بخشی از مقاله
چکیده
اکوتوریسم سفری است مسؤولانه به مناطق طبیعی، که موجب حفظ محیط زیست و بهبود زندگی مردم محلی گردد.چند سال بعد در 1996 م. اتحادیهی جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی با بسط تعریف بالا، اکوتوریسم را چنین تعریف کرد:
اکوتوریسم یک سفر و بازدید زیست محیطی مسؤولانه از مناطق طبیعی بکر است که به منظور لذت بردن از طبیعت و درک مواهب آن و ویژگیهای فرهنگی مرتبط با آن انجام می شود، به طوری که باعث ترویج حفاظت گردد و اثرات منفی بسیار کمی از جانب بازدید کنندگان بر محیط به جای گذارد و شرایطی را برای اشتغال و بهره مندی اقتصادی و اجتماعی مردم محلی - بومی - فراهم کند.
گردشگری و بویژه طبیعت گردی به عنوان یکی از شیوه های استفاده از جاذبه های طبیعی و هم راه حلی برای پایداری پتانسیل ها به شمار می آید. صنعتی که با گسترش قلمروهای خود در قرن گذشته و حال می تواند باوجود پتانسیل های متنوع و جذاب سرزمین ایران از جایگاهی خاص برخوردار گردد .
بر اساس پیش بینی های صورت گرفته رشد عمومی صنعت توریسم برای نخستین دهه بین 3/4 تا 6/7 درصد خواهد بود که بیشترین سهم آن بین 10 تا 30 درصد مربوط به اکوتوریسم است و با عنایت به اینکه تا یک دهه دیگر شمار طبیعت گردان که اکنون 7 درصد از کل مسافران جهان را شامل می شود به بیش از 20 درصد برسد ضرورت توجه به این صنعت مورد توجه سرمایه گذاران، دولتمردان و ... می باشد.
مقدمه
برای موفقیت صنعت توریسم وجود عوامل زیربنایی از اهمیت زیادی برخوردمی باشد . این زیربنا ها عبارتند از :
- مسیرهای تردد: شاهراهها ، فرودگاهها ، خطوط راه آهن ، جاده ها ، پارکینگها ، پارکها ، امکانات روشنایی، ، تسهیلات دریایی و بنادر ، اتوبوس و ایستگاه راه آهن
- تجهیزات اقامتی: هتلها ، متلها ، رستورانها ، مراکز خرید ، اماکن تفریحی ، موزه ها ومغازه ها .
- تجهیزات حمل ونقل : تجهیزات حمل ونقل شامل کشتی ها ، هواپیماها ، ترنها ، اتوبوسها ، خودروهای سواری ، تاکسی ها، ترنهای هوایی و تسهیلات مشابه از جمله تجهیزات حمل ونقل مسافران می باشد .
- منابع فرهنگی و روحیه مهمان نوازی : منابع فرهنگی هرمنطقه نیز شامل هنرهای ظریف ، ادبیات تاریخ، موسیقی ، هنرهای نمایشی ،ورزشها وسایر فعالیتهای فرهنگی است .
اکوتوریسم جهانی
در کشور ایران مجموعه گسترده ای از منابع پراکنده، ثبت نشده و در بسیاری از موارد رو به قهقرا داشته های اکوتوریسم ایران را تشکیل می دهند که این داشته ها طیف متنوعی از چشم اندازهای جغرافیایی، آثار و ذخایر طبیعی را شامل می شود.
بررسی جغرافیایی طبیعی ایران و نیز امکان سنجی هر کدام از جاذبه های اکوتوریسمی بیانگر آن است که اکوتوریسم در ایران یک منبع اقتصادی کم نظیر، خاص و بسیار متعدد و البته رها شده به حال خود است. مناطق کویری بد لیل وجود منابع کافی اعم از پتانسیل های طبیعی و انسان علاوه بر تقویت اکوتوریسم باعث تعادل در رشد اقتصادی روستاهای پیرامون آن شده و با ایجاد قطب های توسعه گردشگری به تکمیل سایرقطبهای اقتصادی موجود می پردازد .
این منطقه با داشتن روستاهای متعدد و پراکنده به صو رت نگین های سرسبز درپهنه کوهستانها و دشتها و همچنین همجواری با چشم اندازهای ژئومورفولوژی از جمله تپه های ماسه ای، رخساره های زیبا ، متنوع و بهت انگیز کویری ، مناطق کوهستانی و دره های عمیق از یک سو و شیوه های سنتی در بهره برداری و حفاظت از منابع طبیعی از سوی دیگر با عنایت به منابع معیشتی روستاهای آن که تلفیقی از فعالیتهای کشاورزی است.
از آنجا که در مجموع ساختار طبیعی - انسانی و مجموعه روستاها و شهرهای موجود در منطقه کویری دارای تنوع منحصر به فرد و ویژه می باشد عموماً طرز زندگی اجتماعی آن نیز دارای جلوه های خاص است . به همان اندازه اشکال مختلف توریسمخصوصاً اکوتوریسم و تفرج در آن از قابلیت توسعه بالایی برخوردار است
در ادبیات فار سی، جهانگردی زیست محیطی - اکوتوریسم که اختصار واژه - طبیعت گردی - نام گرفته است، بدان مفهوم که : محیط یا طبیعتی که نه تنها یک جهانگرد بلکه سایر انسانها نیز درآن زندگی می کنند، طبیعت با هر آنچه که در آن است برداشت و مفهوم بنیادین این واژه اصطلاحی ترکیبی است . به گونه ای فشرده هدف اصلی از این گرایش نوین آنست که جهانگردی یا به عبارت دیگر جهانگرد و محیط زیست چه دادوستدهایی با یکدیگر می توانند داشته باشند.
اکوتوریسم دارای پتانسیل توسعه در جوامعی است که در آنها جاذبه های اکولوژیکی و محیط زیست با تلفیقی از فرهنگ و رفتارهای سنتی جوامع محلی ظاهر شه است لبته در مقیاس کوچک، اکوتوریسم با توجه به منابع محلی توسعه می یابد اما جوامع محلی اغلب برای بدست اوردن توسعه و مدیریت نیاز به فن و تکنیک دارد. همچنین تأمین نیاز مالی جوامع در زمینه اکوتوریسم نیز مورد نیاز است.
توسعه این صنعت در هر منطقه ای، در ابتدای امر مستلزم گسترش گردشگری داخلی و طراحی و اجرای برنامه های تبلیغاتی مناسب با هدف ایجاد انگیزه سفر در هموطنان به مناطقی که امکان پذیرائی از مسافران را دارند می باشد . این امر موجب جهت دهی سفرهای داخلی شده و بستر مناسبی برای مشارکت سرمایه های بومی دربرنامه توسعه ایرانگردی را فراهم می کند . تحقق این امر علاوه بر ارتقاء سطح تأسیسات زیر بنائی و خدمات درتوسعه جهانگردی و افزایش ظرفیت تحمل پذیرش اجتماعی نقش مؤثری ایفاء خواهد کرد و زمینه ساز افزایش پذیرش جهانگردان بین المللی و منطقه ای از لحاظ آماده سازی تأسیسات و رفتار اجتماعی است .
با در نظر گرفتن این نکات، توسعه اکوتوریسم منطقه موجبات اشتغال مقدار زیادی از گروه های سنی مختلف را فراهم می سازد به این ترتیب نه تنها شرایط اقتصادی منطقه دگرگون می شود بلکه با رفت و آمد گردشگران به مناطق روستائی از یک سو و توسعه زیر ساخت های اجتماعی روستا به دلیل اینکه مورد نیاز صنعت اکوتوریسم می باشد از سوی دیگر، شرایط اجتماعی منطقه را به طور چشمگیری متحول خواهد نمود. تولید صنایع دستی رونق خواهد یافت و همه این موارد از مهاجرت روستائیان به شهر جلوگیری خواهد نمود
آثار و پیامدهای صنعت اکوتوریسم
گردشگری و محیط زیست به طور متقابل به یکدیگر وابسته اند . محیط زیست فیزیکی بسیاری از جاذبه های توریستی را تشکیل می دهد . توسعه این صنعت می تواند آثار متفاوتی بر محیط زیست داشته باشد . ازاین رو توسعه و مدیریت اکوتوریسم به گونه ای که با محیط سازگار باشد و به افت کیفیت آن نیانجامد ، عا مل اساسی در دستیابی به توسعه پایدار به حساب می آید . که از موارد آن می توان آثار اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، زیست محیطی و ... را نام برد.
ظهور اشکال جدید شغلی به ویژه برای زنان و جوانانی که چندان به امور کشاورزی علاقمند نباشند. همچنین ایجاد مشاغل مکمل برای جوانان روستا از قبیل کار در مساکن تهیه شده برای گردشگران و بازدیدکنندگان ، تهیه خرید و لوازم مورد نیاز آنها اعم از خوراکی و غیره و برای زنان روستائی تهیه و تولید صنایع دستی، لوازم زینتی ، تهیه فرآورده های دامی و … و فروش آن، از طریق اشتغالهای مستقیم و غیر مستقیم فراهم می شود.
اشتغال مستقیم : اشخاصی که در موسسات توریستی از قبیل هتلها، رستورانها ، فروشگاههای توریستی و دفاترسیاحت به خدمت اشتغال دارند. به عبارتی دیگر نیروی انسانی که نقش مستقیم دارند.
اشتغال غیرمستقیم : مشاغلی که در بخش های تدارکاتی همچون کشاورزی، ماهیگیری و تو لید ایجاد شده اند ونقش غیرمستقیم دارند به عبارت دیگر نیروهایی کهصرفاً برای صنعت توریسم به کار گرفته نشده اند.
ایجاد انگیزه خود اتکائی ، احساس اعتماد به نفس که خود موجبات جلوگیری از روند مهاجرت به شهرها را به دنبال خواهد داشت . پیشرفت اجتماعی بهتر و بیشتر در مواجهه با تازه واردین به گونه ای که فرد روستائی احساس کند از مهارتهایش به طور موثر تر و سودمند تری بهره برداری می شود.
صنعت جهانگردی نسبت به صنایع دیگر - صنایع شیمیائی، ذوب آهن، سیمان و - … کمتر محیط را آلوده می کند و این امر بستگی به رفتار و عملکرد جهانگرد دارد . در عصر حاضر که دوران مبارزه با آلودگی محیط زیست است به جهانگردی در مقام مقایسه با صنایع دیگر، صنعتی بدون آثار شدید آلودگی می نگرند.
از طرف دیگر گسترش فعالیت های مربوط به توسعه جهانگردی خاصه اکوتوریسم در منطقه طرح موجب تغییر چشم اندازهای طبیعی آن منطقه می گردد . برای مثال با گسترش فعالیت های جهانگردی در محدوده فوق علاوه بر اثرات مثبتی که ذکر آن گذشت به مرور زمان جمعیت روستاهای آن افزایش می یابد ، قیمت زمین بالا می رود و چشم اندازهای طبیعی روز به روز کمتر و چشم اندازهای ساخت دست بشر بیشتر می شود
وضعیت گردشگری بر مبنای طبیعت در ایران
کشور ایران یکی از پرجاذبه ترین کشورهای جهان می باشد و طبق آمار موجود هم اینک جزء ده کشور اول جهان در این زمینه می باشد. مجموعه گسترده ای از منابع پراکنده، ثبت نشده و در بسیاری از موارد رو به قهقراء داشته ای اکوتوریسم ایران را تشکیل می دهند، این داشته ها طیف متنوعی ازچشم اندازهای جغرافیایی و آثار و ذخایر طبیعی را شامل می شوند.
