بخشی از مقاله
چکیده
در دنیای امروز و پژوهشگران و متخصصان عرصه روانشناسی محیط در معماری یکی از مهم ترین عواملی را که مورد برسی و بحث قرار داده اند چگونگی تاثیر محیط بر معماری است، به همین منظور در این مقاله سعی دارد ارتباط وجوه تاثیر گذاری محیط و منظر در نوع و شکل گیری توده و فرم معماری را برسی نماید و فراگیری از مفهموم ارتباط و کنش رفت و برگشت در دو عامل محیط و معماری و تاثیر متقابل این دو را ارایه و تعریف کند ، نوشته حاضر در سه بخش اصلی ارایه گردیده است که در بخش ابتدایی به تشریح محیط و فضا پرداخته شده است
بخش دوم به تعریف برسی کالبد و فرم در معماری پرداخته شده است و بخش سوم که مهم ترین بخش در این پژوهش می باشد با توجه به مبانی وصف شده در بخش اول و بخش دوم به جمع بندی مفاهیمی از ارتباط فضا و محیط بر فرم معماری و بلعکس را مورد برسی و بحث قرار داده ایم می باشد .با این ترتیب هر موضوع مرتبط با رابطه متقابل و تاثیر گذاری محیط بر فرم، جایگاه خود را در پژوهش به دست آورده است.
-1 مقدمه :
سخن ازمحیط اطراف و منظر در بسیاری از شئون زندگی انسان مطرح است .این مفهوم به طور گسترده ای در علوم مختلف عملی و نظری مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است و بزرگان اهل فکر و اندیشه، هم چون انسان شناسان، جامعه شناسان،جغرافی دانان، فلاسفه و ... از زوایای گوناگونی به آن نگریسته و عمیق و دقیق شده اند.اکثر نظریه پردازان در بخش معماری دو عامل مکان یا همان محیط و معاری را چارچوب زندگی بشر دانسته اند به همین منظور امروزه به دلیل بالا رفتن جو و بعد زندگی در شهر این عامل فراگیر شده است و نتوانسته هویتی را که در گذشته در خود جای داده را با ثبات نگه دارد و متاسفنه دستخوش تغییراتی که به واسطه زمان است شده . به همین منظور در مقاله و پژوهش ذکر شده که به صورت مروری تکمیل گردیده است قصد داریم مهم ترین عوامل در این رابطه را مورد برسی قرار دهیم .
-2 مفاهیم و تعاریف مرتبط با تاثیر گذاری منظر و محیط بر فرم معماری
-1-2 شناخت محیط
محیط از طریق تأثیرگذاری بر فعالیت ها و ایجاد معانی خاص بر احساس و رفتار انسان تأثیر می گذارد و با توجه به اینکه روابط تقابل اجتماعی افراد یکی از مهم ترین فعالیت های انسانی در - قرارگاه های رفتاری - است چگونه گی فرآیند ادراک نیز در ایجاد تصورات ذهنی و تعلق افراد نسبت به قرارگاه با اهمیت است .
فرآیند ادراک رابطه مستقیمی با جنبه های احساسی با جنبه های حساسی محیط بر می انگیزد دارد، در دوران مدرنیسم شهرسازی و معماری ارتباط بنیادی با ساختارهای قدرت داشت .طی چند دهه اخیر این مسئله ادامه داشت و حتی برخی از ابعاد آن دچار پیچیدگی های بیشتری نیز شده است. معماران، روانشناسان، جامعه شناسان و جغرافی دانان بر حسب رشته خود تعاریف و طبقه بندی های مختلفی از محیط دارند، به حدی که تعریف معنای دقیق آن دشوار است" .محیط، مفهومی است پیچیده و مرکب که ابعاد گوناگون دارد .داده های فضایی، جنبه های اجتماعی، فرهنگی، فیزیکی،معماری، نمادی، جغرافیایی، تاریخی، و زیستی از ابعاد مهم محیط محسوب می شوند.
-2-2 مفهوم نظام توده - فضا
همچنان که مطالعه نظام مند یا سیستماتیک، جایگاه و نقش اجزا را در شکل دادن به کل روشن می کند، بررسی معماری نیز در نظمی کلی به نام شهر نقش و جایگاه اجزای آن را مشخص می کند .چنین شناختی نیروهای خارجی و تأثیر آن بر اجزا را بررسی کرده و نقش آنها را در دستگاه روشن می کند .معماری به عنوان یک کل یا یک دستگاه، اجزایی دارد که در این میان دو جزء توده و فضا بیشتر مورد نقد و بررسی متخصصان و کاربران قرار می گیرد؛
ادموند بیکن در کتاب طراحی شهرها دو جزء اصلی معماری را توده و فضا معرفی کرده و معتقد است که جوهر اصلی طراحی رابطه متقابل این دو عنصر است .برای مطالعه جایگاه این اجزا، مطالعه معماری در شهر امری ضروری است؛ ساختمانها در نظم شهری بخش های توپر و صلب آن را شکل می دهند و فاصله میان آنها فضاهای شهری نامیده می شود، در واقع بناها اجسامی هستند که بخشی از ساختار شهر را تشکیل می دهند
حضور کالبدی ساختما ن ها نه تنها فضاها را محدود می کنند بلکه عملکرد یا زندگی درون آنها بر کیفیت فضاهای شهری تأثیر می گذارد، یعنی معماری جسمی است که ویژگی های کمی و کیفی شهر را به وجود می آورد .برای شناخت ویژگی ها و اجزای مفهوم جسم لازم است معنای این واژه مطالعه شده و ارتباط آن با معماری بررسی شود
-1-2-2 ماهیت فضا
بررسی علمی و فلسفی مفهوم فضا نشان می دهد که فضا بیشتر امری ذهنی است .درک تجربی فضا تأیید می کند که فضا،خودِ شی نبوده، بلکه رابطه میان اشیا، یا ظرف اشیا یا تابش اشیاست. از طرفی دیگر دیدگاه هایی نظیر پدیدارشناسی، زمانی که فضای رفتاری را مطرح می کند، مفهوم فضا و خلأ را دو مقوله جدا تعریف می کند؛ در واقع خلأ زمانی اتفاق می افتد که هیچ مرجع سنجشی وجود نداشته باشد ولی فضا شامل چنین نقاط مرجعی است درحالی که خود آن نقاط نیست
افلاطون معتقد بود ماهیت فضا ثابت بوده و جسم نرمی است که در حضور اشیا به صورتهای مختلف ظاهر میشود و هرگز صورتی شبیه به صورت اشیا نمی گیرد زیرا هرگز تغییر ماهیت نمی دهد. ارسطو نیز اعتقاد داشت فضا مجموعه ای از مکا نها و بر هر چیزی مقدم است به طوری که قابلیت پذیرش کمیت و کیفیت را دارد. نیوتن وجود فضا و زمان را مستقل از اجسام و حوادثی که در آنها قرار دارند، تعریف می کند؛ از نظر نیوتن فضای مطلق بدون ارتباط با هیچ امر خارجی، همواره ثابت و متشابه الاجزاست
مفهوم فضای مطلق با نگرش واقع گرایانه از دوره رنسانس گسترش یافت اما قبل از آن ذره گرایان معتقد بودند که اتم ها از نظر هندسی تفکیک ناپذیر و میان آنها فضای تهی قرار دارد و فضا هم چون خلأ بی نهایتی است که اتم ها در آن حرکت می کنند
-3-2 منظر و شاخص های کیفیّت منظر شهری
واژه منظر شهری مانند واژه شهرسازی علی رغم آن که مفهومی قدیمی است، و از دیر باز با پیدایش و تکوین شهرها هموارهماهیتاً وجود داشته است، اما به عنوان واژه ای تخصصی در اواخر قرن نوزدهم باطرّاحی و اقدامات فردریک لاالمستد در مورد شهرهای امریکایی مطرح شد .بعدها این واژه را گوردن کالن عنوان کرد و سپس به صورت مجموعه در کتاب منظر شهری به سال 1961 منتشر شد .در اواخر قرن بیستم چارلز والرهیم آن را برای توصیف دستاوردهای درحال وقوع در زمینه شهرسازی عنوان کرد و امروز به طور مشخص رشته ایتخصّصی و تعریف و منشعب شده از شهرسازی و معماری است.
