی وتنظیم هیجانات ارتباط دارد. فرا تحلیل میلر و دونی2 نشانگر %40 کاهش عزتنفس در افراد چاق بود و کودکان چاق بخصوص دختران امتیاز پایینی به خود دادند.هارتر و ویتسل3 نشان دادند که عزت نفس پایین با پیامدهای منفی، نظیر اختلالات رفتاری، روحیه منفی یا افسرده و سایر مشکلات عاطفی ارتباط دارد و تاثیر چاقی بر عزتنفس در نوجوانان ممکن است تا بزرگسالی ثابت باقی بماند.
در برخی مطالعات نشان داده شد زنانی که دچار اختلال خوردن هستند، فاقد مکانیسمهای کنار آمدن با استرس هستند اصولاً. درمانهای رایج برای رفع مشکل چاقی، مواردی از قبیل دارودرمانی، رژیم درمانی و رفتاردرمانی میباشد که دارودرمانی با توجه به عوارض جانبی فراوان، در شرایط خاص و برای بزرگسالان تجویز میشود و نه افراد خردسال، همچنین استفاده از رژیمهای غذایی جدّی برای کودکان، به دلیل آنکه در سن رشد قرار دارند توصیه نمیشود چرا که ممکن است آسیبهایی برای کودک به وجود آورد و از طرفی مداخلات درمانی رایج، از جمله درمانهای رفتاری، چه برای کودکان و چه برای بزرگسالان، طولانی مدت، خستهکننده، پرهزینه و در بسیاری موارد ناموفق و دارای اثرات زودگذر و موقتی میباشد.
اگرچه معلوم شده که درمان چاقی در بزرگسالان بسیار دشوار است؛ مداخلات درمانی چاقی کودکان در درازمدت با موفقیت بیشتری همراه است. مروری نظاممند بر تحقیقات در زمینه چاقی نشان میدهد که پژوهشهای وسیعی به چاقی و عوارض آن از یک سو و درمانهای موثر برآن در بزرگسالی پرداخته وکمتر به مقطع سنی کودکی و نوجوانی توجه شده است. مطالعات متعددی نشان میدهد که آموزش مستقیم در زمینهی تغییر رفتار بخصوص در گروه سنی کودکان و نوجوانان در اکثر مواقع ناکارآمد خواهد بود؛ چرا که آنها بشدت در مقابل توصیه یا نصیحت، استدلال و اجبار به تغییر مقاومت میکنند، خودمختاری، استقلالطلبی و تصمیمگیری فردی شاکلهی اصلی روانی این گروه سنی است، عدم توجه به علایق، ارزشها و انگیزههای درونی آنان، زمینهی بروز تعارضات و تضادها و در نتیجه مقاومت در مقابل تغییر و یا شکست در تداوم و استمرار تغییر رفتار را فراهم میآورد و این مساله ضرورت مداخلات درمانی کارآمد و مناسب را مطرح میسازد. در این میان مصاحبهی انگیزشی4 از جمله مداخلات درمانی است که به تازگی برای درمان افراد چاق و یا دارای اضافه وزن مورد توجه قرار گرفته است.
مصاحبهی انگیزشی روشی مراجع محور5 و رهنمودی به منظور تقویت و افزایش انگیزهی درونی برای تغییر رفتار از طریق کشف، شناسایی و حل تردیدها و دوسوگرایی است و اولین بار برای درمان اعتیاد مطرح شد و با توجه به پیامدهای مثبت آن به سرعت به حوزه های دیگر سیستم های ارتقاء سلامت گسترش یافته است.هدف اصلی مصاحبهی انگیزشی، افزایش انگیزهی درونی برای تغییر است. انگیزهی درونی بیشتر از اهداف و ارزشهای شخصی سرچشمه میگیرد تا از منابع بیرونی. این رویکرد انگیزشی به جای ارایه اطلاعات و استدلال، توصیه، ترغیب و اجبار از طریق فرایند تعامل و طی دو مرحله ایجاد انگیزهی درونی و تقویت تعهد نسبت به تغییر، باعث تسهیل تغییرات رفتاری میشود. مطالعات نشان میدهد که روش مصاحبهی انگیزشی نسبت به آموزش و توصیههای درمانی سنتی در دامنهی وسیعی از مشکلات روان شناختی و بیماریهای جسمی برتری دارد.
مصاحبهی انگیزشی نه تنها قابلیت درمانی مستقل داشته بلکه رویکردی است که میتواند با رویکردهای درمانی موثر دیگر مانند درمان شناختی رفتاری - مثلا به عنوان درمان مقدماتی یا پیش درمان - ترکیب گردد. این مداخلهی درمانی با هدف بالینی درمانگران در اختلالهای خوردن کاملاً مناسب است.مطالعهی مروری دورستن1 در مورد اثربخشی مصاحبهی انگیزشی در کاهش وزن و فعالیتهای بدنی حاکی از آن است که این رویکرد انگیزشی میتواند رفتارهای مربوط به کاهش وزن را به طور معنیداری بهبود بخشد و به کاهش وزن کمک کند. در پژوهشی که توسط فلتوم، فرند، نیومارک- استینر و استوری2 در ایالات متحده با انتخاب یک نمونه 41 نفری از دختران نوجوان 16-18 ساله انجام شد؛ گروه آزمایش علاوه بر دریافت آموزشهای معمول تغذیه و رفتارهای بهداشتی مرتبط با کنترل وزن در چند جلسه مصاحبه انگیزشی، شرکت نمودند که تغییرات رفتاری ایجاد شده در گروه آزمایش را نشان دهندهی اثرات مثبت مصاحبه انگیزشی در کنترل وزن و فعالیتهای فیزیکی و خودتوانمندسازی نوجوانان شرکت کننده عنوان کردند.
در پژوهش دیگری که به صورت آیندهنگر، در سال 2011 در کانادا توسط والپول3 بر روی کودکان 10 تا 18 ساله مراجعه کننده به مرکز مراقبتهای سرپایی کودکان جهت کاهش وزن با هدف بررسی تاثیر مصاحبه انگیزشی بر خودکارآمدی افراد و همچنین تاثیر آن بر رفتارهای بهداشتی، شرکت کنندگان به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمون قرار گرفتند؛ گروه کنترل صرفاً آموزش مهارتهای اجتماعی و گروه درمانی علاوه بر آموزش مهارتهای اجتماعی تحت مصاحبه انگیزشی به مدت 30 دقیقه نیز به مدت 6 ماه قرار گرفتند. نتایج، حاکی از افزایش خودکارآمدی و عزت نفس کودکان و نوجوانان، در کنترل چاقی متعاقب مصاحبه انگیزشی بوده است.
در مطالعهی آقایی، پورشریفی، دست برآورده، رستمی و سعیدی که جهت بررسی تاثیر مصاحبهی انگیزشی بر کاهش وزن و خودکارآمدی زنان مبتلا به چاقی و اضافهوزن در دو گروه کنترل و آزمایش انجام گرفت؛ گروه آزمایش چهار جلسه مصاحبه انگیزشی طی دو ماه دریافت نمود. نتایج نشان داد مصاحبهی انگیزشی باعث افزایش خودکارآمدی و همچنین کاهش شاخص تودهی بدنی زنان چاق یا دارای اضافه وزن شده است.همچنین نتایج پژوهش عبدیلزاده ، قربانی و رئیسی بر گروهی از نوجوانان دختر مبتلا به چاقی، نشان داد مصاحبهی انگیزشی و آموزش روانی بر کاهش وزن، عزت نفس و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان اثر مثبت و معنیدار داشته است.
همانطورکه قبلاً اشاره شد چاقی با عوارض روان شناختی متعددی از جمله کاهش عزّت نفس، خودپنداره بدنی، تنظیم هیجانات و ... همراه میباشد که این موارد قادر است اثر مضاعف و تشدید کنندهای بر پرخوری و چاقی داشته باشد لذا به نظر میرسد چنانچه برآن دسته از مداخلات روان شناختی تمرکز شود که این پیامدها را در کودکان به حداقل رسانده و بهبود بخشد فرد مبتلا، انگیزه بیشتری برای کاهش وزن و مشکل پرخوری پیدا کرده و درمان را با جدّیت بیشتری دنبال خواهد کرد به گونهای که اثر آن در درازمدت حفظ شود.
