بخشی از مقاله
چکیده
در سالهاي اخیر افزایش بیماریهاي قارچی خاکزاد، فقیر شدن خاك، افزایش شوري و کمبودآب از مشکلات عمده اي است که درمناطق با سابقه کشت وکار طولانی خربزه خسارت شدیدي به کشاورزان و اقتصاد منطقه و کشور وارد مینماید. یکی از راه کارهاي حل این مشکل استفاده از پایه هاي متحمل به بیماریهاي خاکزي و تنشهاي محیطی است. در آزمایشی مزرعه اي، خربزه رقم ’خاتونی‘ روي کدوي هیبرید تجاريرقم "shintozwa" پیوندشد. این پایه ي هیبریدبین گونهاي Cucurbita maxima × C. moschata می باشد. واکنش رشد رویشی و عملکرد گیاهان پیوندي و غیرپیوندي خربزه خاتونی تحت تیمار سه نوع روش پیوند - پیوندي با ریشه ي هرس شده ، پیوندي با ریشه ي هرس نشده و خود پیوند - مورد ارزیابی قرار داده شد.
گیاهان غیرپیوندي نیز بعنوان شاهد در نظر گرفته شدند. مطابق با نتایج، بیشترین وزن تک میوه 3554/4 - گرم - ، بیشترین طول بوته 3/31 - متر - ، بیشترین وزن کل بوته - بیومس - 6/25 - کیلوگرم - و در نهایت بیشترین عملکرد کل در هکتار 29/12 - تن - در بوته هاي پیوندي ریشه هرس نشده خربزه خاتونی بدست آمد . همچنین در رابطه با ارزیابی صفات میوه ، بیشترین میزان سفتی گوشت 7/38 - نیوتن - ، بیشترین طول حفره بذر - 19/85 سانتی متر - و بیشترین عرض میوه - 14/33 سانتی متر - مربوط به میوه در بوته هاي پیوندي ریشه هرس نشده خربزه خاتونی مشاهده شد .
در مجموع، گیاهان پیوندي ریشه هرس نشده در مقایسه با گیاهان پیوندي ریشه هرس شده، خود پیوند و شاهد، رشد رویشی بهتر و عملکرد و کیفیت میوه مناسب تري داشتند و افزایش %27/58 عملکرد کل گیاهان پیوندي با ریشه ي هرس نشده نسبت به گیاهان پیوندي با ریشه هرس شده و خود پیوندي و همچنین افزایش %17/24 عملکرد کل گیاهان پیوندي با ریشه ي هرس نشده نسبت به گیاهان غیر پیوندي - شاهد - مشاهده گردید . در اکثر موارد گیاهان پیوندي با ریشه ي هرس نشده بر روي پایه کدوي shintozwa براي خربزه خاتونی عمل کرد بهتري از خود نشان داده و قابل توصیه در شرایط مزرعه اي می باشد.
کلمات کلیدي: پایه، پیوندك، خربزه
مقدمه
خربزه یکی از محصولات مهم صادراتی کشور است و به بسیاري از کشورهاي جهان صادر میشود. با توجه به اهمیت این محصول در کشور متاسفانه عوامل محدود کننده زیادي باعث کاهش تولید و کیفیت خربزه هاي تولیدي میشود .در سالهاي اخیر افزایش بیماریهاي قارچی خاکزاد به این محصول خسارت زیادي وارد نموده است - پیلوسی و همکاران، - 2008 و خسارت شدیدي به کشاورزان و اقتصاد منطقه و کشور وارد مینماید .براي حل این مشکل چندین راه حل وجود دارد . یکی از این راهکارها استفاده از پایه هاي متحمل به بیماریهاي خاکزي و تنشهاي محیطی است .این راهکار به دلیل سرعت در عمل و کسب نتیجه سریع مطلوب میباشد که در بسیاري از کشورهاي جهان انجام شده است و نتایج مثبتی را به جا گذاشته است.
پیوند در سبزیها یکی از تکنیکهاي نوین در صنعت کشت و کار سبزیها میباشد که در بسیاري از نقاط دنیا گسترش یافته یا در حال گسترش است. پیوند به غیر از تحمل به بیماریها، به برخی ازتنشهاي محیطی مانند شوري و فلزات سنگین متحمل است و در بسیاري از محصولات سبب افزایش عملکرد و کیفیت شده است .پایه هاي انتخاب شده جهت پیوند به طور معمول داراي سیستم ریشه اي بزرگتر و حجم بیشتر از ریشه پیوندك میباشد که این قدرت را به پایه میدهد تا میزان بیشتري از آب و مواد غذایی را جذب کند و در نتیجه بازده جذب گیاهان پیوندي بیشتراز گیاهان غیر پیوندي میباشد. - لی و ادا، 2003 ؛ صالحی محمدي و همکاران، . - 2009
در خربزه پیوندي بر روي پایه هاي متحمل به بیماري در حدود 20 تا % 25 افزایش عملکرد مشاهده گردید که به علت تحمل به بیماریها، افزایش قدرت رشد و جذب بیشتر آب و مواد غذایی بود - لی و همکاران، . - 2010 پیوند خربزه خاتونی روي پایه هاي"" Ace و " " Shintozwa باعث افزایش عملکرد و کاهش میوه هاي غیربازارپسند شد - صالحی محمدي و همکاران، . - 2014 زو و همکاران - - 2006 گزارش نمودند که پیوند علاوه بر تاثیر روي صفات کمی بر صفات کیفی به خصوص مزه، سفتی، رنگ گوشت و میزان گوشت تاثیرگذار است. روش پیوند لپه اي با هرس ریشه RPSG میزان استقرار سریع تر نشاهاي منتقل شده را نسبت به نشاهاي پیوند قطع لپه اي معمولی در کدوییان فراهم می کند. همچنین حذف ریشه هاي پایه هنگام پیوند تاثیرات محکمی بر روي رشد نشاهاي خانواده کدوییان می گذارد - اسمیت بابج و همکاران،. - 2014
مواد و روشها
عملیات اجرایی این تحقیق در سال 1394 در گلخانه ها و مزرعه مرکز تحقیقات گروه علوم باغبانی دانشگاه تهران واقع در کرج انجام شد. خربزه رقم ’خاتونی‘ روي کدوي هیبرید تجاري رقم " shintozwa" پیوند شد. این پایه هیبرید بین گونه اي Cucurbita maxima × C. moschata می باشد. گیاهان غیرپیوندي نیز بعنوان شاهد در نظر گرفته شدند. بذور پایه و پیوندك بطور همزمان در سینی هاي نشایی 72 حجره اي کاشته شدند. بستر کاشت مورد استفاده براي کشت بذور، %75کوکوپیت و%25 پرلیت بود. در شرایط محیطی و مکانی ذکر شده، گیاهچه هاي پایهو پیوندك، یک هفته بعد از کاشت بذور، آماده براي عملیات پیوندبودند. روشیکه براي پیوند گیاهچه هاي خربزه بر روي پایه هاي کدو استفاده شد، روش نیمانیم تغییر یافته بود.
ابتدا گیاهچه پیوندك 1 سانتیمتر پایین تر از برگهاي لپه اي بصورت مورب قطع شد. سپس مریستم انتهایی - نقطه رشدي - پایه به همراه یک برگ لپه اي بصورت مورب با یک تیغ تیز حذف گردید. دو محل بریده شده سپس روي هم قرار گرفته و از یک گیره پیوند براي ثابت نگهداشتن محل پیوند استفاده شد. گیاهچه هاي پیوند شده بعد از پیوند به اتاقک پیوند که در آن دما 30 - درجه سانتیگراد - ، رطوبت نسبی - سه روز اول بعد از پیوند در حدود %95 و بعد حدود - %70 و نور - سه روز اول تاریکی مطلق و بعد نور طبیعی - بطور دقیق کنترل می شد، منتقل شدند. پس از گذشت 7 روز از زمان پیوند، گیاهچه هاي پیوندي از اتاقک پیوند خارج شده و به یک گلخانه شیشه اي با نور کافی و طبیعی 10-15 - هزار لوکس - ، دماي 25-27 درجهسانتی گراد - روز - و 18-20 درجهسانتی گراد - شب - منتقل شده و روزي یک نوبت آبیاري شدند.
4 نوع تیمار با استفاده از سه نوع روش پیوند - پیوندي با ریشه ي هرس شده ، پیوندي با ریشه ي هرس نشده و خود پیوند - بعلاوه تیمار شاهد با بکارگیري روش پیوند نیمانیم تغییر یافته بکارگرفته شد . صفات مورد ارزیابی شامل تعداد و سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، ساقه و ریشه، طول ساقه، تعداد شاخه جانبی،عملکرد کل در هکتار، وزن بوته، ضخامت و وزن پوست، مواد جامد محلول، سفتی، طول و عرض میوه و قطر داخلی حفره بذر بود. تجزیه آماري داده ها: پس از جمع آوري داده ها و پایان آزمایش، داده ها با نرم افزار SAS تجزیهشدو جهت مقایسه میانگین ها نیزاز آزمون چنددامنه ايدانکن استفادهشد.
نتایج و بحث
مطابق با نتایج، بیشترین وزن تک میوه 3/55 - کیلوگرم - ، بیشترین طول بوته 3/31 - متر - ، بیشترین وزن کل بوته - بیومس - 6/25 - کیلوگرم - و در نهایت بیشترین عملکرد کل در هکتار 29/12 - تن - در بوته هاي پیوندي ریشه هرس نشده خربزه خاتونی بدست آمد . در حالیکه بوته هاي پیوندي ریشه هرس شده و بوته هاي غیرپیوندي شاهد، بیشترین سطح 4برگ 47449 - میلی مترمربع و48316
میلی مترمربع - را تولید کردند. بالاترین تعداد کل برگ در بوته - 499/78 - در بوته هاي پیوندي ریشه هرس نشده خربزه خاتونی حاصل گردید . همچنین در رابطه با ارزیابی صفات میوه ، بیشترین میزان سفتی گوشت 7/38 - نیوتن - ، بیشترین طول حفره بذر - 19/85سانتی متر - و بیشترین عرض میوه 14/33 - سانتی متر - مربوط به میوه در بوته هاي پیوندي ریشه هرس نشده خربزه خاتونی مشاهده شد.
در مجموع، گیاهان پیوندي ریشه هرس نشده در مقایسه با گیاهان پیوندي ریشه هرس شده ، خود پیوند و شاهد ، رشد رویشی بهتر و عملکرد و کیفیت میوه مناسب تري داشتند و افزایش %27/58 عملکرد کل گیاهان پیوندي با ریشه ي هرس نشده نسبت به گیاهان پیوندي با ریشه هرس شده و خود پیوندي و همچنین افزایش %17/24 عملکرد کل گیاهان پیوندي با ریشه ي هرس نشده نسبت به گیاهان غیر پیوندي - شاهد - مشاهده گردید . در اکثر موارد گیاهان پیوندي با ریشه ي هرس نشده بر روي پایه کدوي shintozwa براي خربزه خاتونی عمل کرد بهتري از خود نشان داده و قابل توصیه در شرایط مزرعه اي می باشد.
