بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه به علت تبلیغات وسیعی که تولیدکنندگان نوشیدنی های انرژی زا در راستای افزایش عملکرد ورزشکاران انجام داده اند، مصرف ایننوع نوشیدنیها در بین ورزشکاران در سطوح مختلف گسترش یافته است. هدف این پژوهش تاثیر نوشابه انرژی زای هایپ بر مقادیر گلوکز خون، شاخص خستگی، ضربان قلب و آنزیم های کبدی - AST، - ALP طی یک مسابقه بسکتبال بود. مواد و روش ها: 11 نفر بسکتبالیست پسر - با میانگین سن 22 /44 2/40 سال، میانگین قد 180/22 4/05 سانتی متر، وزن70/22 4/17 کیلوگرم - انتخاب و طی دو جلسهجداگانه - یک جلسه مصرف نوشیدنی انرژی زا و جلسه دیگر دارونما - در زمان10 دقیقه قبل از مسابقه 6 - میلیلیتربه ازای هرکیلوگرم وزن بدن - و در ادامه، به ترتیب در زمان های 10، 20، 30 و 40 دقیقهپس از آغاز مسابقه - 2میلیلیتربه ازای هرکیلوگرم وزن بدن، نوشابه انرژی زا مصرف کردند. از آزمودنی ها 5 سی سی خون قبل از مصرف نوشابه انرژی زا و بلافاصله پس از اتمام مسابقه جهت ارزیابی مقادیر گلوکز خون، شاخص خستگی، ضربان قلب و آنزیم های کبدی - AST، - ALP جمع آوری شد و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها ابتدا از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف، برای تعیین نرمال بودن داده ها استفاده و متغیرهای اندازه گیری شده در مراحل پیش و پس آزمون بااستفاده از آزمون t مستقل مقایسه شد. در همه آزمون ها، با استفاده از از نرم افزار Spss نسخه 16، سطح معناداری p< 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته ها : یافته های این مطالعه مبین کاهش معنادار شاخص خستگی، سطوح AST، ALP در گروه دریافت کننده نوشابه انرژی زا در هر دو نوبت قبل و بعد از مسابقه می باشد. ولی اطلاعات بدست آمده از ضربان قلب و میزان گلوکز خون در آزمودنی ها علی رغم تغییرات نسبی در حد معناداری نبوده است.
نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که ترکیبات ارگوژنیکی موجود در نوشابه انرژی زا با به تاخیر انداختن تجمع ALP و AST موجود در خون باعث افزایش زمان رسیدن به خستگی و بهبود عملکرد ورزشکاران می گردد اما بر گلوکز خون و ضربان قلب آزمودنی ها تاثیر معناداری نداشت. پیشنهاد می شود از نوشابه های انرژی زا قبل از آغاز مسابقه و یا در وهله های پایانی فعالیت استفاده شود تا باعث بهبود عملکرد ورزشکاران گردد.
مقدمه
از دیرباز دستکاری های رژیمی و استفاده ازعوامل ارگوژنیکی مورد توجه ورزشکاران بوده است، به گونه ای که امروزه استفاده از انواع نوشابه های ورزشی وانرژی زا با ترکیبات گوناگون در بین ورزشکاران گسترش و رواج بسیاری یافته است - . - 1 نوشیدنی های انرژی زا اولین بار در دهه1960در اروپا و آسیا در پاسخ به نیاز مکمل رژیمی افزایش دهنده انرژی پدید آمد. نوشیدنی های انرژی زا به نوشیدنی هایی گفته می شود که عملکرد مغزی و نیز کارایی ورزشی را بالا می برند نوشیدنی های انرژی زا باید با احتیاط مصرف شوند. اگر چه این محصولات ممکن است فوایدی نظیر فراهم کردن سریع انرژی، کاهش خستگی، ایجاد هوشیاری داشته باشند اما آنها میتوانند منجر به عوارض جدی شوند .این عوارض در افراد بیمار، به ویژه اشخاص با بیماری های روانی، قلبی و عروقی، سرطان و کلیوی خیلی خطرناکتر هستند - . - 2 ازطرفی، به علت در دسترس بودن فراوان نوشابه های ورزشی وانرژی زا، کمتر ورزشکاری را میتوان یافت که دست کم از یکی از این نوشابه ها استفاده نکند - . - 1 امروزه استفاده از نوشیدنی های انرژی زای ورزشی جهت رسیدن به این هدف بسیار رواج یافته است - - 3 بطوری که در ایالات متحده سالانه 1/2 میلیارد دلار برای خرید این نوشابه های ورزشی هزینه می شودکه هر کدام ادعای بهتر بودن نسبت به سایر محصولات را دارند - - 1 ورزشکاران عقیده دارند که مصرف نوشابه های ورزشی به خاطر دارا بودن ترکیبات ارگوژنیکی مثل قندها، کافئین، کراتین سدیم، بیکربنات و تورین - - Taurine ،اسیدهای آمینه عصاره های گیاهان علفی و نگهدارنده ها عملکرد آنان را هنگام تمرین یا مسابقه افزایش می دهند - . - 4 از نوشابه های انرژی زایی که امروزه رواج فراوانی یافته ا ست هایپ می باشد که بخاطر ادعاهای تبلیغاتی خود مبنی بر افزایش عملکرد، تمرکز، سرعت عکس العمل، هوشیاری و تحریک متابولیسم مورد توجه و استفاده وسیع ورزشکار انو غیرورزشکاران قرار گرفته است - . - 5 افزایش غلظت تورین از طریق مصرف نوشابه هایپ می تواند تولید نیروی عضلانی را افزایش دهد .
با وجود تنظیم دقیق غلظت درون سلولی تورین احتمال کمی وجود دارد که افزایش مقادیر تورین خون در اثر مصرف خوراکی این توازنرا تا حد زیادی برهم بزند - . - 6 یکی از عوامل تعیین کننده در اجرای فعالیت های ورزشی به ویژه فعالیت های طولانی و شدید، دسترسی کافی عضلات به ذخایر گلیکوژنی است که با حفظ تعادل آب و الکترولیت های بدن - هموستاز - از طریق راهبردهای تغذیه ای میسر می شود. عدم توجه به این مسئله، سبب تحمیل اثرات محیط بر بدن می شود ودر نتیجه با کاهش یا تخلیه ذخایر و برهم خوردن آب و الکترولیت های بدن از راه تعریق شدید، نه تنها خستگی زودرس و افت اجرا حادث می شود، بلکه ورزشکار در معرض خطرات ناشی از گرما - افزایش زیاد دمای بدن - مانند گرمازدگی قرار می گیرد. بنابراین، طبق مبانی علمی و بررسی های انجام شده، نوشیدن مایعات حاوی کربوهیدرات و الکترولیت ها با نسبت های ویژه جهت تسریع جذب آب، جلوگیری از خستگی، تداوم دسترسی به انرژی و اجرای بهینه فعالیت توصیه شده است 7 - ،. - 1 بالا رفتن سطح لاکتات در خون باعث ایجاد حالت اسیدی در خون می شود. اسیدوز، علت اصلی خستگی، سردرد، بی خوابی، درد عضلانی، تصلب شرایین، عدم تعادل هورمونی، افسردگی و شرایط بحرانی است - . - 8 مصرف نوشابه انرژی زا سبب افزایش سطوح گلوکز خون درطول انجام فعالیت می شود - . - 9 انجام فعالیت ها و تمرینات شدید به احتمال زیاد موجب آسیب غشای سلولی می شود و در اثر آسیب، رهایی آنزیم ها به درون جریان خون زیاد می شود.
یکی از اندام ها یحیاتی درگیر درفعالیت های ورزشی گوناگون، کبد است که در اثر فعالیت های ورزشی میزان آنزیم های آسپارتاتآمینوترانسفراز - - AST و آلکالین فسفاتاز - ALP - در خون ممکن است افزایش یابد - 11،ALP . - 10 وAST در اکثر بافت ها وجود دارند و در اثر آسیب های وارد شده به سلول های کبد یا فعالیت های شدید، مقدارشان در خون افزایش می یابد - . - 12 محقق ان عقیده دارند که برخی از مکملابه خاطردارا بودن ترکیبات انرژی زا مثل قندها، کافئین، کراتین، بیکربنات می تواند عملکرد ورزشکاران را در حین تمرین یا مسابقه با تاثیر بر آنزیم های کبد و دیگر سیستم های بدن افزایش دهد - . - 13 گیسوهمکارانش - - 1994 وباوموویس - - 2001 علت عدم تغییر معنی دار ضربان قلب پساز مصرف نوشیدنی حاوی تورینوکافئین را ناشی از تأثیر اتتورین می دانند . اگر چه با اطمینان نمی توان گفت که همه این توالی رخدادها از طریق تورین صورت می گیرد، اما عدم افزایش ضربان قلب بر خلاف انتظار با مصرف کافئین، بیانگر آن است که تورین به نوعی موجب تغییر فیزیولوژیکی قلبی -عروقی می شود . به عبارتی، تورین نقش کافئین موجود در نوشابه فانتوم را خنثی می کند 15 - ،. - 14 بوخار و همکاران - - 2012 افزایش معناداری در سطوح AST و ALP در موش های مصرف کننده ی نوشیدنی انرژی زا را مشاهده نمود - . - 16 با توجه به اینکه پژوهش های مختلفی در رابطه با تاثیر نوشیدنی های انرژی زا بر روی ورزشکاران در زمان فعالیت انجام شده است اما تاکنون پژوهشی در رابطه با تاثیر نوشابه انرژی زای هایپ بر مقادیر گلوکز خون، شاخص خستگی، ضربان قلب و آنزیم های کبدی - AST، - ALP طی یک مسابقه ورزشی انجام نشده است.
روش پژوهش
در این پژوهش 11نفر بسکتبالیست پسر انتخاب شدند که آزمودنی ها درطی سه ماه گذشته حداقل چهار روز درهفته به مدت30دقیقه در روز تمرین رقابتی داشتند و طی این مدت تحت درماندارویی و یا مکمل ورزشی مثل - نوشابه یا شکلات انرژی زا - نبودند و در هر دو مرحله آزمون که با فواصل چهار روز صورت گرفت ، از آزمودنی ها درخواست شد که در طی روزهای انجام پژوهش از مصرف نیکوتین، الکل و هر گونه مواد محرک اجتناب کنند - . - 17 همچنین از آزمودنی ها خواسته شد تا در طی مراحل برگزاری آزمون به فعالیت بدنی روزمره خود ادامه دهند و در 24ساعت قبل از شروع فرآیند از انجام فعالیت های ورزشی شدید و آسیب زا و ایجاد هرگونه تغییر در رژیم غذایی پرهیز نمایند - . - 18 در این تحقیق نیز از یک گروه آزمودنی استفاده شد و نسبت تغییرات مربوط به هرآزمودنی در دومرحله انجام آزمون - در قالب گروه کنترل و گروه تجربی - به ثبت رسید و مورد بررسی قرار گرفت روش انجام این تحقیق از نوع نیمه تجربی و کاربردی بود که در طی دو مرحله با فواصل4 روز صورت گرفت. یک روز قبل از مسابقه ویژگی های فرد یآزمودنی ها مانند قد، وزن با استفاده از قد سنج و ترازوی دیجیتال اندازه گیری شد و جهت ارزیابی میزان سلامت آنها از پرسشنامه ویژه تندرستی استفاده گردید. درتمام مراحل تحقیق جهت یکسان سازی تغذیه، تمام آزمودنی هابه دنبال 12ساعت ناشتا، به صرف یک صبحانه استاندارد می پرداختند، محتوای انرژی صبحانه تقریبا شامل300کیلوکالری یود. که حدودا از 45گرم نان - یک کف دست - 45گرم پنیر سفید و یک لیوان آب جوش تشکیل شده بود .
- 13 - بعد از صرف صبحانه در هر دوجلسه به ترتیب در زمان های 10 دقیقه قبل از مسابقه و 10 ، 20 ، 30، 40 دقیقه پس از آغاز مسابقه نوشیدنی مصرف شد، ابتدا 10 دقیقه قبل از آزمون از حجم استاندارد شده6 میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن نوشیدنی انرژی زا یا دارونما مصرف شد - 20،. - 19 در ادامه، آزمودنی ها در هر 10دقیقه شامل دقیقه های10، 20، 30، 40 مقدار2میلی لیتر به ازای هرکیلوگرم وزن بدن نوشیدنی مصرف کردند - . - 21 نوشیدنی انرژی زا درقالب لیوان های یک بار مصرف 250میلی لیتری بود و از سوی دستیاران محقق از نوشیدن کل حجم تعیین شده اطمینان حاصل گردید، همچنین از مکمل پودر یویتامینث با غلظت 2/5 گرم در لیتر و سدیم ساخاری نبا غلظت50 میلی گرم در لیتر به عنوان دارونما استفاده شد، علت انتخاب این مکمل علاوه برکنترل اثر دارونما، جداسازی اثر نوشیدنی ها از تأثیر دیگر عوامل احتمالی مؤثر بر فرایند پژوهش بود. لازم به ذکر است که آزمودنی ها حداقل بلافاصله قبل و بعد از انجام هر جلسه مسابقه مقدار 5 میلی لیتر خون از سیاهرگ بازویی برای متغیر های مورد نظر گرفته شد . - 13 - نمونه های خونی قبل وپس از اجرای آزمون ورزشی به وسیله کارشناس آزمایشگاه اخذ و به منظور تهیه سرم سانتریفیوژ و در دمای-70 درجه سانتی گراد نگهداری شد. در هر دو آزمون قبل از مصرف نوشابه و بلافاصله بعد
