بخشی از مقاله
چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین انتظار پیامد و عزت نفس در بیماران مبتلا به افسردگی بود. روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی بوده است و جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه افراد 20 تا 45 مبتلا به اختلال افسردگی مراجعه کننده به مراکز درمانی و مشاوره شهر زرند از اول خرداد تا آخر مهر ماه در سال 1395 به تعداد 146 نفر می باشد، که طبق جدول مورگان 108 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند.
برای جمعآوری دادهها از 2 پرسشنامه انتظار پیامد ریگز و نایت - 1994 - ، و پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت - 1967 - استفاده گردیده است و برای تجزیه و تحلیل داده از آماره های توصیفی میانگین و انحراف معیار و آماره استنباطی ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد بین انتظار پیامد و عزت نفس در بیماران مبتلا به افسردگی رابطه مستقیم و معنی دار وجود دارد، به این صورت که با افزایش انتظار پیامد در بیماران مبتلا به افسردگی، عزت نفش آنها هم افزایش می یابد.
مقدمه
افراد جوامع امروزی، به رغم پیشرفت فنآوریها و امکان برقراری ارتباط و دسترسی آسان به دیگران در کوتاهترین زمان ممکن، همچنین برخورداری از انواع مختلف امکانات باز هم از بعضی کاستیها و دردهای روحی مختلف رنج میبرند. یکی از شایعترین بیماریهای این عصر افسردگی است - کرمی، . - 1388 افسردگی به عنوان بیماری سرماخوردگی در میان اختلالات روان پزشکی لقب گرفته است - استافر، - 2000، که این استعاره به شیوع گسترده افسردگی اشاره دارد. - سادوک، . - 1394 خلق افسرده و احساس عدم لذت، نشانهی کلیدی افسردگی هستند. تقریباً همه بیماران افسرده از کم شدن انرژی که موجب میشود، نتوانند وظایف خود را به راحتی انجام دهند شکایت دارند.
نوری وپیروی - 1393 - معتقدند که، افسردگی یکی از اختلالات روانی است که خلق فرد را تحت تأثیر قرار میدهد. این اختلال میتواند افکار، احساسات روان و سلامت عمومی فرد را به خطر بیاندازد. علایم عمومی افسردگی عبارتند از غم پایدار، احساس ناامیدی و بدبینی، اضطراب یا احساس تهی بودن، احساس گناه، بیارزشی و درماندگی، از دست دادن علاقه نسبت به فعالیتهای یا سرگرمیهایی که زمانی فرد ازآن لذت میبرده است، خستگی وکاهش انرژی، بیخوابی، مشکل تنفس، پرخوری یا از دست دادن اشتها، افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی، سردرد، یا مشکلات جسمانی. بطور کلی افسردگی زندگی شغلی و تحصیلی و خانوادگی فرد را مختل میکند.
افسردگی بیماری جدی و شایعی است که با اختلال آشکار در خلق مشخص میشود، میزان شیوع اختلال افسردگی تا 25 درصد نیز گزارش شده است - آندروز1، . - 511 : 2007 از طرفی عزت نفس عامل مهمی برای پیشرفت و موفقیت افراد در همه کارها و در زندگی است. وقتی فرد ارزیابی مثبت از خصوصیات خود داشته باشد دارای عزت نفس بالا وقتی نتیجه این ارزیابی منفی باشد دارای عزت نفس پایین است.
افرادی با عزت نفس بالا دارای هدفهای عالیتر و متعددتری هستند و شوق زیادی دارند تا با موفقیت های تازه و موضوعاتی روربرو شوند که استعداد نیروهای آنها را به طور عمده به کار می گیرد - عظیمی، . - 1380 عزت نفس حس رضایت مندی و خویشتن پذیری که از ارزیابی فرد درباره ارزشمندی، قدر ومنزلت، جذابیت، شایستگی، کفایت و توانایی جهت ارضای تمایلات و خواسته های خود منتج می شود.
- اسدالهی،. - 114 :1386 ساندفر وفرانک - 1956 - عزت نفس را عبارت از مقدار ارزشی می دانند که ما به خودمان نسبت می دهیم ،این جنبه از خود نیز همانند جنبه های دیگر آن از طریق تعاملات با دیگران اکتساب می گردد. به عبارت دیگر عزت نفس مقدار ارزشی است که ما فکر می کنیم دیگران برای ما به عنوان شخص قائل هستند. ارزشیابی فرد در مورد خود یا قضاوت فرد در مورد ارزش خود را عزت نفس می نامند. - براندن، - 231 : 1394
- عزت نفس ممکن است به چندین حیطه و حوزه تقسیم شود به نحوی که حتی در نزد افراد می توان بر اساس شدت و ضعف آنها را از هم تفکیک نمود که هر یک از مسائل ویژه مربوط به همان حیطه ناشی می شود و اغلب هم در زندگی نقش های مهمی را ایفا می کنند. هر یک از جنبه های عزت نفس » بالا« یا » پایین« در زمینه های مختلف وزین تر باشد در زمینه های ورزشی، دوستی، علایق و تحصیل خود را ارزیابی می کند، عزت نفس کلی ولی به میزان اهمیتی بستگی دارد که برای هر یک از اجزا قائل است، اساساً اگر برای زمینه هایی ارزش قائل باشد که در موردشان احساس خوبی دارد، احترام به خود - عزت به نفس - کلی ولی مثبت خواهد شد در حالی که بی ارزش دانستن آن زمینه ها باعث می شود که خود را در کل به صورت منفی درک کند.
- براندن، - 58 :1394 افراد واجد عزت نفس بالا بیشتر استدلالهای منطقی وعقلانی را می پذیرند، در صورتی که افراد واجد عزت نفس پائین بیشتر پذیرای استدلال های غیر منطقی و هیجانی هستند - کورمن، . - 1393 بنابراین خود انگاره ای که مفهوم عزت نفس را می سازد، بنظر می رسد تحت تاثیر محیط بیرونی شکل می گیرد و ساخته می شود. در سالهای اول زندگی، ما به شدت تحت تاثیر برداشت دیگران از خودمان قرار می گیریم. این امر نگرش ما نسبت به خودمان را تحت تاثیر قرار می دهد. خوب است بدانیمکه اگر ما به شیوه دیگری پرورش می یافتیم، احتمالاً عزت نفس متفاوتی داشتیم، هر چند که هنوز الزاماً همان شخص هستیم - شیهان، . - 10 :1393
به وسیله عزتنفس است که فرد می تواند هویت خویش را بشناسد زیرا عزت نفس ارزشیابی کلی ما نسبت به فضایل، قابلیتها، ارزشها، اجزای بدنی، پاسخ های ما به دیگران و دیدگاهی است که نسبت به داراییهایمان داریم - جان بزرگی و همکاران، . - 1387 عمیدی مظاهر و همکاران - 1394 - در تحقیقی به این نتیجه رسیدند که خودکارآمدی و ابعاد آن بویژه عزت نفس با انتظار پیامد رابطه دارد. هالدون - 2013 - 2 طی پژوهشی دریافتند که تفاوت معناداری در میزان رضایت از زندگی دختران و پسران نوجوان وجود ندارد اما انتظار از خود و عزت نفس در بین دو گروه تفاوت معنی داری داشته است و انتظار از خود و عزت نفس پسران بالاتر از دختران بود، نتایج دیگر این تحقیق نشان داد که انتظار از خود به طور معناداری با عزت نفس و رضایت از زندگی مرتبط است.
از سویی دیگر انتظارات پیامد، به این نکته مهم اشاره دارد که رفتار، محصول انتظارات افراد، از دستیابی به پیامدی خاص و میزان ارزشی است که برای آن پیامد قائل هستند - شفیع نادری و همکاران، - 1391 بندورا - - 2004، انتظار پیامد، برآورد شخص از میزان احتمال برخی پیامدهای اجتماعی، جسمانی و خود سنجی است که هنگام به نتیجه رسیدن رفتار، رخ خواهد داد - ریگز و نایت، - 1994 به وضوح و به طور ثابتی اشاره کرد که انتظارات پیامد باید در امتداد سه حیطهی فرعی مرتبط اما از نظر مفهومی مستقل واقع گردد که نشان دهندهی انتظارات پیامد جسمانی، اجتماعی و خودارزشیابانه است - به نقل از وجسیکی و همکاران،. - 2009 قابل ذکر است که در میان هر طبقه از انتظارات، انواع مثبت آن به عنوان محرک و انگیزه دهنده، کارکرد دارند و انواع منفی آن به عنوان موانع، کارکرد دارند.
انتظارات پیامد جسمانی، عقایدی را در مورد تجارب جسمانی خوشایندی منعکس میکند که ناشی از درگیری در فعالیت جسمی میباشند - وجسیکی و همکاران،. - 2009 انتظارات اجتماعی عقایدی را در مورد رفتارها - فعالیت جسمانی - منعکس میکنند که از فرصتهای زیادی برای اجتماعی شدن و دستیابی به تأیید و تصدیق اجتماعی به وجود میآید - وجسیکی و همکاران،. - 2009 در نهایت، انتظارات پیامد خود ارزشیابانه، عقایدی را در ارتباط با احساسات رضایت و ارزش خود، مرتبط با دخالت در فعالیت جسمانی، مورد نظر قرار میدهد - هانس اونیا و همکاران، - 2009 انتظار پیامد مفهومی است، که به باورها یا قضاوتهای فرد به توانائیهای خود در انجام وظایف و مسئولیتها اشاره دارد.
انتظار پیامد، بر انتخاب رفتار، تلاش و پشتکار و پیگیری اهداف مؤثر است و نحوه ی مواجهه با موانع و چالشها را تعیین می کند. طبق نظریه ی بندورا، خودکارآمدی نقش مهمی در سازگاری روانشناختی، مشکلات روانی، سلامت جسمانی و نیز راهبردهای تغییررفتار خود رهنمون و مشاوره دارد - عبداللهی، . - 16 :1385 انتظار پیامد از نظریه شناخت اجتماعی3 آلبرت بندورا - 1997 - روانشناس مشهور، مشتق شده است که به باورها یا قضاوتهای فرد به توانائیهای خود در انجام وظایف و مسئولیتها اشاره دارد. نظریه شناخت اجتماعی مبتنی بر الگوی علّی سه جانبه، رفتار، محیط و فرد است.
این الگو به ارتباط متقابل بین رفتار، اثرات محیطی و عوامل فردی - عوامل شناختی، عاطفی و بیولوژیک - که به ادراک فرد برای توصیف کارکردهای روان شناختی اشاره دارد، تأکید می کند - پارسایی،. - 38 :1390 ماهیت انتظار پیامد دارای ویژگی های خاصی است که مجموع آنها باعث شکلگیری خودانگاره میشود این ویژگی ها به شرح زیر میباشند: 1 انتظار پیامد دارای ماهیتی پویاست: این بدان معناست که تصویر ذهنی من از من امری دگرگون شونده و پویاست و در طول زمان و بسته به شرایط، موقعیتها و تجربیاتی که من با آن روبرو میشود، دستخوش تغییر میگردد. شواهد آزمایشگاهی و مشاهدات کنترل شده نشان میدهند که انتظار پیامد تحت تأثیر انگارههایی که در ذهن دیگران وجود دارد و به شکلی در حضور من بیان میشود، شکل میگیرد و تغییر میکند - وکیلی، .
2 انتظار پیامد میل به ثبات دارد: این بدان معناست که انتظار پیامد با وجود پویایی شدیدش و با وجود تأثیری که از انگاره دیگران میپذیرد نظامی تعادل گراست و تمایل دارد تا کمینه ی تغییرات را تحمل کند. به همین دلیل خودانگاره در برابر تغییرات مقاومت میکند و از ترفندهایی برای پرهیز از دگرگونی بهره میبرد. این ترفندها در کودکان و افرادی که تازه به بازی اندرکنش اجتماعی وارد شدهاند هنوز درست آموخته نشده و به همین دلیل، بیشترین دگرگونیهای انتظار پیامد را در همین دوره میبینیم.
من به تدریج میآموزد تا انتظار پیامد خود را مدیریت کند و با شیوههای خاصی از تماس با انگاره های متفاوت و اثرگذار پرهیز کند. به این ترتیب انتظار پیامد به وضعیت محافظه - کارانه و ثابت مرسوم خود میانجامد، بیآنکه توانایی دگرگونی اولیه خود را از دست داده باشد. این بدان معناست که تغییرات انتظار پیامد پس از سن بلوغ به حد کمینه کاهش مییابد و برای بقیه عمر در همان حدود باقی میماند، مگر آنکه شرایطی بحرانی و پیشبینی ناشده تماس با انگارههایی متعارض را سبب شود. ترفندهایی که "من" برای ثبات خودانگارهاش به کار میگیرد عبارتند از:
الف - تمرکز متقابل بر دیگرهایی که انگارهشان از "من" با خودانگاره "من" یکسان است.
ب - بهرهجویی از نظام های مهارکننده اجتماعی، که به طور عمده در قالب آداب معاشرت و روش های رفتار شایسته نمود مییابند.
پ - بهره جویی از نظام های یکسان ساز اجتماعی که منظومهای از ارزشها، شاخصها و معیارهای مشابه و ساده شده را برای ارزیابی هویت روانی تثبیت میکنند، منها را از کودکی برای رعایت و پذیرش آنها شرطی میسازند.
ث - تحریف، واژگون سازی و نادیده انگاری داده های تهدید کننده - وکیلی، . - 1394
