بخشی از مقاله
چکیده
اگرچه در یک نگاه ساده به عملکرد یک سازمان - یک واحد صنعتی و یا در مقیاس بزرگتر یک مجموعه صنعتی و یک شرکت - ، ممکن است نقش هیئتهای مدیره چندان چشمگیر بهنظر نرسد ، اما به صراحت باید گفت که موفقیت و یا عدم موفقیت هر سازمان و یا شرکتی در بلندمدت به قدرت و نحوه عملکرد هیئتمدیره آن بستگی دارد تجزیه و تحلیلهای متعددی که بهویژه در چند سال اخیر بر روی عملکرد شرکت ها و سازمان های موفق و ناموفق جهان انجام گرفته است ، باعث پدیدآمدن پارادایم جدیدی در هزاره نوین شده است: »هیئتهای مدیره بزرگترین چالش و تهدید برای بقای سازمان تحت رهبریشان هستند« این دیدگاه جدید موجب بازنگری در فرایندهای گزینش ، بهکارگیری ، آموزش ، ارتقا و هدایت و راهبری هیئتهای مدیره شده است.
با توجه به همین دیدگاه و نقش والای هیئتهای مدیره در تعالی سازمان ها و شرکت های تحت رهبریشان به خصوص در شرایط رقابتی امروز ، محققان و اندیشمندان حوزه مدیریت تا آنجا پیش رفتهاند که اعتقاد دارند باید برای هیئتهای مدیره نیز استاندارد تعریف شود و بر اساس این استانداردها عملکرد هیئت مدیره بهطور کامل و هریک از اعضای آن بهصورت منفرد مورد ارزیابی قرار می گیرد و استفاده از این استانداردها میتواند مبنای مسیر توسعه و پیشرفت هیئتهای مدیره در آینده باشد و بر اساس آن تصمیم گیری های مالی یکی از مهمترین حوزه های رقابتی شرکت ها به منظور تامین بهینه منابع مالی برای بقا در محیط متلاطم تجاری است. در این مقاله با توجه به اهمیت موضوع سعی بر آن بوده است تا با شناسایی مهمترین ابعاد ریسک با تمرکز بر ریسک مالی ، بتوان به نحو بهینه با روش صرف تئوریک مدلی برای اندازهگیری ریسک مالی طراحی کرد. در این راستا ، مدل طبقهبندی ریسک مالی و شاخص های اندازهگیری آن ، نتیجهای است که از مقاله حاضر استخراج میشود.
مقدمه
اغلب گفته میشود که ما از شکست ها و اشتباهاتمان درس میگیریم. اما این پرسش مطرح است که »چه درسی میگیریم؟« اگر درسی که میگیریم فقط این باشد که آن اشتباه را تکرار نکنیم در واقع »درس« مهمی نگرفتهایم. بلکه رویکرد صحیح این است که با تجزیه و تحلیل اشتباهات و شکست ها ، استانداردهای جدیدی تعیین کنیم که ما را به سوی مسیر با اشتباهات بسیار اندک رهنمون سازد پس در دنیای رقابت در محیط تجاری مستلزم توانمندی شرکت های تجاری برای جذب بهینه منابع محدود محیطی اعم از مشتری ، نیروی انسانی شایسته و منابع بهینه مالی است .
مصرف بهینه این منابع ، دومین عاملی است که از نقش موثری در کسب مزیت رقابتی برای شرکت ها برخوردار است. در این راستا ، با وجود تمام برنامهریزی ها و دقتنظرهایی که توسط کارشناسان و متخصصان شرکت ها در این زمینه صورت میگیرد ، اما هنوز برخی عوامل خارج از کنترل شرکت ها وجود دارد که با درجات مختلفی از احتمال ، امکان دست نیافتن شرکت ها به هریک از اهداف عملیاتی را میتواند افزایش دهد. در این راستا ، احتمال عدم دسترسی به اهداف از پیش تعیین شده ، تحت عنوان ریسک مطرح است. بر مبنای اهدافی که تحت تاثیر ریسک قرار میگیرد و همچنین از نظر عوامل موثر بر احتمال دستیابی به هدف ، ریسک حاکم بر شرکت ها را به دستههای مختلفی تقسیم میکنند. از آن جمله میتوان به ریسک مالی ، ریسک تجاری ، ریسک سیستماتیک ، و... اشاره کرد.
استانداردهای جدید
سرفصل های جدیدی که در ادبیات هیئتهای مدیره بیان میشود و به همین جهت بسیار حائز اهمیت است و در این مقاله برای تعیین هریک از 12 بخش از این استاندارد جستجو های دقیقی انجام شده است و در این استانداردها چارچوب کاملی برای ارزیابی هیئتهای مدیره ارائه شده که به این استاندارد رسمیت میدهد . هدف این مقاله ارائه یک استاندارد مشخص و جدید به هیئتمدیره شرکت های تجاری و غیرانتفاعی است که آن ها را در خلاقیت و نوآوری و اجرای امور راهنمایی میکند. ما نیز تلاش کردهایم که تا حد ممکن این استانداردها را بومی کنیم تا برای هیئتهای مدیره داخل قابل کاربرد باشند. ممکن است این استانداردها قدری مشکل و دستنیافتنی باشد، اما باید با برنامهریزی صحیح و اصولی سعی کنیم به این استانداردها برسیم. این استانداردهای جدید به شرح زیرند:
* استاندارد شماره :1 همه سازمان های غیرانتفاعی و شرکت های تجاری باید طبق مقررات یک هیئت مدیره انتخاب کنند که وظایف هریک از اعضای آن و کل هیئت مدیره به صورت مکتوب از قبل مشخص شده باشد و با همه استانداردهای کلیدی ، اهداف و ارزش های سازمان بهطور کامل مطابقت داشته باشد.
* استاندارد شماره :2 هیئت مدیره باید دارای فرایند گزینش و انتخاب اعضا باشد، به طوریکه این فرایند تضمین کننده وجود همه مهارت ها ، شایستگی ها و سرمایه های انسانی که سازمان برای موفقیت به آن ها نیاز دارد در هیئت مدیره باشد.
* استاندارد شماره :3 هیئتمدیره باید بهطور مرتب - فواصل زمانی کمتر از یک سال نباشد - هریک از اعضا و فرایندها ، عملیات و سهم مشارکت واقعی و قابل اندازهگیری خود در پیشبرد سازمان را مورد ارزیابی قرار دهد و در صورت نیاز اعضای هیئتمدیره و فرایندها و عملیاتی را تغییر دهد که کمک قابل توجهی به موفقیت سازمان نمیکند.
* استاندارد شماره :4 هیئتمدیره باید از طریق فرایندهای سازمانی پشتیبانی شود، ازجمله این که یک هفته قبل از تشکیل جلسه هیئتمدیره ، کتابچه هیئتمدیره - BOARD BOOK - بین اعضا توزیع شود. این کتابچه اطلاعاتی دقیق و روزآمد بهعلاوه تحلیلی واضح و مستدل به هیئتمدیره ارائه میدهد و درنتیجه هیئتمدیره میتواند بدون تأثیرپذیری و بهشکلی آگاهانه تصمیمات بهتر و هوشمندانهای اتخاذ کند.
* استاندارد شماره :5 هیئتمدیره باید در هر سال حداقل 10 تصمیم بگیرد و 10 اقدام شاخص انجام دهد که به بهبود کیفیت و موفقیت نهایی سازمان منجر شود.
* استاندارد شماره :6 هریک از اعضای هیئتمدیره باید هر سه ماه یکبار حداقل یک اقدام یا ایده مهم را ابداع کند که کمک قابلتوجهی به بهبود کیفیت و موفقیت نهایی شرکت میکند و یا مسئولیت آن را برعهده بگیرد.
* استاندارد شماره :7 هریک از اعضای هیئتمدیره باید منابع کافی ازجمله منابع مالی ، امکان انجام تحقیقات ، مشاوران مستقل و اطلاعات صنعتی/ رقابتی مورد نیاز برای انجام صحیح و بدون نقص وظایفشان را دراختیار داشته باشند.
* استاندارد شماره :8 هریک از اعضای هیئتمدیره باید در راه شناسایی و از بین بردن عدم یکپارچگی سازمانی ، نقض اخلاقی و یا قصوری به طور جد تلاش کند که ممکن است سازمان را از اجرای قوانین و یا تبعیت از بالاترین استانداردهای اخلاقی جامعهای بازدارد که در آن فعالیت میکند.
* استاندارد شماره :9 هیئتمدیره باید تضمین کند که اسناد مالی گذشته و حال سازمان بهطور دقیق و مطابق با جدیدترین استانداردهای حسابداری تهیه میشود. بهعلاوه هیئتمدیره باید تضمین کند که برآوردهای مالی سازمان بهخوبی به اطلاع همه میرسد، بهطوریکه بتوان از آن بهعنوان کارراهه تعالی برای ترسیم چشمانداز آینده سازمان استفاده کرد.
* استاندارد شماره :10 هیئتمدیره باید مسئولیت تأمین درونداد و تصویب برنامه و بودجه سالانه ، کنترل عملکرد مالی و برنامهریزی شده سازمان و تأمین درونداد برای طرح استراتژیک بلندمدت 3 - تا 5 ساله - سازمان را برعهده داشته باشد.
* استاندارد شماره :11 هریک از اعضای هیئتمدیره باید هرماه حداقل یک اقدام برای شناختهشدن هرچه بیشتر و بهتر سازمان انجام دهند. هیئتمدیره باید هرساله برنامهای برای معرفی بیشتر سازمان به جامعه ارائه و تضمین کند که اقدامات سازمان همواره به بهتر شناختهشدن سازمان کمک میکند.
* استاندارد شماره :12 هیئت مدیره باید فعالانه در جهت تأمین منابع مورد نیاز سازمان و ایجاد ، پشتیبانی و حفظ روابط استراتژیک برای سازمان تلاش کند. هریک از اعضای هیئتمدیره باید حداقل هر سه ماه یکبار اقدامی انجام دهد که باعث ایجاد یک رابطه استراتژیک جدید برای سازمان شود.
ارزیابی عملکرد هیأت های مدیره
برای ارزیابی عملکرد هیئت مدیره باید استانداردهای پیش گفته را به عوامل قابل اندازهگیری تبدیل کرد. برای این منظور در 10 گروه زیر پرسشهایی مطرح می شود که پاسخ به آنها نشاندهنده کل امتیازاتی هستند که در صورت اندازهگیری دقیق میتوان عملکرد گذشته و پتانسیل عملکرد هیئت مدیره را تعیین کرد.
