بخشی از مقاله
چکیده
این آزمایش به منظور بررسی کاربرد سطوح متفاوت کود نیتروژن بر عملکرد واجزای عملکرد سیب زمینی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار در سال 1391 در شهرستان اندیمشک استان خوزستان انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل کاربرد کود نیتروژن - بعنوان فاکتوراصلی - بر اساس آزمون خاک در 4 سطح 0،120 ،180 و240 کیلوگرم در هکتار بودند. نتایج آزمایش نشان داد که کود نیتروژن بر عملکرد واجزای عملکرد غده در هکتارتاثیر بسیار معنی دار داشت. بیشترین اجزای عملکرد وعملکردغده معادل - 24289 کیلوگرم در هکتار - با مصرف 240 کیلو گرم کود اوره درهکتار به دست آمد ولی از لحاظ آماری با کاربرد 180 کیلوگرم کود اوره در هکتار از نظر آماری در یک سطح قرار گرفتند .
مقدمه و هدف
گیاه سیب زمینی - Solanum tuberosum - بعلت داشتن خصوصیات مطلوب از قبیل ارزش غذایی بالاو سازگاری با محیطهای مختلف از گیاهان زراعی بسیار مهم است. این گیاه با تولید حدود 309 میلیون تن در سال پس از گندم، ذرت و برنج از مهمترین محصولات کشاورزی جهان به شمار می رود .
تولید هر تن غده سیب زمینی موجب جذب و استخراج 4/5 تا 8 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از خاک توسط اندامهای هوایی و غده ها می شود .[4] مدیریت مصرف و کاربرد مقادیر مناسب نیتروژن در زراعت سیب زمینی امری دقیق و حساس است . هنگام کاربرد کاربرد مقادیر کمتر یا بیشتر از نیاز و مصرف زود یا دیر هنگام نیتروژن بر عملکرد کمی و کیفی غده های تولیدی مؤثر است .[4] مصرف کافی کودهای نیتروژنه در اوایل فصل رشد سبب گسترش سطح برگ و افزایش ظرفیت فتوسنتزی گیاه و تولید مواد پرورده می گردد .کمبود نیتروژن در اوایل فصل روش ممکن است با تأثیر سوء بر غده بندی عملکرد را کاهش دهد .
مصرف مقدار زیادی نیتروژن ، رشد روش اندامهای هوایی را تحریک نموده ، تشکیل غده ها را به تأخیر می اندازد و باعث ویروسی محصول می شود و در نتیجه افت عملکرد و کاهش کیفیت آن را به دنبال دارد
گسترش بیش از حد شاخ و برگ و اندامهای هوایی در نتیجه مصرف بیش از حد نیتروژن ، نسبت رقابت بین اندامهای هوایی در نتیجه مصرف بیش از حد نیتروژن ، نسبت رقابت بین اندامهای هوایی و غده های در حال رشد برای موارد پرورده می شود و راندمان تولیدی گیاه کاهش می یابد . با مصرف نیتروزن ، عملکرد سیب زمینی تا حد معینی افزایش یافته ، از آن به بعد مصرف مقادیر بیشتر نیتروژن تغییر معنی داری در عملکرد ایجاد ننموده است
تئوری و پیشینه تحقیق
رئیسی و خواجه پور [4] بیان نمودند که مصرف کود نیتروژن علاوه بر عملکرد کمی سیب زمینی ، کیفیت غده های تولیدی را نیز تحت تأثیر قرار می دهد . مصرف نیتروژن می توان با افزایش درصد نیتروژن غده ها و تبدیل آنها به پروتئین موجب بهبود ارزش غذایی غده ها می شود .
حسندخت و همکاران [1] بیان نمودند عملکرد غده با افزایش مصرف و نیتروژن تا حد معینی افزایش یافته و پس از آن عکس العمل معنی داری مشاهده نشده است .
پروسبا [13]گزارش کرد که با مصرف مقادیر صفر تا 160 کیلوگرم نیتروژن در هکتار ، عملکرد سیب زمینی بطور خطی افزایش یافت . در این مطالعه احتمالاً به دلیل پایین بودن مقدار نهایی مصرف کرد 160 - کیلوگرم نیتروژن - رابطه خطی حاصل شده است .
ردا و همکاران [14] با مطالعه سه رقم سیب زمینی میزان نیترات را در غده هی سیب زمینی از 213/2 تا 497/4 میلی گرم در کیلوگرم برای تیمار های بدون مصرف نیتروژن و 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار گزارش کردند . بروسبا [13] به مطالعه 6 رقم سیب زمینی و مقادیر صفر ، 80 و 160 کیلوگرم نیتروژن در هکتار گزارش کرد که مقدار نیترات غده ها از 129/2 میلیگرم در کیلوگرم با عدم مصرف کود نیتروژنه تا 208 میلیگرم در کیلوگرم با مصرف 160 کیلوگرم نیتروزن در هکتار افزایش یافت .
مولر هاگن [12] بیان کرد عکس العمل متفاوت ارقام به مصرف مقادیر متفاوت کود نیتروژن را گزارش کرده است . این محقق با مصرف مقادیر 0 ، 50 ، 100 ، 150 ، کیلو گرم نیتروژن در هکتار گزارش کرد که در رقم بین با افزایش مصرف نیتروژن عملکرد غده افزایش یافت ولی در ارقام دان وا و ماتیلدا حداکثر عملکرد با مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد . در این مطالعه نیز کاربرد مقادیر بالای کود نیتروژن باعث تولید غده های درشت تر گردید .
مقادیر مختلف نیتروژن از صفر تا 140 کیلوگرم نیتروژن در هکتار را بر سه رقم ماتیلدا ، اگریا و پاندا بکار برد و گزارش که همه ارقام نسبت به مصرف کود عکس العمل مشابهی نشان دادند . حداکثر عملکرد با مصرف 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد و با افزایش مصرف نیتروژن فراوانی غده های درشت افزایش یافت .
مصرف بیش از اندازه کودهای نیتروژنه ، ممکن است بخشی از آن به صورت نیترات در غده ها تجمع یابد و در صورتی که مقدار نیترات از حد مجاز فراتر رود . برای سلامتی انسان در طولانی مدت تهدید آمیز خواهد بود . ابتلا به بیماری کمبود اکسیژن و تشکیل ترکیبات سرطان زای نیتروآمین از عوارض ورود بیش از حد نیترات به بدن است . حد بحرانی سمیت نیترات در محصول سیب زمینی 250 میلی گرم در کیلوگرم می باشد
این مطالعه به منظور بررسی اثرات مصرف مقادیر متفاوت نیتروژن برعملکرد سیب زمینی کوزیما جهت دستیابی به مناسبترین مقدار نیتروژن مورد نیاز برای تولیدعملکرد مطلوب نیترات در غده های سیب زمینی و شناخت رابطه بین اجزاء عملکرد وعملکرد غده اجراء گردید.
مواد و روش ها
این آزمایش درسال 1390درمنطقه آزادی واقع درجنوب شهرستان اندیمشک در موقعیت جغرافیایی طول َ َ21، َ16 ، وoعرض48 جغرافیایی َ طول َ َ59، َ24 ،32 o اجراگردید. این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 4 تکرار و عمود بر جهت آبیاری صورت گرفت. 3 سطح کود نیتروژن 0 - ،240،180،120کیلوگرم کودنیتروژن در هکتار که شامل0،55/2، 82/8 و110/4 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار - بود که 1/3 - آن به هنگام کاشت، 1/3هنگام تشکیل ساقه های فرعی و 1/3آغاز غده بندی - استفاده شد. خاک محل آزمایش دارای بافت لومی رسی است.زمین محل آزمایش درسال قبل آیش بود.
در اوایل آبان ماه قطعه زمینی که برای طرح مورد نظر مشخص شده بود، آبیاری سنگین - ماخار - گردید. بعد از ماخار و گاورو شدن زمین یک دیسک سبک برای از بین بردن پستی و بلندیهای به جای مانده از کشت قبلی صورت گرفت. سپس یک شخم سنگین به وسیله گاوآهن اعمال گردید که تا عمق حدودا 30 سانتیمتری خاک زیر و رو گردید. در ادامه عملیات خاکورزی دو دیسک که دیسک اول عمود بر گاوآهن زده شد بهطوریکه خاک کاملا غیر متراکم شد و دیسک دوم در جهت شیب زمین اعمال گردید.
بعد از اعمال دیسک عمل ماله کشی با لولر صورت گرفت. این عملیات دو مرتبه عمود بر هم زده شد بهطوریکه سطح زمین مورد نظر کاملا صاف و هموار گردید برای تعیین نوع خاک از نظر فیزیکی و شیمیایی از عمق 0-30 سانتیمتری زمین نمونهبرداری توسط آگر انجام شد و طبق نتایج حاصله نوع بافت آن رسی- لومی تشخیص داده شد و سایر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در جدول ارائه گردیده است.
جدول خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل اجرای آزمایش
جدول توصیه های کودی بر اساس توصیههای کودی آزمایشات خاک محل اجرای طرح - Kg/ha -
قبل از کاشت در هر هکتار به وسیله کودپاش نواری کششی، 1/3 کود اوره و 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم و 50 کیلوگرم سوپرفسفات طبق توصیههای کودی که از آزمون خاک بهدست آمده بود به وسیله دستگاه کودپاش پخش گردید. لازم به ذکر است که از میزان کود ازته توصیه شده، 1/3 به عنوان پایه و مابقی در دو نوبت به صورت سرک در مزرعه تقسیط گردید. پس از اتمام مراحل فوق الذکر درآذرماه کشت توسط دستگاه سیب زمینی کار 2 ردیفه انجام گرفت. جوی و پشتههای ایجاد شده 75 سانتیمتر بود و فاصله بین دو غده بر روی ردیف 18-20 سانتیمتر تنظیم گردید.
هر پلات آزمایشی دارای 4 ردیف کاشت بود و برای هر پلات 4 متر طول در نظر گرفته شد. همچنین بین هر پلات دو ردیف نکاشت به عنوان فضای خالی در نظر گرفته شد. طرح مذکور در چهار تکرار با فاصله بین هر دو تکرار به میزان 2 متر اجرا گردید. در پایان خاکورزی و عملیات کاشت در بالا و پایین طرح 2 نهر توسط دیچر ایجاد گردید که به وسیله آنها آب به مزرعه وارد و سپس از انتهای فاروئر، زهآب خارج میگردیدآبیاری به صورت نشتی وبااستفاده ازسیفون وبرحسب فواصل زمانی - دوره زمانی - درطول فصل رشدانجام گرفت.
به منظور جلوگیری ازاختلاط آب آبیاری تیمارهای کودی، آبیاری هرتکرار و هرکرت به صورت مستقل انجام گردید و از خروج آب تکرارها و کرتها جلوگیری شد. برای جلوگیری ازخسارت آفات وبیماریها، غده ها با قارچ کش کاربوکسین تیرام ضدعفونی شدند. عملیات خاک دهی پای بوته ها درمرحله شروع غده زایی سیب زمینی به طوریکنواخت در تمام کرت های آزمایشی انجام گرفت. در موقع برداشت 10 بوته متوالی از هر کرت به طور تصادفی انتخاب شده ،متوسط تعداد غده در هر بوته و متوسط وزن غده - تعداد غده/عملکرد10بوته - اندازه گیری شدند . به منظورتعیین عملکرد سطحی معادل 9 مترمربع از2 ردیف میانی هرکرت - باحذف یک مترحاشیه ازهرطرف - برداشت وتوزین شد.
