بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی مقادیر مختلف زئولیت بر عملکرد و برخی خصوصیات مورفولوژیکیِ ژنوتیپهاي گندم دیم در منطقه خرم آباد آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرمآباد در سال زراعی 1394- 95 به اجرا درآمد. تیمارها شامل چهار سطح زئولیت - شاهد، مصرف 4 تن، مصرف 8 تن و مصرف 12 تن در هکتار - و ارقام شامل - کریم، کوهدشت و قابوس - بود. نتایج نشان داد که اثر عوامل زئولیت و رقم بر صفات ارتفاع بوته، محتواي آب نسبی برگ، طول سنبل، شاخص سطح برگ، عملکرد دانه معنیدار بود. بیشترین عملکرد دانه مربوط به تیمار رقم قابوس و مصرف 12 تن زئولیت در هکتار - 4422 کیلوگرم در هکتار - و کمترین عملکرد دانه مربوط به تیمار شاهد - 3664/3 کیلوگرم در هکتار - بود. نتایج نشان داد که کاربرد زئولیت میتواند با افزایش و ذخیره رطوبت و همچنین جذب بیشتر عناصر غذایی و انتقال آن از خاك به اندامهاي گیاه، باعث افزایش عملکرد دانه و بهبود برخی صفات مورفولوژیکی گیاه شود.
مقدمه
تنش خشکی یکی از مهمترین تنشهاي محیطی است که همراه با فقر عناصر غذایی خاك در بسیاري از مناطق نیمه خشک جهان باعث محدودیت تولید گیاهان زراعی از جمله گندم - . - Triticum aestivum L میشود. الهدادي - - Allahdadi, 2005 گزارش کرد که کاربرد 20 کیلوگرم در هکتار پلیمر سوپر جاذب وزن خشک کل گیاه و عملکرد دانهي گندم را به طور معنی داري افزایش داد. بنابراین این تحقیق با هدف بررسی اثر مقادیر مختلف زئولیت بر عملکرد و اجزاي عملکرد سه رقم گندم دیم در منطقه خرمآباد اجرا گردید.
مواد و روشها
این آزمایش در سال زراعی 1394-95 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرمآباد با عرض جغرافیایی 33 درجه و 28 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 48 درجه و 27 دقیقه شرقی و ارتفاع 1328 متر از سطح دریا، میزان متوسط بارندگی سالیانه 546/4 میلیمتر به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. تیمارها شامل زئولیت در چهار سطح - شاهد z1=، مصرف 4 تنz2=، مصرف 8تنz2=، مصرف 12 تن z4= در هکتار - و ارقام مورد استفاده شامل - کریم v1=، کوهدشت v2=، قابوس - v3= بود. این تحقیق، ارتفاع بوته، محتواي آب نسبی برگ، طول سنبله، عملکرد دانه و شاخص سطح برگ اندازهگیري شد. دادههاي بدست آمده با استفاده از نرمافزارهاي آماري SAS و MSTATC و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون دانکن در سطح آماري 5 درصد انجام شد.
نتایج و بحث
ارتفاع بوته نتایج جدول تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که بین سطوح مختلف زئولیت از نظر ارتفاع بوته در سطح احتمال 1 درصد اختلاف معنیدار وجود داشت - جدول . - 2 به نظر میرسد که به دلیل توانایی بالایی که زئولیت در جذب و نگهداري رطوبت اضافی موجود در خاك دارد میتواند مقدار قابل توجهی آب را پس از هر بار آبیاري مرزعه در داخل خلل و فرج خود جذب نماید و به مرور در اختیار ریشه گیاه قرار میگیرد و موجب افزایش ارتفاع بوتهي گیاه میشود - . - khashei et al., 2008
محتواي نسبی آب برگ
نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر زئولیت و رقم در سطح یک درصد بر محتواي نسبی آب برگ معنیدار بود - جدول. - 1 نتایج آزمایش روي گندم نشان داد که کاربرد زئولیت باعث افزایش جذب آب توسط گیاه و افزایش محتواي نسبی آب برگ شد - . - Mortazavi et al., 2015
طول سنبله
نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر رقم بر طول سنبله در سطح احتمال یک درصد معنیدار میباشد - جدول. - 1 پیرداد و همکاران - - pirdad et al., 2015 در آزمایشی که بر روي گیاه ماش انجام دادند بیان نمودند که طویلترین غلاف با میانگین 7/18 سانتیمتر از تیار مصرف 10 تن زئولیت در هکتار به دست آمد که تفاوت معنیداري با تیمار شاهد - عدم استفاده از زئولیت - داشت.
شاخص سطح برگ
نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس نشان داد که بین سطوح مختلف زئولیت از نظر شاخص سطح برگ اختلاف معنیدار در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. همچنین اثر رقم نیز در سطح احتمال یک درصد معنیدار میباشد - جدول . - 1 مهربانیان - - Mehrabaneyan, 2009 طی تحقیقات خود بیان داشت که زئولیت موجب افزایش شاخص سطح برگ گیاه گردید. نتایج آزمایش دیگري روي گندم نشان داد که کاربرد زئولیت باعث افزایش جذب آب توسط گیاه و افزایش نسبی آب برگ شد که در نهایت موجب افزایش شاخص سطح برگ گردید. به نظر میرسد به کارگیري ترکیب کود زئولیت غنی شده از طریق فراهمی تدریجی عناصر غذایی میتواند باعث افزایش مساحت برگ شود.
عملکرد دانه
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر زئولیت در سطح احتمال پنج درصد و اثر رقم و اثر متقابل زئولیت و رقم بر عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود - جدول. - 1 یزدانی و همکاران - - Yazdani et al., 2007، بیان کردند که با کاربرد پلیمر زِئولیت بر عملکرد دانه سویا معنیدار بود.
نتیجه گیري
با توجه به این که زئولیتها چندین برابر وزن خود رطوبت را جذب و ذخیره نموده و به مدت طولانیتري در اختیار گیاه
قرار میگیرد و همچنین باعث جذب بیشتر عناصر غذایی از خاك شده که در نهایت موجب افزایش عملکرد و بهبود برخی صفات مورفولوژیکی گیاه میشود. بنابراین جهت مقابله با تنشهاي رطوبتی در کشت دیم و صرفهجویی در هزینه نهادهها، مدیریت مزرعه و حصول عملکرد مطلوب در شرایط دیم مصرف 12 تن زئولیت در هکتار به همراه رقم قابوس توصیه می شود.
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس تأثیر مقادیر مختلف زئولیت بر عملکرد و برخی صفات مورفولوژیکی ژنوتیپهاي گندم دیم
*و * * و :ns معنیدار در سطح احتمال 5 و یک درصد و غیر معنیدار
جدول شماره -2 مقایسه میانگین تأثیر مقادیر مختلف زئولیت بر عملکرد و برخی صفات مورفولوژیکی ژنوتیپهاي گندم دیم
