بخشی از مقاله
چکیده
براي مدیریت موثر آتشسوزي و اجراي اقدامات پیشگیرانه جهت کاهش صدمات ناشی از آتشسوزي، اطلاع از نوع و تراکم پوشش گیاهی منطقه و تاثیر آن در ایجاد آتشسوزي ضروري است. این پژوهش در جنگلهاي سروآباد با هدف بررسی تاثیر نوع و تراکم پوشش گیاهی در ایجاد و گسترش آتشسوزي انجام شده است. به این منظور نقشه نوع و تراکم پوشش گیاهی با استفاده از نقشههاي موجود، تفسیر تصاویر ماهوارهاي و جنگلگردشی منطقه مورد مطالعه تهیه شد. با همپوشانی نقشه آتشسوزي منطقه با نقشه نوع و تراکم پوشش گیاهی میزان تاثیر پوشش و تیپهاي مختلف منطقه در ایجاد آتشسوزي بررسی شد.
.1 مقدمه
آتشسوزي در جنگلهاي سراسر جهان در دهههاي اخیر افزایش یافته است .
آتشسوزيهاي بزرگ باعث نابودي جنگلها به عنوان بخش مهمی از محیط زیست بشر، آلودگی هوا و از بینرفتن ثروتها و امکانات بسیاري میشوند و جان انسانهاي ساکن در مجاورت جنگل را با مخاطرات جدي مواجه میسازند، آتشسوزيهاي از پیش برنامهریزي شده هم راهکاري براي جلوگیري از آتشسوزيهاي بزرگ هستند
از آنجایی که آتشسوزي بر روي تغییرات آب و هوایی و پوششگیاهی اثر میگذارد یک تهدید براي نواحی حفاظتشده، تخریب شده و تنوعزیستی است و با از بین بردن گونههاي درختی حساس به آتشسوزي و گونههاي حیوانی باعث مرگ و میر و مهاجرت گونهها و از بین رفتن زیستگاه شده؛ همچنین گازهاي گلخانهاي را افزایش داده و باعث گرم شدن زمین میشود. دود حاصل از آتشسوزي فعالیتهاي فتوسنتزي را کاهش میدهد
آتشسوزي بر قدرت رقابت و مراحل توالی توده اثر میگذارد نوع و خصوصیات پوشش گیاهی اشکوبهاي مختلف جنگل نقش مهمی در ایجاد و گسترش آتشسوزي دارند .
در جنگلهاي استان کردستان طی سالهاي اخیر آتشسوزيهاي زیادي اتفاق افتاده است و سطح زیادي از جنگلهاي این نواحی با خطر مواجه شده است. با توجه به نقش جنگلها در جلوگیري از فرسایش آب و خاك لازم بود نقش نوع و تراکم پوشش منطقه در ایجاد و گسترش آتشسوزي بررسی شود تا مدیران و حافظان جنگل بتوانند در مناطق با پوششهاي متفاوت اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام دهند.
.2تئوري و پیشینه تحقیق
در زمینه بررسی تاثیر نوع و تراکم پوشش گیاهی در رخداد آتشسوزي مطالعات گستردهاي انجام شده است. [12] در یک بررسی با استفاده از تصاویر ماهوارهاي و سیستم اطلاعات جغرافیایی1 در ایالت مادایاپراداش2 هندوستان مناطقی که به-طور مداوم تحت تاثیر آتشسوزي قرار داشتند را شناسایی نمودند. به این منظور از تصاویررنگی ماهوارهاي آيآراس3 و اطلاعات جنبی براي تهیه نقشه پوششگیاهی استفاده کردند نتایج نشان داد که پوشش گیاهی یک منطقه نقش مهمی در ایجاد آتشسوزي دارد و در مدل به دست آمده جهت شناسایی مناطق پرخطر آتشسوزي پوشش گیاهی بالاترین ضریب و اهمیت را داشت.
در یک پژوهش مناطق حساس به آتشسوزي را در ترکیه شناسایی کردند و از متغیرهاي مختلفی از جمله پوشش گیاهی، شیب، جهت دامنه براي مدلسازي نواحی حساس به آتشسوزي استفاده کردند نتایج نشان داد پوشش گیاهی بیشترین نقش را در ایجاد آتشسوزي دارد .
[3] پتانسیل آتشسوزي جنگلها و مراتع را در شهرستان مریوان با استفاده از تصایر مادیس بررسی کردند. نتایج نشان داد بیشترین آتشسوزيها زمانی اتفاق میافتد که پوشش گیاهی منطقه در حد ماکزیمم باشد.
.3 مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه در شهرستان سروآباد در استان کردستان قرار دارد. مختصات جغرافیایی منطقه بر مبناي سیستم پروژکسیون UTM4 در زون شماره 38 بین طولهاي 617708 و 631237 شرقی و عرضهاي 3901689 و 3914009 شمالی قرار گرفته است. مساحت منطقه مورد مطالعه 11336 هکتار است. مقدار متوسط بارندگی سالیانه 600 میلیمتر است که حداکثر نزولات آسمانی از اواسط اردیبهشت ماه شروع شده و تا اواسط مهر ماه ادامه دارد.
در فصل پاییز و زمستان شهرستان سروآباد تحت تاثیر جریانهاي مدیترانهاي قرار میگیرد، این جریانها رطوبت فراوانی همراه داشته و بواسطه برخورد با ارتفاعات باعث بارندگی زیادي میشود و همین عامل، جنگلیشدن کوههاي شهرستان سروآباد را سبب شده است .[4] این منطقه طی سالهاي متمادي در نقاط مختلف دچار آتشسوزي شده است و پوشش این مناطق را با بحران مواجه میسازد.
منطقه مورد مطالعه
. 1 . 3 داده هاي مورد استفاده
نقشه کاربري اراضی با مقیاس 1:100000، نقشه پوشش گیاهی منطقه با مقیاس 1:250000، تصویر ماهوارهاي.SPOT5 دادههاي اداره منابع طبیعی استان کردستان طی یک دوره 5 ساله.
.2.3 روش تحقیق
بر اساس آمارهاي اداره منابع طبیعی استان کردستان طی یک دوره 5 ساله مناطقی که بیشترین تکرار و وسعت آتش-سوزي را داشتند شناسایی و برداشت زمینی این مناطق انجام شد تا نقشه مناطق آتشسوزي تهیه شود.
نقشه پوشش گیاهی منطقه از نقشه کاربري اراضی با مقیاس 1:100000، نقشه رقومی پوشش جنگلی با مقیاس 1:250000 تهیه شده از سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداري کشور استخراج شد با تفسیر چشمی تصاویر ماهوارهاي SPOT5 و بازدیدهاي میدانی صورت گرفته از منطقه نقشه نوع و تراکم پوشش گیاهی منطقه تکمیل شد. نقشههاي نوع و تراکم پوشش گیاهی در نرمافزار ARCGIS با نقشه مناطق آتشسوزي همپوشانی داده شدند تا درصد رخداد آتشسوزي در هر نوع و تراکم پوشش به دست آید.
.4 نتایج و بحث
نقشه پوشش گیاهی منطقه تهیه شد و در 7 طبقه کلاسهبندي شد این طبقات جنگل انبوه، جنگل نیمه انبوه ، جنگل تنک، اراضی کشاورزي، باغها، مراتع و مناطق مسکونی را شامل میشود
