بخشی از مقاله
چکیده
کشت گیاهان پوششی موجب افزایش مواد آلی باز چرخش عناصر غذایی خاك میشود و تاثیر کشت گیاهان پوششی بر افزایش عملکرد سیب زمینی رقم آگریا طی آزمایشی در سال زراعی 96-97 در شرایط مزرعهاي در شهرستان سراب با ارتفاع 1520 متر به صورت فاکتوریل درقالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت.
گیاهان پوششی در هشت سطح - بدون گیاه پوششی - شاهد - ، ماشک گل خوشهاي، تریتیکاله و جو و ترکیبهاي دوتایی و سه تایی گیاهان پوششی و مصرف کود نیتروژنی در سه سطح 30،60 و100 درصد توصیه شده بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که از نظر هر دو صفت عملکرد غده و وزن خشک اندام هوایی بین گیاهان پوششی و مصرف نیتروژن اختلاف معنیداري - α =%1 - وجود دارد. مصرف 100 درصد کود نیتروژنی مرسوم بیشترین و 30 درصد کود نیتروژنی مرسوم کمترین عملکرد غده و وزن خشک اندام هوایی را داشت، به عبارتی دیگر با افزایش مصرف نیتروژن عملکرد غده و وزن خشک اندام هوایی افزایش یافت به نحوي که میزان عملکرد غده و وزن خشک اندام هوایی در % 100 کود نیتروژنی نسبت به 30 درصد کود نیتروژنی به ترتیب افزایشی معادل 22/9 و 24/6 درصد را نشان داد.
همچین از نظر نوع گیاهان پوششی بیشترین عملکرد غده و وزن خشک اندام هوایی به ترتیب با میانگینهاي 39130 و 5447 کیلوگرم در هکتار مربوط به گیاه پوششی ماشک و کمترین عملکرد غده و وزن خشک اندام هوایی به ترتیب با میانگینهاي 31048 و 4249 کیلوگرم مربوط به شاهد - عدم کاربرد گیاه پوششی - بود. کاشت گیاهان پوششی موجب بهبود افزایش عملکرد غده سیب زمینی شد به طوري که کاربرد گیاه پوششی ماشک، جو و تریتیکاله به تنهایی باعث افزایش 20/65، 14/84 و 11/47 درصدي عملکرد غده نسبت به شاهد گردید. همچنین ترکیبهاي دوتایی و سه تایی گیاهان پوششی نیز باعث افزایش عملکرد غده و وزن خشک اندام هوایی سیبزمینی نسبت به شاهد - عدم کاربرد گیاه پوششی - شد.
مقدمه
منشا سیبزمینی از ارتفاعات آند در آمریکاي جنوبی، حوالی کوههاي بولیوي، پرو و مناطق گرمسیري بین عرضهاي جغرافیایی 10 درجه شمالی و 25 درجه جنوبی و در ارتفاع 2700 تا 4200 متر از سطح دریا میباشد
از مهمترین گیاهان صنعتی است که نقش عمدهاي در تغذیه مردم جهان دارد و به خاطر عملکرد بسیار بالا، مقدار انرژي و پروتئین تولیدي آن در واحد سطح بیشتر از گندم و برنج میباشد - خواجهپور، . - 1384 این محصول سطح زیر کشت وسیعی در جهان دارد و از نظر میزان تولید رتبه پنجم را دارا بوده و در کشورهاي توسعه یافته حدود 660 میلیون نفر از سیبزمینی تغذیه میکنند
کشت گیاهان پوششی علاوه براستفاده به عنوان گیاه زراعی اصلی به صورت کود سبز با هدف بهبود باروري زمین نیز کشت شده و به زیر خاك برگردانده میشود. گیاهان پوششی به علت دارا بودن قدرت رویشی بالا و ریشه هاي قوي، میتوانند مقدار زیادي از عناصر غذایی محلولی را که در شرایط عادي بر اثر شستشو به اعماق خاك نفوذ کردهاند، جذب کنند. همچنین این گیاهان قادرند از فسفاتهاي غیر محلول، پتاسیم تثبیت شده و عناصر کم مصرف نیز استفاده کنند. این گیاهان درخاك علاوه بر بهبود خواص فیزیکی، شیمیایی و زیستی، سبب تسهیل آزاد شدن عناصر غذائی پر مصرف وکم مصرف میشوند
گیاهان پوششی به عنوان یک گیاه اولیه قبل از محصول اصلی با اهداف مختلف از جمله مدیریت فرسایش خاك، حاصلخیزي خاك، کیفیت خاك و مدیریت آب، علفهاي هرز، آفات و بیماريها و همچنین مدیریت میکروارگانیسمهاي خاك، کشت میشوند. یکی ازکاربردهاي گیاهان پوششی افزایش حاصلخیزي خاك میباشد این نوع گیاهان موسوم به کود سبز میباشند که جهت مدیریت محدودهاي از ریزمغذيها و درشت مغذيهاي خاك به کار میروند. یکی از مهمترین این عناصرکه بیشتر ازهمه مورد توجه پژوهشگران و کشاورزان قرار گرفته است
مدیریت نیتروژن است زیرا اغلب به دلیل کشت مداوم یک محصول وعدم اجراي تناوب زراعی مناسب در مزرعه و عدم جایگزینی نیتروژن کافی، کمبود نیتروژن درخاك اتفاق میافتد و سبب افزایش مصرف کودهاي شیمیایی میشود. برخی ازگیاهان پوششی تثبیت کننده نیتروژن میباشند، مانند گیاهان تیره بقولات. این گیاهان به دلیل همزیستی با باکتریهاي رایزوبیوم، نیتروژن اتمسفر را که قابل جذب براي گیاه نیست به شکل قابل استفاده براي گیاه تبدیل میکند - تثبیت بیولوژیکی - .
همچنین به دلیل ذخیره نیتروژن موجود درخاك دراندام این گیاهان و برگرداندن اندام هوایی این گیاهان به خاك و تجزیه آنها، میزان نیتروژن مورد نیاز گیاه بعدي تامین میگردد که درکشاورزي مرسوم این نیتروژن با مصرف کودهاي شیمیایی فراهم میگردد . - Thiessen -Martens et al., 2005 - کشت گیاهان پوششی باعث افزایش کربن، نیتروژن و زیست توده میکروبی خاك میشود و نقش مهمی در حفاظت خاك در برابر فرسایش و هدررفت عناصر غذایی از آن دارد
ریبرگ هورتون و همکاران - Reberg-Horton et al., 2012 - گزارش کردند که کاشت گیاهان پوششی نقش مهمی درحفاظت خاك در برابر فرسایش و هدررفت عناصرغذایی از آن دارند. روزا و همکاران - Rosa et al., 2012 - نیز بیان کردندکه کاشت گیاهان پوششی درزمستان به دلیل تأثیر مکانیکی ریشهها و ترشح مواد چسبنده از آنها میتواند به ثبات خاکدانهها و بهبود ساختارخاك منجرشود. هدف از اجراي این پژوهش دستیابی به تولید ارگانیک سیب زمینی از طریق بهرهگیري از کاشت گیاهان و بررسی اثرات گیاهان پوششی بر میزان افزایش عملکرد غده سیب زمینی بود.
مواد و روشها
به منظور بررسی اثرکشت انواع گیاهان پوششی بر افزایش مواد آلی خاك و افزایش عملکرد سیب زمینی رقم آگریا، آزمایشی در سال زراعی 96-97 در مزرعهاي واقع در شهرستان سراب با ارتفاع 1520 متر به صورت فاکتوریل درقالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. فاکتورها نوع گیاهان پوششی در هشت سطح - بدون گیاه پوششی - شاهد - ، گیاه پوششی ماشک، تریتیکاله و جو و ترکیبهاي دوتایی و سه تایی گیاهان پوششی و مصرف کود نیتروژنی در سه سطح 30،60 و100 درصد مقدار توصیه شده بود.
بذر گیاهان پوششی در کرت هایی به اندازه 3 در9 متر به صورت دستی کشت شد. زمانیکه گیاهان پوششی به اندازه کافی رشد نمودند، بعد از نمونه برداري براي تعیین ماده خشک تولیدي آنها ، گیاهان پوششی به خاك بازگردانده شد و سپس گیاه اصلی - سیب زمینی - با تراکم ثابت 60000 بوته در هکتار کشت گردید. از نرمافزار SPSS براي تجزیه دادهها و از EXCEL براي رسم نمودارها و از روش LSD براي آزمون میانگینها - در سطح احتمال - % 5 استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس عملکرد غده و وزن خشک اندام هوایی سیب زمینی نشان داد - جدول - 1 که از نظر هر دو صفت بین سطوح فاکتور a و b اختلاف معنیداري در سطح احتمال 1 درصد وجود دارد، اثر متقابل گیاه پوششی و کود اختلافات معنیدار نداشت. نتایج این تحقیق با یافتههاي باقري و همکاران - 1393 - ؛ احمدوند حاجی نیا - 1394 - و حمزه و پور و همکاران - 1394 - مطابقت دارد.
جدول -1نتایج تجزیه واریانس عملکرد و وزن خشک اندام هوایی غده سیب زمینی
نتایج میانگین اثرات ساده عملکرد غده و وزن خشک اندام هوایی نشان داد که از نظر تیمار سطوح کود نیتروژنی، تیمار 100 درصد کود نیتروژنی مرسوم با میانگینهاي 41281 و 5710/15 کیلوگرم در هکتار بیشترین و 30 درصد کود نیتروژنی مرسوم با میانگین 31816 و 4302/03 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد غده و وزن خشک اندام هوایی را به خود اختصاص دادند، به عبارتی افزایش دیگر با افزایش مصرف نیتروژنی هر دو صفت مورد ارزیابی افزایش یافته به نحوي که میزان عملکرد غده و وزن خشک اندام هوایی در 100درصدکود نیتروژنی مرسوم نسبت به 30 درصد کود نیتروژنی مرسوم افزایشی معادل 22/92 و 24/65 درصدي نشان داد - نمودار - 1،
نتایج با یافتههاي باقري و همکاران - 1393 - مطابقت دارد. یزدان دوست - 1382 - گزارش کرد که کمترین عملکرد سیب زمینی در تیمار مصرف نیتروژن 86 کیلوگرم در هکتار حاصل میشود و با افزایش مصرف نیتروژن عملکرد نیز افزایش مییابد.
دکر و همکاران - Dekker et al., 1994 - و توربرت و همکاران - Torbert et al., 1996 - در بررسیهاي خود بیان کردندکه مقدارنیتروژن قابل دسترس گیاه پوششی براي گیاه بعدي وابسته به نوع گیاه پوششی بوده و معمولا درگیاهان بقولات مقدارآن بیشترازگیاهان غیر بقولات است. بین لگومها هم تغییرات قابل توجهی ازنظر قابلیت دسترسی نیتروژن میتواند وجود داشته باشد
کلارك و همکاران - Ceglarek et al., 2004 - و دکر و همکاران - Dekker et al., - 1994 گزارش کردندکه بقولاتی مانند ماشک گلخوشهاي و شبدرها به علت داشتن غلظت بالاي نیتروژن ونسبت C/N پایین، خیلی سریع درخاك تجزیه شده و باعث همزمانی آزادسازي نیتروژن ازبقایاي گیاهی با تقاضاي گیاه براي نیتروژن میشوند.
