بخشی از مقاله
چکیده زمینه:
سایبرنتیک به علم و هنر هدایت و نظارت سازمانهاي پیچیده اطلاق میشود که در هر سازمان باعث رشد و ماندگاري آن سازمان می باشد. از طرفی دیگر اهمیت و نقش منابع انسانی در انجمن هاي علمی بر کسی پوشیده نیست. انجمن هاي علمی، همانند هر سازمان دیگر براي بقا در محیط پیچیده و پرچالش امروزي، نیازمند نیروي انسانی توانمند و خلاق هستند و بسیاري از تحقیقات حاکی از این است که رویکرد سایبرنتیک عامل قدرتمندي براي مدیریت بهتر مؤسسات است.
هدف: هدف این پژوهش تببین بهره وري منابع انسانی در انجمنهاي علمی توسط الگوي مدیریت سایبرنتیک می باشد.
روش: با بررسی و مطالعه مروري در منابع و مقالات مرتبط در زمینه الگوي مدیریت سایبرنتیک و بهره وري منابع انسانی در انجمنهاي علمی به جمع آوري داده هاي در این زمینه پرداخته شده است.
یافته ها: یافته حاکی از آن است که، بین مولفه هاي الگوي مدیریت سایبرنیتک و بهرهوري منابع انسانی در انجمن هاي علمی همپوشانیهاي بسیاري وجود دارد. همچنین، رویکرد سایبرنتیک و حضور چنین الگویی، می تواند در بهره وري و اثربخشی منابع انسانی با توجه به همپوشانی مولفه ها، مورد توجه قرار گیرد.
کاربردهاي احتمالی: می توان از الگوي مدیریت سایبرنتیک در جهت افزایش بهره وري منابع انسانی در انجمن هاي علمی استفاده کرد.
اصالت/ ارزش: با رویکرد جدید به افزایش بهره وري منابع انسانی در انجمن هاي علمی پرداخته شده است. مدیران انجمن هاي علمی در جهت توسعه و افزایش بهره وري اعضا، میتوانند نتایج و یافته هاي این مقاله را مورد توجه قرار دهند.
مقدمه و بیان مسئله
آنچه را که به عنوان تاریخچه و سیرتحولات نظریه هاي سازمان و مدیریت بیان می شود از زمانی است که نظریه ها و تئوريهاي مدیریت پا به عرصه وجود نهادند و مدیریت بصورت رشته اي علمی در میان سایر رشته هاي علوم مطرح گردید. سال هاي دهه 1930، نظریه هاي سیستمی پا به عرصه وجود نهاد بطوریکه امروزه نیز این مکتب تفکر غالب در مدیریت و سازمان می باشد. در تفکر سیستمی، هنگام بررسی یک مساله دیدگاه ها و نگرش هاي متنوعی به کار می رود و همین نگرش ها و دیدگاههاي متفاوت سنگ زیر بناي اندیشه ي سیستمی است
تفکر سیستمی بر خلاف برخی از جنبشهاي فکري که در یک رشته ي علمی و در محدوده ي معینی نشو و نما کرده اند در خارج از محدوده ي یک علم معین متولد شد و در محیطی میان رشته اي رشد کرد. شاید تاثیر تفکر سیستمی بیشتر برحوزه ي ابعاد انسانی سازمان بوده است. تفکر سیستمی بر نگرش مبتنی بر تفکیک علوم به حوزه هاي تخصصی و به نگرش مبتنی بر ترکیب یافته هاي رشته هاي گوناگون علمی تاکید می کند، به این ترتیب متفکران سیستمی، جو فکري موجود را به نحوي اثر بخش تغییر دادند و اعتبار و کاربرد عام تفکر تحلیلی تجزیه مدار آن گونه که در فیزیک تکامل یافته را به کار گرفته می شد را زیر سوال بردند
طرز تفکر سیستماتیک به منظور مختلف از جمله به صورت عملی و فلسفی در زندگی انسان ظاهر شده است . تئوري سیستم ها از نه نظریه تشکیل شده است. بائوم 9 نظریه را در تئوري سیستم ها ارائه می دهند که از بین آنها، نظریه نهم مربوط به سایبرنتیک است. بسیاري از مفاهیمی که در نظریه سیستمها مطرح شده از جمله اطلاعات، کنترل، بازخورد، و ارتباطات با مؤلفههاي مطرح شده در علم سایبرنتیک ارتباط نزدیکی دارند
اما از طرف دیگرمیان نظریه سیستم ها و سایبرنتیک تفاوت هایی وجود دارد. نظریه سیستم ها بیشتر بر ساختار سیستمها متمرکز است؛ در حالی که سایبرنتیک بر چگونگی عملکرد سیستمها تأکید دارد - مرادي و برادر، . - 1394 مولفههاي مدیریت سایبرنتیک به علم و هنر هدایت و نظارت سازمانهاي پیچیده اطلاق میشود که در هر سازمان باعث رشد و ماندگاري آن سازمان می باشد.
هی لیگن و جوزل سایبرنتیک را به معناي ارتباط و کنترل در سیستم هاي پیچیده از طریق تمرکز بر ساز و کارهاي بازخورد یا چرخه اي ارائه نمودند. در واقع چارچوب مبنائی سایبرنتیک، زمینه تلفیق و یکپارچگی مفاهیم چندگانه و قلمروهاي محتوایی مرتبط با مدیریت را فراهم می سازد - بذر افشان ، . - 1384 بسیاري از تحقیقات حاکی از این است که رویکرد سایبرنتیک عامل قدرتمندي براي مدیریت بهتر مؤسسات است و حضور چنین الگویی، بهرهوري و اثربخشی سازمانی را ارتقاء می دهد
به طورمثال رو3 در سال - - 2010 به بررسی زمینه استراتژیک سایبرنتیک در مدیریت و رهبري سازمانی پرداخته است و ضمن آن شرایطی که موجب عدم سازگاري سازمان با محیط پیرامون خود می شود را تشریح میکند. مطالعات وي نشان داد، مدیریت و رهبري فرایندهاي کلیدي در محیط سازمانی بوده و این دو نیازمند سازگاري متقابل به منظور بقاء سازماناند.
همچنین، سازمانها نیازمند توسعه مدیریت و رهبري در حد تعادل می باشند. او انحصار دوگانه مدیریت و رهبري را قلب سایبرنتیک سازمانی می داند. از طرفی دیگر، اهمیت روزافزون علم در جوامع کنونی و پیشرفت برق آسا در حوزه هاي مختلف علوم و تقسیم بندي آن به رشته هاي گوناگون گواهی بر این مدعا است که تمام جنبه هاي نظام اقتصادي، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بر پایه علم بنا شده است. از اینرو، تحقیقات دیگري نیز به اهمیت مدیریت سایبرنتیک در جوامع علمی پرداخته اند.
به طوري که یافتههاي پژوهش بذرافشان - - 1386 موضوع نشان می دهد که جایگاه الگوي سایبرنتیک در مدیریت دانشگاه فردوسی مشهد، در سه مؤلفه تصمیمگیري، نظارت و کنترل و رهبري، از وضعیت نسبتاً مطلوبی برخوردار است و در مؤلفه نظارت و کنترل که شامل دو نوع ساختاري و اجتماعی میشود، نظارت و کنترل ساختاري داراي وضعیت نسبتاً مطلوبی است.
در این بین انجمن هاي علمی نیز در کنار دانشگاه ها یکی از “اجتماعات علمی” هستند. در انجمن هاي علمی هم فکري و همکاري و هم سویی اصحاب ونخبه گان حوزه انجمن هاي علمی در کلیه اجزاي متشکله خرده نظام علمی در ارتباط با شرایط و نیازهاي امروزي جامعه علمی و مقتضیات هر کشور صورت گیرد. اعضا ي انجمن هاي علمی مهمترین بخش انجمن را تشکیل می دهند اعضاي هر انجمن می توانند خردمندانه و به دور از هر نوع محافظه کاري غیر سودمند در ارتباط با وضعیت امروز و فرداي حرکت هاي علمی دانشگاه و جامعه، به طرح مسئله بپردازند.
به طوریکه، امروزه این منابع انسانی هستند که سرمایه ها را متراکم می سازند، از منابع طبیعی بهره برداري می کنند، سازمان هاي اجتماعی و اقتصادي و سیاسی را به وجود می آورند و توسعه ملی را پیش میبرند. سازمانی که نتواند مهارت ها و دانش افرادش را توسعه دهد و از آن به نحو مؤثري بهرهبرداري کند، قادر نیست خود را در دنیاي سرشار از رقابت امروزي حفظ کند - مورگان، . - 2007 طبیعی است که با افزایش سطح سرمایه انسانی بهره وري کار و سرمایه نیز افزایش یایبد
این در حالی است که با توجه به جایگاه انجمن هاي علمی به عنوان مناسب ترین محمل انجام هماندیشیها و همکاريها و توانایی مدیریت سایبرنتیک در پیشبرد اهداف این جوامع علمی، در پژوهش هاي مختلف بسیار کم، تاثیر مدیریت سایبرنتیک بر انجمن هاي علمی تبیین شده است. همانطور که قبلا اشاره شد، با توجه پژوهش هاي صورت گرفته و اینکه الگوي مدیریت سایبرنتیک می تواند تاثیر زیادي در افزایش بهره وري منابع انسانی داشته باشند و با توجه به اینکه الگوي مدیریت سایبرنتیک به تمرکز بیشتر بر روي ابعاد انسانی توجه دارد می توان براي ارتقاي بهره وري اعضا در انجمن هاي علمی استفاده از این الگو را مورد نظر قرار گیرد.
در حالت کلی جایگاه و نقش انجمن هاي علمی در افزایش بهره وري اعضا در فرآیند توسعه علمی و ایجاد رابطه بین رشتههاي علمی و جامعه غیر قابل انکار است. از اینرو هدف این پژوهش تببین بهره وري منابع انسانی در انجمنهاي علمی توسط الگوي مدیریت سایبرنتیک می باشد تا بتوان بیشتر ازآن الگو در بالا بردن جایگاه انجمنهاي علمی در فرآیند توسعه علمی و ایجاد رابطه بین رشتههاي علمی در جامعه استفاده کرد.
از اینرو، با بررسی و مطالعه مروري در منابع و مقالات مرتبط تعریفی از سایبرنتیک و مدیریت سایبرنتیکی ارائه شده و مدل هاي مدیریت سایبرنتیک براساس بررسی پژوهشهاي مختلف ارائه شده اند. در ادامه به بررسی نقش و اهداف انجمن هاي علمی و اهمیت منابع انسانی در آن پرداخته شده است. در انتها نیز، یک مطالعه تطبیقی بین نقش انجمن هاي علمی در بهره وري اعضا و مؤلفههاي مدیریت سایبرنتیک انجام گرفته است. با ارائه این رویکرد جدید به بهره وري منابع انسانی در انجمن هاي علمی امید است مدیران انجمن هاي علمی در جهت توسعه و افزایش بهره وري اعضا از نتایج و یافته هاي این پژوهش بهره بگیرند.
پرسش ها
1. سایبرنتیک چیست و مؤلفه هاي الگوي مدیریت سایبرنتیک کدام اند؟
2. نقش و اهداف انجمن هاي علمی چیست ؟
3. بهره وري منابع انسانی در انجمن هاي علمی تا چه اندازه با مؤلفه هایالگوي مدیریت سایبرنتیکی همپوشانی دارد؟
پیشینه پژوهش
با مرور در پژوهش هاي صورت گرفته پژوهشی مشابه با پژوهش حاضر یافت نشد در حالی که پژوهش هاي دیگر به بررسی مولفه هاي سایبرنتیک در مراکز علمی و فرهنگی پرداخته اند. از پژوهش هایی نزدیک به پژوهش حاضر می توان به یافتههاي پژوهش بذرافشان مقدم و همکارانش - 1386 - اشاره کرد. این پژوهش نشان داد که جایگاه الگوي سایبرنتیک در مدیریت دانشگاه فردوسی مشهد، در سه مؤلفه تصمیمگیري، نظارت و کنترل و رهبري، از وضعیت نسبتاً مطلوبی برخوردار است .
در مؤلفه نظارت و کنترل که شامل دو نوع ساختاري و اجتماعی میشود، نظارت و کنترل ساختاري داراي وضعیت نسبتًا مطلوبی است. ولی نظارت و کنترل اجتماعی از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست. با این وصف و بهطور خاص، سه مؤلفه پیوندها، سلسله مراتب و تعاملات در این دانشگاه، ضعیف بوده و دانشگاه بایستی براي تقویت و بهبود این مؤلفهها، تدابیري اندیشیده و تلاش ویژهاي مبذول نماید. یافتههاي پژوهش دادخواه - 1392 - نشان می دهد که اداره کل تربیت بدنی استان اصفهان در میزان استفاده از الگوي سایبرنتیک در سازماندهی فعالیت هاي خود، از جایگاه نسبتا مناسبی بیش از سایر مولفه ها برخوردار است و این وضعیت در زمینه مؤلفه نظارت بیشتر است.
قربانی زاده و اسد پور - - 1389 بیان می دارند که ، یکی از عوامل مؤثر بر فرایند یادگیري سازمانی، سبک مدیریتی است . یافته هاي پژوهش حاکی از آن است که متغیر بطور مستقیم بر فرهنگ یادگیري و فرایند یادگیري سازمانی تأثیرگذار است.
یافته هاي پژوهش زاهدي - 1386 - حاکی از رابطه متقابل و معنادار سیبرنتیک و فرآیند مدیریت دانش می باشد. اگر کنترل، شامل فعالیتی منظم باشد که ضمن آن، نتایج مورد انتظار در قالب استانداردهاي انجام عملیات، معنی میشوند باز در چارچوب سایبرنتیک است. به علاوه، کنترل، هدایت یک متغیر و یا متغیرها را به عهده دارد؛ خواه یک فرد، سازمان و یا یک ماشین باشد
