بخشی از مقاله
چکیده
آتش سوزی به عنوان یک عامل محیطی قدرت خود تنظیمی اکوسیستمهای جنگلی را تحت تأثیر قرار می-دهد. با توجه به آتش سوزیهای هرساله در جنگلهای زاگرس و توانایی جست دهی سریع بلوط ایرانی - Quercus persica - پژوهشی به منظور بررسی ساختار این جنگلها پس از آتش سوزی در استان کرمانشاه صورت گرفت. منطقه مورد مطالعه در سال 92 دچار سوختگی شده و با منطقه نسوخته مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری به صورت ترانسکت و انتخابی انجام شد. از هر تیمار 20 جست گروه انتخاب و متغیرهایی از جمله تعدادجست، قطر قطورترین جست، عمق لاشبرگ، ارتفاع جست گروه و ... اندازه گیری شد. نتایج بدست آمده از مقایسات آماری نشان داد که آتش سوزی سبب تغییر ویژگیهای ساختار جست گروه میشود. از طرفی تعداد جستها و تراکم جست پس از آتش سوزی افزایش معنی داری نسبت به منطقه نسوخته داشته است. گونههای جست ده به منظور حفظ بقای خود پس از آتش از توانایی جست دهی خود استفاده میکنند.
واژگان کلیدی: آتش سوزی، جست گروه، زاگرس، کرمانشاه.
-1مقدمه
اکوسیستم جنگل به عنوان یک مجموعه پویا و پیچیده همواره در تعادل است اما هنگامی که تحت تأثیر یک عامل مخرب قرار میگیرد بسته به شدت آن ممکن است حالت تعادل آن به هم بریزد - بارنز، . - 1998 آتش سوزی نیز به عنوان یکی از عوامل تخریب بسته به شدت آن خسارتهای متفاوتی به جنگلها وارد میکند، انواع آتش سوزی در جنگل به آتش سوزی سطحی، زمینی، تاجی و تنهای تقسیم میشود - جزیرهای، . - 1384 آتش از نظر شدت، اندازه و فرکانس اثرات مستقیم و غیر مستقیمی بر روی خاک، آب و پوشش گیاهی یک منطقه میگذارد، از طرفی نوع پوشش گیاهی نیز بر شدت آتش، مدت زمان سوختن و درصد سوختگی تأثیر میگذارد معمولا آتش با سوزاندن گیاهان سبب تغییر دادن منابع گیاهی مانند چوب آلات، علوفه و زیستگاه حیات وحش میشود - تاوسنوگلو و یوبیدا، ; 2011 انه و همکاران، ; 2010 دبانو و همکاران، . - 1998 آتش سوزی هر ساله نواحی جنگلی کشور را تهدید و سبب کاهش سطح جنگلها میشود.
جنگلهای غرب کشور به عنوان وسیع ترین جنگلهای ایران به دلیل دارا بودن ویژگیهای خاص، ناحیه رویشی منحصر به فردی را به وجود آوردهاند، این جنگلها جایگاه مهمی در پایداری آب و خاک کشور دارند. اما این ناحیه رویشی نیز هرساله شاهد آتش سوزیهایی به صورت عمدی و غیر عمدی است - فتاحی و همکاران، - 1379، و با تأثیر بر روی جستها به عنوان یکی از مکانیسمهای مهم تجدید حیات طبیعی در جنگلهای بلوط همراه است - امینی، ;2009 سلیمانی و همکاران، . - 1387 آتش سوزی روی تولید جست و ساختار جست گروهها تأثیر میگذارند - باچلی، . - 1994 گیاهانی که توانایی جست دهی داشته باشند ممکن است بلافاصله پس از آتش سوزی شروع به خود سازی و جست دهی میکنند - تروت، . - 1956 مطالعهای به منظور بررسی جست دهی گونه بلوط ایرانی - Quercus brantii Lindl. - بلافاصله پس از آتش سوزی در جنگلهای زاگرس صورت گرفت. نتایج نشان داد که گونه بلوط ایرانی بعد از آتش سوزی بلافاصله شروع به جست دهی کرد بطوریکه این جست دهی رابطه مثبتی با تعداد جستهای قبل از آتش سوزی و درصد سوختگی دارد - پوررضا، . - 2009 مطالعه حاضر به بررسی ساختار جست گروه بلوط ایرانی بعد از آتش سوزی در استان کرمانشاه و تأثیر مدت زمان 2 سال پس از آتش سوزی روی بهبود جست گروه می پردازد.
-2مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه بخشی از جنگلهای شاخه زاد بلوط ایرانی زاگرس است که در شهرستان ماهیدشت استان کرمانشاه قرار دارد. این منطقه در سال 92 دچار آتش سوزی شده که مساحت آن 40 هکتار است، منطقه آتش سوزی نشده که در نزدیکی این منطقه است به عنوان منطقه شاهد در نظر گرفته شد. مناطق آتش سوزی شده و آتش سوزی نشده در همسایگی هم با متوسط شیب 30-40 درصد و جهت شمالی هستند. گونه اصلی این جنگل را بلوط ایرانی Quercus persica تشکیل می دهد.
-1-2 نمونه برداری
ابتدا محدوده منطقه آتش سوزی شده در سال های 92 مشخص، سپس در هر تیمار 4 ترانسکت با فواصل 50 متر پیاده و در راستای این ترانسکت های زده شده 20 جست گروه انتخاب و ویژگیهایی از جمله تعدادجست، قطر قطورترین جست، عمق لاشبرگ، دو قطر عمود تاج، ارتفاع جست گروه و تراکم جست گروه - تعداد جست بر مساحت جست گروه - اندازه گیری شد.
-2-2 آزمونهای آماری
جهت بررسی نرمال بودن دادهها از آزمون کولموگروف - اسمیرونوف استفاده شد. با توجه به نرمال بودن دادهها جهت آزمون میانگین از آزمون - غیر جفتی - T-Test استفاده شد. انجام آزمونهای آماری در محیط نرم افزار SPSS نسخه 22 انجام شد.
-3 نتایج
میانگین پارامترهای برداشت شده به صورت نمودار در شکل زیر نمایش داده شده است - شکل - 1 با توجه به نمودار عمق لاشبرگ، ارتفاع جست گروه و مساحت تاج در منظقه نسوخته بیشتر از منطقه سوخته بود اما تعداد جست و تراکم جست در منطقه سوخته بیشتر از منطقه نسوخته بود. مقایسه میانگین ویژگیهای جست گروه در دو منطقه مورد مطالعه حاکی از تفاوت معنی دار این خصوصیات در سطح 99 درصد را نشان میدهد - جدول. - 1
نمودار -1 میانگین و اشتباه معیار ویژگیهای جست گروه در دو تیمار مورد بررسی
