بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تاثیر ویژگی های فردی منابع انسانی - شخصیت، سابقه کار و تحصیلات - بر اثربخشی مدارس غیر دولتی بود. در این پژوهش ویژگی های فردی منابع انسانی - سابقه کار، تحصیلات، و شخصیت - به عنوان متغیر مستقل و اثربخشی سازمانی به عنوان متغیر وابسته شناخته شده است. پژوهش حاضر، بر اساس هدف پژوهش کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع همبستگی است. یافته ها و نتایج پژوهش نشان می دهند بین ویژگی های فردی منابع انسانی - سابقه کاری - و اثربخشی - فرضیه اول - رابطه معناداری وجود ندارد ولی بین ویژگی های فردی منابع انسانی - تحصیلات و شخصیت - و اثربخشی - فرضیه های دوم و سوم - رابطه معنی داری وجود دارد. در این پژوهش برای آزمون هر سه فرضیه از روش کای دو استفاده شده است.
واژه های کلیدی: ویژگی های فردی منابع انسانی، شخصیت، سابقه کار، تحصیلات، اثربخشی
مقدمه
از آغاز وقوع انقلاب صنعتی، تحولات عظیمی در عرصه منابع انسانی به وقوع پیوست. توسعه صنعت به دنبال خود افزایش کارخانه ها، سازمان ها، ادارات و شرکت های مختلف را موجب شد و نیاز به مدیریت منابع انسانی1 و نظارت بر کارگران و کارکنان بیشتر ملموس گشتمدیران. منابع انسانی صرفاً به نحوه انجام وظایف کارکنان نمی پردازند بلکه با تدابیری موثر در جذب، نگهداری، بهسازی و کاربرد مطلوب منابع انسانی، انسان هایی توانا، با شخصیت و خلق و خوی متناسب با فرهنگ و اهداف سازمان، در اختیار سازمان قرار می دهند که به جای به کارگیری ابزار کنترل و نظارت مستمر، خود آن ها از وجدان کاری و فرهنگ کاری عمیقی برخوردار باشند.
فراهم بودن زمینه های مناسب برای تعامل افکار و کسب تجربیات نو برای دانشگران مهم ترین شرط رشد سرمایه دانایی در جوامع و سازمان های امروزی است . منابع انسانی مهم ترین منبع استراتژیک سازمان ها و ایجادکننده مزیت رقابتی است و تکنولوژی پیشرفته بدون حضور منابع انسانی فرهیخته، ناتوان است. باید به یاد داشته باشیم که این سازمان ها هستند که به خاطر خدمت رسانی به افراد وجود دارند، نه افراد به خاطر خدمت رسانی به سازمان ها اولین گام در مدیریت منابع، استخدام و تامین نیروی انسانی است.
به منظور کاهش مشکلات ناشی از انتخاب و استخدام نادرست اولیه نیروی انسانی، می توان به تدابیری دست زد؛ از جمله ایجاد تناسب شغل یا حرفه با نوع تحصیلات، شخصیت، تجربه، سن و ... . هر سازمانی برای اطمینان از کارکرد مطلوب کارکنان خود باید به دو اصل اساسی و مهم توجه داشته باشد: گزینش و آموزش. براین اساس، عملکرد موفق کارکنان مستلزم تناسب صحیحی بین ویژگی های شخصی افراد - نظیر مهارت ها، تجربه، شخصیت و ... - و خواسته های شغل می باشد.
بی شک، تطبیق توانایی ها و استعدادهای فرد با مشاغل مورد نیاز جامعه سبب کارایی و اثربخشی بیشتر، بهبود کیفیت کار، موفقیت ورضایت کارمند می شود اطمینان از تناسب صحیح بین شخصیت یک کارمند و طرح شغل او به علت تحت تاثیر قرار دادن بهره وری، انگیزش، رضامندی، غیبت در کار و میل به استعفا مورد توجه می باشد. بنابراین برخی ویژگی های فردی منابع انسانی تاثیر بسزایی بر اثربخشی سازمان دارد و می تواند موجب دگرگونی آن گردد. در سازمان های آموزشی نیز برخی از این ویژگی ها نظیر شخصیت، سن، تحصیلات، تجربه و ... با اثربخشی ارتباط محکمی دارد.
بنابراین جهت نیل به اثربخشی باید به ویژگی های فردی منابع انسانی نیز توجه کافی مبذول داشت. به ویژه این مساله در سازمان ها و مراکز آموزشی بیشتر جلوه گر می باشد. در کشور ما نیز با شروع فعالیت مدارس غیر انتفاعی در سال 1376 که جلوه گر نخستین مشارکت مردمی در عرصه آموزش و پرورش می باشد، میزان کارآمدی این مدارس مورد توجه قرار گرفت. ارزیابی اثربخشی این مدارس و ارائه بازخور این ارزیابی به مسئولین، می تواند معیاری را جهت اعمال تغییرات و اصلاحات احتمالی لازم در این مدارس فراهم آورد.
این موضوع را می توان در مدارس غیرانتفاعی که جزء مراکز آموزشی محسوب می شود، مورد بررسی و پیگیری قرار داد و با تعریف و شناسایی متغیرهای مؤثر بر اثربخشی این مراکز آموزشی به نتایج مطلوب دست یافت. دنیای امروز دنیای سازمان هاست و نیروی انسانی به عنوان باارزش ترین منابع سازمانی، متولیان آن محسوب می شوند. افراد به مثابه اجزایی هستند که در حال زندگی کردن، تفکر و احساس کردن می باشند و این اجزا برای رسیدن به هدف های خود در یک سازمان کار می کنند. دراین راستا منابع انسانی به سازمان معنا و مفهوم می بخشند و زمینه های تحقق اهداف سازمانی را فراهم می سازند.
مدیران منابع انسانی علاقه مندند برای شهرت سازمان ارزش زیادی قائل شوند. آنان با جذب افراد مستعد برای به کارگیری در پست ها می کوشند تا نیروهای توانمند سازمان را برای پذیرفتن پیشنهادها و باقی ماندن در سازمان، راضی نگه دارند .امروزه بیش از هر زمان مشخص شده است که رشد و توسعه سازمان ها و در پس آن جوامع در گرو استفاده صحیح از نیروی انسانی است و نقش کلیدی منابع انسانی باعث گردیده برای جذب نیروهای شایسته بین سازمان ها رقابت شدیدی صورت گیرد.
توجه به توانایی های ذهنی کارکنان و خلاقیت آنان می تواند مدیریت را در کسب هدف های سازمانی و تحقق اثربخشی و کارایی بالا موفق گرداند. بنابراین مدیریت باید ویژگی های فردی این منابع با ارزش و دگرگون ساز را همواره مدنظر قرار دهد و با شناخت استعدادها و توانایی های آنان و مشارکت آنان، زمینه های بهینه تولید و خدمت را فراهم آورد.با توجه به مطالب ذکر شده این پژوهش درصدد پاسخ دهی به این سوال اساسی است که آیا بین ویژگی های فردی منابع انسانی - سابقه کار، تحصیلات و شخصیت - با اثربخشی سازمانی مدارس غیر انتفاعی رابطه معنی داری وجود دارد؟
در این راستا فرضیه های ذیل مطرح است که در فرایند پژوهش به آن ها پرداخته می شود. 1 - بین سابقه کاری منابع انسانی و اثربخشی سازمانی مدارس غیرانتفاعی رابطه معنی داری وجود دارد. 2 - بین تحصیلات منابع انسانی و اثربخشی سازمانی مدارس غیرانتفاعی رابطه معنی دار و مستقیم وجود دارد. 3 - بین شخصیت منابع انسانی و اثربخشی سازمانی مدارس غیرانتفاعی رابطه معنی دار و مستقیم وجود دارد.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
امروزه پژوهشگران معتقدند سنجش اثربخشی مستلزم معیارهای چندگانه ای است که وظایف مختلف سازمانی را بر اساس ویژگی های مختلفی مورد ارزیابی قرار می دهد و همچنین در اثربخشی هم به وسایل و امکانات - فرآیند - باید توجه نمود و هم به نتایج حاصلهمثلاً. در بحث معیارهای چندگانه اثربخشی، عبارت از درجه ای است که گروه وظیفه اصلی خود را انجام می دهد.
نکته مهم این است که اثربخشی یک سازمان فعالیتی مداوم و گسترده است. اثربخش بودن به مفهوم میزان موفقیت در تحقق هدف ها و انجام دادن ماموریت های محوله است موقعی که مدیران در پی پاسخ به سوالاتی نظیر: آیا کارها به خوبی پیش می روند؟ چه نیازهایی تغییر می کنند؟ آیا برای مقایسه سازمان خود با دیگر سازمان ها تلاش می کنند؟ در همه این موارد آن ها قضاوت هایی راجع به اثربخشی می نمایند.
جهت روشن شدن بیشتر تعریف اثربخشی لازم است به برخی از معیارها و مقیاس های اثربخشی اشاره نماییم. اثربخشی کلی: ارزیابی کلی این است که تا حد زیادی از معیارهای متعدد بهره می جوید و معمولاً از طریق ترکیب نمودن اسناد عملکرد گذشته و یا به دست آوردن ارزیابی های کلی و یا اینکه از طریق قضاوت های اشخاص بصیر و مطلع نسبت به عملکرد سازمان، اندازه گیری می شود.
بهره وری: عبارت است از نسبت بازده سیستم تولیدی به مقداری که یک یا چند عامل تولید به کار گرفته شده است و معیاری است برای قضاوت پیرامون میزان تغییر ناشی از عملکرد آدمی در چارچوب یک ساختار تعامل انسانی- ماشینی. بهره وری در سه سطح فردی، گروهی و سازمانی اندازه گیری می شود.
کارایی: نسبت مقدار منابعی که پیش بینی می شود برای دستیابی به اهداف، مقاصد و فعالیت ها مورد استفاده قرار گیرد، به مقدار منابعی که واقعاً استفاده شده است - میریوسفی و حافظی، . همچنین نسبتی که مقایسه ای را بین برخی از جنبه های عملکرد واحد ها با هزینه های متحمل شده جهت تحقق هدف آن واحد نشان می دهد، در متون مدیریت بکار گرفته شده است. منظور از کارایی انجام کاری مشخص در کمتر از زمان معلوم همراه با کیفیت موردنظر می باشد - الوانی و دانائی فر، رضایتمندی شغلی: رضایت فرد در مقابل آنچه که از شغل برای او حاصل می گردد. انعطاف پذیری/ انطباق: به توانایی یک سازمان اطلاق می گردد.
ثبات: حفظ، نگهداری ساختار، بخش های کارکردی سازمان و منابع مورد نیاز آن ها در طی زمان به ویژه در دوره های زمانی حساس. تاکید بر موفقیت: قیاسی است بین نیازهای فردی برای دستیابی به موفقیت و ارزشی که سازمان برای تحقق اهداف عمده خود قائل است. در این قسمت پیشینه تحقیقاتی که در این زمینه انجام گرفته است با نتایج مربوط به آن فهرست وار ارائه می گردد:
حیدری چروده در پژوهشی با عنوان بررسی تطبیقی کارآمدی سازمانی مدارس غیرانتفاعی و دولتی دوره متوسطه شهر مشهد به این نتایج دست یافت که میزان کارآمدی مدارس غیرانتفاعی بیشتر از دولتی بوده است و متغیرهای جنسیت، انطباق با محیط و یکپارچگی به ترتیب بیشترین تاثیر را بر کارآمدی مدارس متوسطه گذاشته است.
از یافته های دیگر تحقیق تفاوت بین وضعیت اقتصادی و فرهنگی خانواده های دانش آموزان مدارس غیرانتفاعی با دولتی بوده است. تحلیل مسیر روابط بین متغیرهای تحقیق نشان داد که بیشترین تاثیر مدارس غیرانتفاعی بر کارآمدی به طور غیر مستقیم از طریق جذب دانش آموزان دختر و یکپارچگی بوده است. عباسی در پژوهشی با عنوان »طراحی الگوی اثربخشی سازمانی با تاکید بر معیارهای فرهنگ سازمانی به بررسی رابطه بین معیارهای فرهنگ سازمانی و اثربخشی سازمانی از دیدگاه صاحب نظران و محققین پرداخته است.
نتایج نشان داد که صاحب نظران معتقدند معیارهای فرهنگ سازمانی و اثربخشی قابل سازماندهی در چارچوب ارزش های چندگانه بوده و بهبود فرهنگ سازمانی در سازمان های اثربخش باعث افزایش اثربخشی سازمان می گردد. تحقیق نشان می دهد که معیارهای رفتاری دارای بیشترین تاثیر بر الگوی روابط انسانی و سیستم باز می باشد و معیارهای ساختاری دارای بیشترین تاثیر بر الگوهای فرایند داخلی و هدف عقلایی می باشد. در این تحقیق کارکرد فرهنگ سازمانی به کارکردهای اصلی سازمان اضافه گردید.
