بخشی از مقاله
چکیده
در این آزمایش، با هدف ارزیابی تاثیر نوع پایه و پیوندك در جذب عناصر و رشد رویشی پیوندك، ترکیب پیوندي خربزه رقم ’خاتونی‘ و کدو رقم ‘Shintozwa’ جهت ارزیابی واکنش رشد رویشی و محتواي معدنی برگ در شرایط گلخانه اي مورد تحقیق قرار گرفت. تیمارهاي آزمایش عبارت بودند از: پیوند خربزه روي کدو، پیوند خربزه روي خربزه، پیوند کدو روي خربزه، پیوند کدو روي کدو، خربزه غیرپیوندي و کدوي غیرپیوندي. مطابق با نتایج، بیشترین طول ساقه 212/22 - سانتیمتر - ، محتواي کلروفیل - SPAD 43/86 - بیوماس 411/12 - گرم - ، ماده خشک برگ 14/44 - درصد - و ساقه 14/75 - درصد - براي بوته کدو هاي غیرپیوندي به ثبت رسید. بوته هاي غیرپیوندي خربزه باعث افزایش معنی دار در تعداد شاخه جانبی 9/44 - شاخه - و نسبت ماده خشک ریشه به ساقه - 1/32 - در مقایسه با دیگر تیمارها شد. گیاهان خربزه پیوند شده روي کدو در مقایسه با دیگر تیمارها داراي تعداد برگ بیشتري 77/89 - عدد - بودند در حالیکه تیمار پیوندي کدو روي کدو منجر به تولید سطح برگ بوته بالاتري شدند. بر اساس نتایج بدست آمده، گیاهان غیرپیوندي خربزه در مقایسه با دیگر تیمارها داراي مقادیر بالایی از نیتروژن کل - %3/4 - ، نیترات 771/6 - میلی گرم در کیلوگرم وزن تر - ، آمونیوم 3781 - میلی گرم در کیلوگرم وزن تر - ، فسفر - %0/18 - و پتاسیم - %1/8 - در برگها بودند در حالیکه این روند در مورد عناصر کلسیم - %3/9 - در گیاهان کدوي پیوند شده روي خربزه و منیزیم - %1/8 - در گیاهان پیوندي خربزه روي خربزه بیشترین بودند.
مقدمه
استفاده از پیوند و پایه هاي مناسب می تواند تغییراتی را در جذب، سنتز، و انتقال آب، مواد معدنی و هورمونهاي گیاهی در گیاه پیوندك ایجاد نماید - لی، . - 1994 طبق گزارش یتیسیر و ساري - 2004 - ، گیاهان پیوندي هندوانه، بیوماس بیشتري نسبت به گیاهان غیرپیوندي تولید می کنند. بر اساس گروه بندي تامادا - 1989 - و هاجی هارا - 2004 - ، پایه هاي شینتوزا از قدرت رشد بیشتري نسبت به پایه هاي کدوي بطري شکل برخوردارند. در این مقایسه، ارقام کدو حلوایی در مقایسه با دیگر گونه هاي جنس Cucurbita از رشد ضعیفی برخوردار می باشند، در حالیکه ارقام Cucurbita pepoوهندوانه در محدوده قوي تا نسبتاًٌ ضعیف، و کدوي مومی در گروه متوسط تا ضعیف در این گروه بندي قرار دارند. پیوند هندوانه روي کدوي بطري شکل سازگاري بالایی را نشان می دهد ولی طبق توصیه هاجی هارا - 2004 - براي ارقام پررشد هندوانه بهتر است از پایه کدوي بطري شکل با قدرت رشد ضعیف استفاده شود. مطالعه اي توسط ادلستین و همکاران - 2004 - نشان داد که تعداد برگ، طول ساقه و وزن تر گیاهان خربزه با پیوند روي 22 پایه مختلف از جنس می گذارند و قدرت رشد گیاهان پیوندي هندوانه با پیوند روي پایه هاي کدو بهبود می یابد. مطالعات زیادي در مورد ویژگیهاي پایه هاي خاص از جمله مقاومت به عوامل بیماریزا، دماهاي پایین خاك و تنش شوري در گذشته انجام گرفته است ولی اطلاعات کمی در مورد اثرات پایه ها بر روي محتواي عنصري برگها وجود دارد. بنا بر این انتخاب پایه ها بندرت بر اساس ویژگیهاي مرتبط با جذب عناصر در مقایسه با مقاومت به تنش هاي محیطی انجام می گیرد.
اطلاع از رابطه تغذیه اي پایه- پیوندك می تواند منجر به انتخاب پایه هاي مقاوم به خاکهایی شود که کمبود یا بیشبود یک یا چند عنصر در آنها وجود دارد و این در طراحی برنامه هاي کودي بعد از اینکه گیاه پیوندي به مزرعه یا گلخانه منتقل گردید، می تواند مفید باشد. در بوته هاي پیوندي خربزه بر روي پایه هاي مختلف، محتواي نیتروژن، سدیم و پتاسیم برگ تحت تاثیر ژنوتیپ پایه قرار می گیرد و همچنین میزان نیتروژن و سدیم برگ، تفاوتهایی را در مقدار عملکرد بوته ها ایجاد می نماید. در مطالعه دیگري بر روي خربزه هاي پیوندي، پایه هاي بکار رفته اثرات مثبتی بر روي فسفر کل برگ داشتند و این منجر به رشد بیشتر شاخه ها و همچنین بالا رفتن ذخیره کربوهیدراتی - گلوکز، ساکارز، فروکتوز و نشاسته - گیاهان گردید. بعلاوه تحقیق بر روي عناصر میکروي موجود در برگهاي هندوانه پیوند شده بر روي پایه هاي مختلف نشان داد که مقدار روي - Zn - آزاد در گیاهان پیوندي در حد پایینی قرار دارد ولی میزان بیوماس - ماده زنده - گیاهان پیوندي بیشتر از غیرپیوندي می باشد. رویز و همکاران - 1999 - با پیوند سه رقم خربزه روي سه رقم پایه کدو، کارایی و متابولیسم نیتروژن را در خربزه هاي پیوندي مورد مطالعه قرار دادند. آنها با اندازه گیري میزان نیترات، فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز - NRA - ، غلظت اسیدهاي آمینه و پروتئین ها، نیتروژن آلی و عملکرد میوه نشان دادند که گیاهان غیرپیوندي نسبت به پیوندي داراي نیترات، اسیدهاي آمینه و پروتئین هاي محلول بیشتر و فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز کمتري بوده در حالیکه گیاهان پیوندي نیتروژن آلی و عملکرد میوه بالاتري داشتند. در این آزمایش، با هدف ارزیابی تاثیر نوع پایه و پیوندك در جذب عناصر و رشد رویشی پیوندك، ترکیب پیوندي خربزه رقم ’خاتونی‘ و کدو رقم ‘Shintozwa’ جهت ارزیابی واکنش رشد رویشی و محتواي معدنی برگ در شرایط گلخانه اي مورد تحقیق قرار گرفت.
مواد و روشها
این آزمایش در سال 1393 در گلخانه هاي سبزیکاري گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزي و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در کرج انجام شد. گیاهان مورد استفاده در این تحقیق کدوي هیبرید به نام ‘Shintozwa’ و خربزه رقم ’خاتونی بود. تیمارهاي آزمایش عبارت بودند از: پیوند خربزه روي کدو - MC - ، پیوند خربزه روي خربزه - MM - ، پیوند کدو روي خربزه - CM - ، پیوند کدو روي کدو - CC - ، خربزه غیرپیوندي - - M و کدوي غیرپیوندي . - C - بستر کاشت مورد استفاده براي کشت بذور، مخلوطی از کوکوپیت و پرلیت به نسبت 1 به 1 - حجمی - بود. براي کاشت بذور پایه و پیوندك از سینی هاي نشایی 72 حجره اي استفاده شد. در شرایط محیطی و مکانی ذکر شده، گیاهچه هاي پایه و پیوندك یک هفته بعد از کاشت بذور، آماده براي عملیات پیوند بودند. در این آزمایش براي پیوند گیاهچه هاي خربزه و کدو از روش نیمانیم تغییر یافته استفاده گردید. عملیات پیوند در مرحله کامل شدن برگهاي لپه اي انجام شد. گیاهچه هاي پیوند شده بعد از پیوند به اتاقک پیوند منتقل شدند. براي ساخت چنین محیطی، اتاقک پیوند با سه لایه پوشش که جنس هر لایه متفاوت بود، پوشانده شد - جهت کنترل نور - . براي تامین رطوبت نسبی مورد نظر، از دستگاه رطوبت ساز خانگی استفاده شد و براي کنترل دما نیز از هواي گرم بهره گرفته شد. قابل ذکر است گیاهچه هاي پیوندي در داخل اتاقک پیوند به هیچ وجه آبیاري نمی شدند. دو هفته بعد از عملیات پیوند، گیاهان پیوندي و غیرپیوندي به گلدانهاي پلاستیکی دو لیتري پر شده با پرلیت متوسط انتقال یافته و با محلول غذایی تغذیه می شدند. دو ماه پس از رشد گیاهان تخریب و کلیه صفات رویشی مرتبط و سپس عناصر معدنی مورد ارزیابی قرار گرفتند.
نتایج و بحث
مطابق با نتایج، بیشترین طول ساقه 212/22 - سانتیمتر - ، محتواي کلروفیل - SPAD 43/86 - بیوماس 411/12 - گرم - ، ماده خشک برگ 14/44 - درصد - و ساقه 14/75 - درصد - براي بوته کدو هاي غیرپیوندي به ثبت رسید. بوته هاي غیرپیوندي خربزه باعث افزایش معنی دار در تعداد شاخه جانبی 9/44 - شاخه - و نسبت ماده خشک ریشه به ساقه - 1/32 - در مقایسه با دیگر تیمارها شد. گیاهان خربزه پیوند شده روي کدو در مقایسه با دیگر تیمارها داراي تعداد برگ بیشتري 77/89 - عدد - بودند در حالیکه تیمار پیوندي کدو روي کدو منجر به تولید سطح برگ بوته بالاتري شدند. بر اساس نتایج بدست آمده، گیاهان غیرپیوندي خربزه در مقایسه با دیگر تیمارها داراي مقادیر بالایی از نیتروژن کل - %3/4 - ، نیترات 771/6 - میلی گرم در کیلوگرم وزن تر - ، آمونیوم 3781 - میلی گرم در کیلوگرم وزن تر - ، فسفر - %0/18 - و پتاسیم - %1/8 - در برگها بودند در حالیکه این روند در مورد عناصر کلسیم - %3/9 - در گیاهان کدوي پیوند شده روي خربزه و منیزیم - %1/8 - در گیاهان پیوندي خربزه روي خربزه بیشترین بودند
